به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، بشاگرد، منطقه‌ای است که در همان روزهای نخست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توسط دوربین مرتضی آوینی، رسانه‌ای شد. با پخش آن فیلم، امام خمینی (ره) به کمیته امداد دستور رسیدگی به بشاگرد را داد و عبدالله والی، مسئول کمیته امداد در منطقه بشاگرد شد. قصه آبادانی بشاگرد حدیث مفصلی است. داستان قسمت سیزدهم مستند «بومرنگ» که هر شب در ایام ماه مبارک رمضان از شبکه مستند سیما پخش می‌شود، در مورد یکی از یاران عبدالله والی، به نام «سیدمحمد طباطبایی» است.

  «سیدمحمد طباطبایی» تاجر و بازرگان اصفهانی، در طول زندگی خود، شهردار رهنان، فرماندار سمیرم، مدیرکل بنیاد مستضعفان اصفهان، رئیس بنیاد مستضعفان کشور و معاون نخست‌وزیر وقت ایران، قائم‌مقام بنیاد فرهنگی امام رضا (ع)، موسس خیریه امیرالمومنین (ع) و مدیرعامل مجمع خیریه‌های استان اصفهان و عضو هیئت‌مدیره مجمع خیرین مسجدساز کشور بوده است.

 خیّری که بشاگرد را به آفریقا ترجیح داد

 طباطبایی که در سال 1367 بعد از مدت‌ها کار در دستگاه‌های دولتی از سمت‌های خود استعفا داد که به آفریقا برود در مورد پیوند خود با بشاگرد گفت: بعد از استعفا تصمیم داشتم که به آفریقا بروم. یکی از دوستان مرا به جلسه شامی دعوت کرد و گفت: «یک روز بیا بشاگرد. اگر محروم‌تر از آفریقا بود، اینجا بمان در غیر این صورت به آفریقا برو.» به بشاگرد رفتم و آنجا بود که با عبدالله والی آشنا شدم. 

 وی ادامه داد: عبدالله والی به مردم بشاگرد باور زنده ماندن، باقی ماندن و بهبود وضعیت آینده را داد که این باور، عامل شکوفایی و رشد در هر منطقه‌ای است. در یک سال، کامیون، کامیون برای بچه‌های بشاگرد لوازم‌التحریر، پوشاک و کفش می‌خریدیم. آن زمان کفش جفتی ۲۵ ریال بود. با کمک خیرین 40، 50 مدرسه و همین طور راه، سد، بند و حوزه علمیه در بشاگرد ساختیم. در حال حاضر نیز در حال ساخت دانشگاه در این منطقه هستیم. 

 باور سیدمهدی طباطبایی به بشاگرد پای خیرین اصفهانی را به آن منطقه را باز کرد، خیرینی که سهم زیادی در محرومیت‌زدایی بشاگرد داشتند. چند سال از رفت و آمد طباطبایی به بشاگرد می‌گذشت که زیارت عتبات در عراق برای او فراهم شد در حالی که نمی‌دانست این سفر قرار است راه جدیدی را در زندگی‌اش باز کند.

 نیت ساخت هزار مسجد در حرم امام علی (ع)

  موسس خیریه امیرالمؤمنین (ع) اظهار داشت: زیارت عتبات در عراق نصیبم شد. وارد حرم امیرالمومنین(ع) شدم و به خودم گفتم: «تو می‌دانی کی هستی و پیش کی می‌خواهی بروی؟» ناخودآگاه بیتی بر زبانم جاری شد و روبروی ایوان طلا نشستم و غزل را سرودم. حال غیر طبیعی پیدا کرده بودم. بعد از خواندن زیارت جامعه کبیره گفتم: «آقا مثل اینکه می‌خواهید عنایتی به من کنید.» کلید سعادت دنیا آخرت در دست امام علی(ع) است. نمی‌دانستم از ایشان چه بخواهم. به ذهنم رسید که توفیق ساخت هزار مسجد را به من بدهند. ضریح حضرت را بوسیدم و از حرم خارج شدم.

  مدت زمان زیادی نگذشت که خواسته سیدمهدی طباطبایی اجابت شد و حضرت امیرالمومنین(ع) صدایش را شنید. او تا آن روز کارهای خیر فراوانی می‌کرد مانند همکاری با خیریه‌های اصفهان، محرومیت‌زدایی در بشاگرد و منطقه قلعه گنج کرمان و حالا ساخت مسجد هم اضافه شده بود. کار در حوزه ساخت و ساز مسجد باید به رسمیت شناخته می‌شد تا مردم و خیرین همکاری کنند. پس انجمن خیرین مسجدساز استان اصفهان تاسیس شد.

