به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، چهارم دی‌ماه مقارن با زادروز حضرت عیسی مسیح (ع)؛ از پیامبران بزرگ الهی است. به این مناسبت گفت‌وگویی با دکتر احمدرضا مفتاح؛ دکترای کلام (گرایش فلسفه دین) و دانشیار گروه ادیان ابراهیمی دانشگاه ادیان و مذاهب پیرامون مفهوم نیکوکاری در دین مسیحیت و شباهت‌های آن با دین اسلام انجام داده‌ایم. حوزه پژوهشی مورد علاقه ایشان الهيات مسيحی، مطالعات تطبيقی، اخلاق تطبيقی است. 

*جایگاه نیکوکاری در کتاب مقدس مسیحیان چگونه است؟ و این کتاب‌ چه تعریفی از نیکی و امر خیر ارائه می‌کند؟

 به‌طور‌کلی در دین مسیحیت روی محبت خیلی تأکید شده است و حتی گاهی گفته می‌شود که تمام احکام آن در محبت به خدا و هم‌نوع خلاصه شده است. «محبت» در کنار «ایمان» و «امید» به‌ عنوان سه رکن دین در مسیحیت تلقی شده است. یعنی ایمان، امید و محبت به نوعی فضایل الهی هستند. البته کلمه محبت اعم است به این معنا که هم شامل دوستی و روی خوش نشان‌دادن به دیگران است و هم دربرگیرنده احسان و انفاق و صدقه‌دادن می‌شود.

*عیسی مسیح (ع) چه توصیه‌هایی مبنی بر نیکوکاری داشته‌اند؟

 حضرت عیسی (ع) توصیه‌های زیادی درباره محبت مطرح کرده‌اند. محبت‌کردن به نوعی جزء اخلاق الهی است. آنچه هم در مسیحیت و هم در اسلام بسیار مورد سفارش قرار گرفته، تخلق به اخلاق الهی است که مهم‌ترین مصادیق آن، محبت‌کردن، خیرخواهی داشتن نسبت به دیگران و احسان و مانند آن است.

 اگر بخواهم به طور خاص توصیه‌های حضرت عیسی (ع) درباره محبت‌ را بگویم، باید به این نکته اشاره کنم که ایشان وقتی درباره محبت صحبت می‌کنند، می‌گویند محبت صرفاً به کسانی که شما را دوست دارند، محدود نمی‌شود. این که مهم نیست و هرکسی در مقابل محبت، محبت نشان می‎دهد. از این جهت است که ایشان توصیه می‌کند حتی نسبت به دشمنان خود هم محبت داشته باشید و علاوه بر آن، به عفو و گذشت هم خیلی توصیه می‌کنند و حتی جمله معروفی که از ایشان باقی مانده است که: اگر کسی به سمت راست صورت تو سیلی زد، سمت دیگر صورت خود را هم جلو بیاور که گاهی ممکن است از آن برداشت بد هم بشود. این سخن، در مقام عفو و گذشت از حق خود نسبت به دیگری و آشتی با دیگران بیان شده است.

 بنابراین توصیه‌های حضرت عیسی (ع)، علاوه بر محبت‌ و گذشت، شامل خدمت به دیگران هم هست و اینکه انسان بتواند به دیگران خدمتی ارائه کند یا حق آن‌ها را به‌موقع پرداخت کند، مانند دادن به‌موقع مزد کارگر، اینها جزء مصادیق محبت‌کردن است.

 نکته جالبی که در سخنان حضرت عیسی (ع) وجود دارد، پرهیز از ریا است که ایشان در باب ششم انجیل «متی» می‌گویند: مراقب باشید که اعمال نیک‌تان را در انظار مردم انجام ندهید. چون اگر اعمال نیک شما در انظار مردم باشد و آن‌ها شما را تحسین کنند، مثل این است که شما مزدتان را از مردم دریافت کرده‌اید و به همین دلیل می‌گوید وقتی صدقه‌ای به فقیر می‌دهید حتی دست چپ‌تان از کاری که دست راست‌تان انجام داده، باخبر نشود. 

