به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، مادر به‌ عنوان شخصی که در طول زندگی خود تلاش‌ها و زحمات بی‌شماری برای فرزندانش متحمل می‌شود و نقش اساسی در تربیت فرزندان دارد، در دین اسلام مورد احترام و ستایش ویژه قرار گرفته است. بر این اساس احسان و نیکوکاری نسبت به والدین به ویژه مادر یکی از مهم‌ترین اصول اخلاقی و اجتماعی در دین اسلام به شمار می‌رود که در قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم (ص) به‌ وضوح بر آن تأکید شده است. 

 یکی از آیاتی که به خوبی اهمیت این مسئله را روشن می‌سازد آیه 23 سوره اسراء است. خدای متعال در این آیه می‌فرماید: «وَ قَضى رَبُّكَ أَلّا تَعْبُدُوا إِلّا إِيّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لاتَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَرِيماً». معنای آیه چنین است: «پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى ‌كنيد. هرگاه يكى از آن دو يا هردو، نزد تو به سن پيرى رسند، كمترين اهانتى به آن‌ها روا مدار و بر آن‌ها فرياد مزن و گفتار بزرگوارانه به آن‌ها بگو».

 این آیه از جمله آیاتی است که بیانگر شأن و مرتبت والای والدین نزد خدای متعال است؛ چراکه خداوند عبادت و پرستش خود را با نیکی به والدین به‌ ویژه مادران گِره زده است و احترام به مادر و نیکی به او، یکی از نشانه‌های ایمان و تقوای فرد مسلمان به شمار می‌رود.

 دلیل تأکید بر احسان به مادر

 دین اسلام به جهت زحمات و سختی‌هایی که یک مادر در دوران بارداری و شیردهی متحمل می‌شود و به خاطر روحیه ایثار، فداکاری و همچنین مهربانی و عطوفتی که در نهاد مادران وجود دارد، اهمیت و مقام ایشان را در خانواده و جامعه بالا برده است. در همین رابطه در آیه 14 سوره لقمان آمده است: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِير». در آیه نیز ضمن اینکه خداوند، شکرگزاری از خود را در کنار شکرگزاری از والدین قرار داده است، زحمات مادر را در ایام بارداری و شیردهی یادآور می‌شود. باز در آیه 15 سوره احقاف بیان می‌شود: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً». معنای آیه چنین است: «ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند، مادرش او را با ناراحتى حمل مى‌كند و با ناراحتى وضع حمل مى‌نمايد؛ و دوران حمل و از شير بازگرفتنش سى ماه است».

 پیامبر اکرم (ص) نیز در روایات متعدد بر اهمیت احترام و احسان به مادر تأکید کرده است. به عنوان نمونه، مردی نزد پیامبر (ص) آمد و عرض کرد: ای رسول خدا (ص) به چه ‌کسی احسان کنم؟ حضرت فرمود: «مادرت». آن مرد دوباره پرسید: پس از آن چه کسی را؟ حضرت مجدداً فرمود: مادرت را. آن مرد دومرتبه پرسید: پس از آن چه کسی را؟ حضرت باز تأکید فرمود: مادرت را. آن شخص برای بار چهارم سؤال کرد: پس از آن چه کسی را؟ حضرت فرمود: پدرت را. همچنین روایت معروف آن حضرت که فرمودند: «بهشت زیر پای مادران است» به خوبی نشان می‌دهد که رضایت خداوند در گرو رضایت مادر است و فرزندان باید همواره در تلاش باشند تا او را خشنود سازند.

 ابعاد مختلف احسان به مادر

 باید توجه داشت که احسان به مادر تنها به معنای احترام و محبت نیست، بلکه شامل انجام کارهای عملی و ادای حقوق او نیز می‌شود. فرزندان باید در زندگی روزمره خود به نیازهای مادر توجه کنند و به او کمک کنند. این کمک می‌تواند شامل انجام کارهای خانه، مراقبت از سلامتی او و حتی فراهم کردن شرایط مناسب برای آسایش و راحتی او باشد. در واقع، هر چه فرزندان بیشتر به مادر خود خدمت کنند، محبت و عشق او را بیشتر متوجه خود خواهند کرد و این رابطه عاطفی از این طریق تقویت می‌شود.

 از دیگر جنبه‌های احسان به مادر، توجه به احساسات و نیازهای عاطفی اوست. مادران معمولاً در زندگی با چالش‌ها و مشکلات زیادی روبه‌رو هستند و نیاز دارند که فرزندانشان از آن‌ها حمایت عاطفی کنند. گوش دادن به صحبت‌های مادر، ابراز محبت و قدردانی از زحمات او و ایجاد فضایی برای گفت‌وگو و تبادل نظر، می‌تواند به تقویت این رابطه کمک کند. این نوع ارتباط نه‌تنها به مادر احساس ارزشمندی می‌دهد، بلکه به فرزندان نیز کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی و عاطفی خود را تقویت کنند.

 امام سجاد (ع) در رسالة‌الحقوق، درباره حقوق واجب مادر بر فرزندان می‌فرمایند: «حق مادرت بر تو این است که بدانی او تو را در جایی که هیچ کس کسی را حمل نمی‌کند، حمل کرده و از ثمره دلش (مهر) به تو چندان عطا کرده است که هیچ کس به کسی چنان عطا نمی‌کند و با همه وجود خویش تو را نگهداری کرده است و اهمیت نمی‌داده که خود گرسنه و تشنه بماند، ولی تو را سیر و سیراب کند و خود برهنه بماند و تو را بپوشاند و خود در آفتاب باشد ولی بر تو سایه افکند و برای تو خواب نوشین را رها کرده و تو را از گرما و سرما حفظ کرده است تا تو برای او باقی بمانی و تو نمی‌توانی از عهده شکرش بیرون آیی مگر به یاری و توفیق خداوند».

 احسان به مادر علاوه‌بر تأثیرات مثبتی که برای فرد به همراه دارد و به رشد اخلاقی و معنوی او کمک می‌کند، می‌تواند آثار مثبت زیادی بر روی جامعه داشته باشد. زمانی که فرزندان به مادران خود احترام می‌گذارند و در حق آن‌ها نیکی می‌کنند، این رفتار به عنوان یک الگو در جامعه شناخته می‌شود و دیگران نیز ترغیب می‌شوند تا به والدین خود احترام بگذارند. بی‌گمان این فرهنگ نیکو می‌تواند به کاهش مشکلات اجتماعی و افزایش همبستگی خانوادگی و اجتماعی منجر شود.

 در نتیجه، احسان به مادر در دین اسلام یک اصل اساسی و مهم است که باید همواره مورد توجه قرار گیرد. این عمل نه‌تنها به تقویت روابط خانوادگی کمک می‌کند، بلکه به ایجاد یک جامعه سالم و پایدار نیز منجر می‌شود. فرزندان باید همواره به یاد داشته باشند که مادرانشان سرمایه‌های ارزشمندی هستند که باید از آن‌ها به بهترین شکل ممکن مراقبت کنند و در حق آن‌ها نیکی کنند. با این کار، نه‌تنها رضایت مادران را جلب می‌کنند، بلکه رضایت خداوند را نیز به دست می‌آورند و به سعادت دنیوی و اخروی خود نزدیک‌تر می‌شوند.