 مدیرعامل مجمع خیرین مسجدساز استان اصفهان خاطرنشان کرد: از نجف به ایران برگشتم و روزی در مسیری که به بشاگرد می‌رفتم، ساختمان نیمه کاره‌ای دیدم که گفتند مسجد است و به خاطر نداشتن هزینه ساخت، نیمه‌کاره مانده است. این نقطه شروع مسجدسازی شد.

 تلاش برای ساخت 1001 مسجد با 24 کارکرد اجتماعی

 وی تصریح کرد: به من گفتند که فرمان امیرالمومنین (ع) ساخت هزار و یک مسجد بود. دهخدا در لغت‌نامه عظیم خود در ذیل کلمه مسجد به مسجد سمنان که می‌رسد، می‌گوید: «امیرالمومنین (ع) وقتی به خلافت رسیدند، فرمان دادند که از کوفه تا بخارا هزار و یک مسجد بسازند.» گفتم که باید فرمان امیرالمومنین (ع) را اجابت کنم پس به جای ساخت هزار مسجد، هزار و یک مسجد را مدنظر قرار می‌دهم.

  طباطبایی با اعتقاد بر اینکه اولین نیاز هر جامعه موحد و دینی یک عبادتگاه است، عنوان کرد: مسجد محل تمرکز و اعتماد روستاهاست. ضمن اینکه اگر بخواهیم پزشکی به روستای بشاگرد اعزام کنیم آیا باید در کپر بخوابد؟ رای‌گیری مردم باید کجا باشد؟ کسی که مسجد می‌سازد، جهیزیه دختر و هزینه درمان را می‌دهد و از ایتام هم حمایت می‌کند.

 کلیسا عبادتگاه مسیحیان است و پیروان مسیح از کلیسا نه‌تنها برای عبادت استفاده می‌کنند بلکه آن را به سه مقوله مهم زندگی انسان یعنی تولد، ازدواج و مرگ نیز پیوند زدند. شاید راز پویایی کلیسا را بتوان در همین ارتباط جست‌وجو کرد. همین باعث شد که سیدمهدی طباطبایی به عنوان موسس انجمن خیرین مسجدساز استان اصفهان فکری به حال مساجد در حال ساخت و کاربرد آنها کند.

 وی با اشاره به اینکه مساجدی که در روستاها می‌سازیم ۲۴ کاربرد دارند، بیان کرد :کودکستان، خیاط‌خانه، سالن مطالعه، محلی برای عقد، عروسی و عزاداری، ویزیت بیماران توسط پزشک و برگزاری جلسات قرآن از جمله کارکردهای در نظر گرفته شده برای مساجد است که عملی هم شده است. اخیراً با عنایت امیرالمومنین (ع) کاربردی از مساجد استنباط کردم که ارزشش بالاتر از آن ۲۴ کاربرد است و آن تشخص‌بخشیدن به روستاست. 

 مسجد به روستا تشخص و برکت بخشید

 این خیّر ادامه داد: ما اصفهانی‌ها، شهرمان را با مسجد امام، چهل ستون و نقش جهان معرفی می‌کنیم چون به شهر ارزش داده است. اکثر جاهایی که مسجد می‌سازیم، کپرنشین هستند. در چنین روستایی، داشتن مسجد باعث تشخص آن روستا می‌شود. در حال حاضر مساجد متعددی داریم که به جای مدرسه استفاده می‌شود و بچه‌ها در آن درس می‌خوانند. البته ما در روستاها مدرسه ساختیم و می‌سازیم و حتی در بشاگرد در حال ساخت دانشگاه هستیم.

 از آنجایی که رویکرد طباطبایی در مجمع خیرین مسجدساز استان اصفهان، محرومیت‌محوری بود، در روستاهایی مسجد ساخته می‌شد که اکثراً از امکانات ابتدایی هم محروم بودند. در حال حاضر از هزار و یک مسجدی که طباطبایی نیت کرده است، 700 و اندی توسط خیرین ساخته شده است که هر یک با نیتی قدم به راه گذاشته‌اند. عده‌ای برای رهایی از رنج و مشکلی که دارند و گروهی هم به یاد عزیزان درگذشته‌شان.