*میان دعوت به نیکی و مصداق های آن در دو آیین مسیحیت و اسلام چه مشابهت‌هایی هست؟

 به‌طور کلی اخلاقیات دینی در ادیان الهی مانند هم هستند. به طور خاص یکی از اخلاقیاتی که در دین اسلام و مسیحیت به آن سفارش شده است، محبت، احسان و انفاق و مانند آن است که با اصطلاح «مواسات» در سنت اسلامی از آن یاد می‌شود. مواسات در معنای متداول به معنای همدردی با دیگران در برآورده‌کردن نیازها و مشکلات آن‌ها و سهیم ساختن آن‌ها در امکانات زندگی است. البته معنای دیگری هم دارد به معنای اینکه حقوق دیگران به طور یکسان رعایت شود. 

 اگر بخواهم به طور خاص به چند نمونه از شباهت‌هایی که در بحث احسان به دیگری در اسلام و مسیحیت هست، اشاره کنم، یکی مسئله قصاص است که در قرآن در آیه 178 سوره بقره به آن اشاره شده است: « فَمَنْ عُفِی لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاء إِلَیهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِک تَخْفِیفٌ مِّن رَّبِّکمْ وَرَحْمَه فَمَنِ اعْتَدَی بَعْدَ ذَلِک فَلَهُ عَذَابٌ أَلِیمٌ.» بنا به مضمون این آیه، در حالی که حق قصاص برای کسی که صاحب خون است، محفوظ است ولی باز می‌بینیم که قرآن کریم اشاره می‌کند که اگر کسی از برادر دینی‌اش بگذرد، کار نیکو انجام داده است. یعنی حق قصاص محفوظ است اما اگر کسی ببخشد، بهتر است. حضرت عیسی (ع) هم در سخنانش وقتی به احکام تورات مانند چشم در برابر چشم، دندان در برابر دندان و مانند آن اشاره می‌کند که مربوط به قصاص است، توصیه می‌کند که اگر گذشت کنید بهتر است. اگر کسی به یک طرف صورت شما سیلی زد، آن طرف دیگر صورت خودتان را هم بیاورید که اشاره به بحث گذشت و بخشش حتی در مواردی مثل قصاص دارد.

 مورد دیگر مرتبط با انفاق‌کردن است. آیه شریفه 245 سوره بقره مرتبط با قرض‌الحسنه است که آن را می‌‎توان به بحث انفاق هم تعمیم داد: «مَنْ ذَاالَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَه وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَ يَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» کسی که به خدا قرض نیکو دهد خدا برای او چندین برابر می‌کند که این چندبرابرکردن نیکی‌ها که در آیه 261 سوره بقره هم آمده است: «مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ‌اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّه أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّه وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» که اشاره می‌کند کسانی که در راه خدا انفاق می‌کنند مثل دانه‌ای است که از آن هفت خوشه بروید و در هر خوشه، صد دانه باشد. منظور آیه این است که انفاق هفتصد برابر می‌شود. تعبیری شبیه به این آیه را در کلام حضرت عیسی (ع) هم داریم که در باب دهم انجیل «مَرقُس» می‌گوید: اگر کسی چیزی مثل خانه یا مال را به خاطر من از دست بدهد خدا به او صد برابر یا بیشتر خواهد داد. یا تعبیر دیگری که می‌گوید ثروت خود را در روی زمین نیندوزید چراکه ممکن است دچار آسیب شود. بهتر است ثروت خود را در آسمان بیاندوزید. اگر ثروت شما در آسمان باشد، فکر و دل شما در آنجا خواهد بود. 

 پس معلوم می‌شود نیکوکاری به معنای عام آن که مصادیق مختلفی مثل محبت، احسان، انفاق، صدقه‌دادن، عفو، گذشت، خدمت‌کردن و مانند آن را می‌تواند در بربگیرد، مواردی است که شباهت‌های زیادی در دین اسلام و مسیحیت وجود دارد. 

گفت‌وگو از زهرا حاتمی