توسعۀ اجتماعی بر هر فرم دیگری از توسعه تقدم دارد
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، دومین همایش وضعیت اجتماعی ایران، پنجم و ششم آبان‌ماه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد؛ رویدادی که یکی از پنل‌های آن به موضوع «انسجام اجتماعی و وفاق ملی» اختصاص داده شده بود. دکتر علی ربیعی؛ پژوهشگر علوم اجتماعی و دستیار اجتماعی رئیس‌جمهور یکی از افراد حاضر در این پنل بود که توسعه اجتماعی را مقدم بر سایر فرم‌های توسعه می‌دانست و معتقد بود که برای بهبود وضعیت موجود باید به جای تمرکز روی بازار یا دولت روی جامعه متمرکز شد. در ادامه مروری بر گفته‌های او در این رویداد خواهیم داشت.
از سطح آسیب‌شناسی فراتر برویم
علی ربیعی در این پنل گفت: «وقتی از مقولاتی نظیر انسجام اجتماعی و وفاق ملی صحبت می‌شود، همه ناخودآگاه سراغ رویکرد‌های آسیب‌شناسانه می‌روند. این در حالی است که باید از چنین رویکرد‌هایی فراتر برویم و در سطح آسیب‌شناسی اجتماعی نمانیم و بتوانیم افق جدیدی بگشاییم.»
از سه‌گانه دولت، بازار و جامعه در ایران فقط جامعه باقی مانده است و راهی به جز بازگشت به جامعه نداریم.
او در ادامه درباره اهمیت طرح مسئله درباره موضوعات حال حاضر کشور صحبت کرد و توضیح داد: «طرح مسائل اجتماعی همیشه و در همه جا مهم است، اما اینجا و اکنونی که ما ایستاده‌ایم، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است، چون سرریز همه چیز به حوزه اجتماعی ریخته و آستانه تحمل جامعه کم شده است. صلح و جنگ بیش از اینکه مسائلی سیاسی باشند، اجتماعی هستند و به اجتماعی بستگی دارند. ارزش‌های بقا و ارزش‌های ابراز به صورت هم‌زمان در جامعه وجود دارد و فهم جامعه امروز ایران مهم است. اگر بین دولت، بازار و جامعه توازن برقرار باشد، کشور به ثبات می‌رسد و الان اینطور نیست. راه پیش روی ما بازگشت به جامعه است و من مانند برخی از دوستانم که از لزوم ایجاد لایحه همبستگی ملی صحبت می‌کنند، این ایده را قبول ندارم. مگر لایحه منع خشونت علیه زنان به جایی رسید؟ از سه‌گانه دولت، بازار و جامعه در ایران فقط جامعه باقی مانده است و راهی به جز بازگشت به جامعه نداریم.»
جامعه بدون امید بدبخت می‌شود
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش پیش‌بینی‌کردن آینده برای مردم را وظیفه اصلی دولت خواند و بیان کرد: «مردم باید مطمئن شوند که فردا بدتر از امروز نیست. جامعه بدون امید بدبخت است و دولت به معنای عام کلمه باید بستر ساخت رویا را برای افراد فراهم کند. مردم باید آرزو داشته باشند و به آنها برسند. در این میان که دولت توان انجام وظایف کلیدی خود را ندارد، نقطه اتکای مهمی که می‌تواند مانع فروپاشی جامعه و انسجام اجتماعی شود، نهاد‌های مدنی هستند.»
این پژوهشگر علوم اجتماعی تصریح کرد: «باید روابط اعتمادی بین نهادی را ترمیم کرد و گسست‌های ایجادشده و پیوست‌های جدید را دید. این گسست و پیوست‌ها خاص ایران هم نیست و یک شورش جهانی علیه اقتدار شکل گرفته است و در این میان توسعه اجتماعی بر هر فرم دیگری از توسعه تقدم دارد. الان در کشور ما گردش نخبگان محدود شده است و مسائلی مانند آب که اصلاً نباید امنیتی یا سیاسی باشند، به چنین حوزه‌هایی سرریز کرده‌اند. به این معنا که فلان نماینده که اهل فلان شهر است، آب را به نفع هم‌شهری‌های خودش ساماندهی می‌کند و این به وفاق ملی و انسجام اجتماعی لطمه می‌زند و جامعه مدنی و نهاد‌های مردمی هستند که به این مسائل حساسیت نشان می‌دهند. از طرفی، نظریه موفقیت استراتژی در علم مدیریت به ما می‌آموزد که با استراتژی‌های دوره‌های قبل نمی‌توان به فکر سروسامان دادن به وضعیت‌های جدید بود.»
تأکید بر توسعه جامعه مدنی به جای تمرکز روی دولت
در حالی که اساتیدی مانند حسن قاسمی مقدم از دانشگاه حقوق یزد در این نشست روی نبود نظام حقوقی و قانونی که انسجام اجتماعی را افزایش دهد، تأکید می‌کنند، اساتیدی نظیر علی ربیعی روی توسعه اجتماعی و قوی کردن نهاد‌های مدنی و بدنه جامعه تمرکز کردند و معتقدند که ایجاد همسبتگی ملی از راه‌هایی مانند تصویب قانون و نوشتن لایحه و امثالهم ممکن نیست و باید به خود جامعه بازگشت.
این ایده بازگشت به جامعه و تمرکز بر تقویت جامعه به عنوان عاملی اثرگذار برای به ثبات رسیدن وضعیت و انسجام اجتماعی و وفاق ملی از جمله نکاتی بود که در سخنرانی‌ها و نشست‌های مختلف این رویداد بار‌ها و بار‌ها روی آن تأکید شد و این نشان می‌دهد که جامعه‌شناسان مختلف فارغ از اینکه متعلق به چه نسل یا حزبی هستند، با رویکرد‌های اجتماعی گوناگون سر یک قضیه توافق دارند و آن این است که به جای دولت باید سراغ خود جامعه رفت و این به معنای عدم مطالبه یا کنشگری نیست. آنها بر این باورند که راه‌حل نهایی در دل جامعه نهفته نه دولت و باید روی توسعه نهاد‌های مدنی، خیریه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد، رسانه‌ها و امثالهم کار کرد.