  به گفته موسس انجمن خیرین مسجدساز استان اصفهان، ساخت مسجد در روستاها باعث شد که به برکت مسجد، شهرداری هم در حاشیه آن ورزشگاهی بسازد و یا کارهایی مانند ساخت جاده در آن روستا صورت گیرد.

 مساجد هر یک با داستانی زیبا که در پشت سر دارد، ساخته شدند اما با قوانینی که از ابتدا توسط انجمن خیرین مسجدساز اصفهان وضع شده بود. یکی از این قوانین این است که در هر روستایی که مسجد داشته باشد، مسجد دوم توسط این انجمن ساخته نمی‌شود ولو اینکه فرد خیّر بخواهد میلیاردها تومان اهدا کند. در چنین مواقعی انجمن ساخت مسجد را به خود فرد واگذار می‌کند چون معتقد است ده‌ها هزار روستای بدون مسجد وجود دارد که باید اولویت باشند.

خیرین مسجدساز با کمک 500 تومان تا میلیاردها تومان

 طباطبایی به داستان یکی از خیرین مسجدساز اشاره کرد و افزود: روزی مسئول دفترم به من اطلاع داد که آقایی آمده است و اصرار دارد مرا ببیند. او به اتاقم آمد و جلوی پایش ایستادم. وقتی ظاهر و لباس‌هایش را دیدم، شک نکردم که برای گرفتن پول آمده است. او چکی 100 میلیون تومانی به دستم داد و گفت: «این را بگیرید و مسجد بسازید.» به خاطر سر و وضعی که داشت، پرسیدم: «این چک برای کیست؟» فکر می‌کردم پیک، کارمند و یا شاگرد خانه است. گفتم:«تا ندانیم چک برای کیست نمی‌توانیم قبول کنیم.».

 وی ادامه داد: فرد گفت که چک برای خودش هست. بررسی کردیم و متوجه شدیم چک برای خودش است و دستور ساخت ۱۰ مسجد را دادیم. ۱۵ روز بعد این آقا آمد. حدس زدم آمده است پولش را پس بگیرد. داخل اتاقم شد و چکی به مبلغ ۵۰ میلیون تومان داد و گفت: «این را هم مسجد بسازید و دیگر مرا نمی‌بینید.» دیگر او را ندیدیم و با پولی که به ما داده بود ۱۰ مسجد ساختیم.

 موسس خیریه امیرالمومنین (ع) با اشاره به اینکه خیری یک سکه 500 تومانی برای ساخت مسجد به من داد، بیان کرد: وقتی این خیّر از اتاقم رفت تا پله‌های دفتر او را مشایعت کردم و بعد چند کارمند را صدا زدم و گفتم: «خدا می‌داند و من نمی‌دانم که چند میلیارد تومان برکت کار ماست یا این سکه پنج تومانی؟» هنوز هم آن سکه را دارم و زیر شیشه میزم است. شش سال است که هر روز صبح ۵۰۰ تومان به حساب ما ریخته می‌شود حتی از طریق بانک هم نتوانستیم، بفهمیم کار چه کسی هست.

 خیریه امیرالمومنین(ع) نکته جالب دیگری دارد و آن، این است که موسس آن یعنی سیدمهدی طباطبایی تمهیداتی اندیشید که پایان ساخت هر مسجد آغاز تحول آن روستا باشد. این طرح در عمل موفق بود و توانست خیرین بسیاری را به روستاها جذب کند.

ایجاد تعلق خاطر برای خیرین مسجدساز

 طباطبایی با بیان اینکه در خیریه امیرالمومنین (ع) برای مسجدسازی تعلق ایجاد می‌کنیم، گفت: برخی از افراد کمک‌های مختلفی برای اموری همچون برگزاری مراسم‌های عزاداری در ظهر عاشورا و برپایی سفره افطاری می‌کنند اما پیگیری نمی‌کنند که آن مبلغ چطور هزینه می‌شود و به دست چه کسی می‌رسد. ما در این خیریه برای خیّر، تعلق ایجاد می‌کنیم.

 وی ادامه داد: به عنوان مثال می‌گوییم فلان مسجد در بشاگرد متعلق به فلان خیّر است که آن را ساخته است و یک کاشی هم در مسجد با این مضمون نصب می‌کنیم که هزینه ساخت را فلان شخص تقبل کرده است. به قول ما اصفهانی‌ها، این خیّر شب‌ها که می‌خوابد چشمش به سمت آن مسجد است. خیّر به دلیل تعلق خاطر سفره افطاری پهن و مراسم عزاداری در آن مسجد برگزار می‌کند و برای بچه‌های نیازمند، لوازم‌التحریر می‌خرد. ما خیرینی داریم که در مسجدشان مریض‌ها را شناسایی و از روستا به اصفهان می‌آوردند و درمان می‌کردند.

 مدیرعامل مجمع خیرین مسجدساز استان اصفهان خاطرنشان کرد: روزی خانم مرضیه قلمزن سه میلیون تومان به ما داد که مسجد بسازیم. ایشان تا امروز بیش از ۱۵۰ میلیون تومان برای همان مسجد به ما پول داده است زیرا به مناسبت‌های مختلف سفره افطاری، مهمانی، عزاداری و روضه‌خوانی در مسجد برپا می‌کند.

جرقه پیوند طباطبایی با نهج البلاغه و فعالیت‌های اجتماعی

 کارهای خیر طباطبایی بیشتر جنبه اجتماعی دارد. مساجدی که زیر نظر خیریه ایشان ساخته شد در کنار بُعد عبادی، کارکرد اجتماعی نیز دارد. سخنرانی طباطبایی هر دوشنبه در زندان اصفهان جزو فعالیت‌های اجتماعی اوست. فعالیت‌های اجتماعی او یک جرقه دارد که از دیدار با استادی که نفسی حق داشت، نشئت گرفت. استاد فولادگر وقتی شوق کار خیر را در طباطبایی دید، راه را به او نشان داد.

 طباطبایی با اشاره به اینکه در ۲۳ سالگی ازدواج کردم و روز عقد یک جلد نهج البلاغه به همسرم هدیه دادم، گفت: خیلی‌ها تعجب کردند که چرا داماد روز عقد به عروس کتاب هدیه داده است. ورود من به وادی نهج‌البلاغه اینگونه بود که بعد از ۱۳ سال زندگی در تهران به اصفهان برگشتم و با استاد فولادگر که اهل علم و عمل بود، کارش تراشکاری و در نهج البلاغه متبحر بود، آشنا شدم. استاد فولادگر ۹۶ سال دارد و ۷۸ سال نهج البلاغه تدریس کرده است و نفس عجیبی دارد. 

 از آن روز نهج البلاغه راهنمای طباطبایی می‌شود و همه سخنرانی‌ها و کارهای خیرش حول نهج البلاغه می‌چرخد. وی چندین جلد کتاب با موضوعاتی که از نهج البلاغه استخراج کرده، نوشته است.

 تاسیس «خانه نهج البلاغه» در اصفهان

  طباطبایی کار دیگری که برای گسترش فرهنگ نهج البلاغه انجام داد، تاسیس خانه‌ای به نام «نهج البلاغه» بود. وی عصرهای شنبه جلسه‌ای برای آموزش نهج البلاغه داشت و ۲۰ سال بدون تعطیلی این جلسات ادامه دارد.

 اصول در زندگی باعث آرامش است. انسانی که دارای اصول است برای هر قدم خود دلیلی دارد و همین باعث آرامش او می‌شود. برای سیدمهدی طباطبایی قرآن و نهج‌البلاغه همان اصول هستند که از جوانی چگونه زندگی کردن را به او آموختند. وی در سال‌های اخیر، زمان زیادی را صرف آموزش دانسته‌ها و هرچه که تاکنون یاد گرفته بود، به دیگران کرد.

 «سید محمد طباطبایی» که سال 1330 در اصفهان چشم گشود از سفیران برجسته مسجدسازی و مدرسه‌سازی و استاد تدریس و تفسیر نهج البلاغه در کشور بود که 20 جلد کتاب از جمله «سرگذشت یک سرباز»، «گفتار امام علی (ع) در رفتار امام خمینی (ره)»، «کلیدهای خوشبختی»، «خاطرات آموزنده» و «سروده بشاگرد» را به رشته تحریر در آورد. این خیّر و فعال اجتماعی در 10 بهمن 1402 به دیدار معبودی شتافت که در سراسر زندگیش با تأسی از امیرالمونین (ع) کوشید تا رضایت او را جلب کند و در راه رسیدن به او گام بردارد.

گزارش از مریم داوری