به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، یکی از جلوه‌های بارز در سیره و سخنان حضرت فاطمه (س) احسان و نیکوکاری نسبت به دیگران است. آن بانوی گرانقدر در عمل به این اصل اخلاقی و انسان، آنقدر ثابت‌قدم بود و بر انجام آن اهتمام داشت که در شب عروسی، پیراهن خود را به سائل بخشید، در هنگام دعا همسایگان را بر اهالی خانه مقدم می‌کرد و با فرمایش «الجار ثم الدار» این فرهنگ را به دیگران نیز می‌آموخت. هنگامی که روزه‌دار بود افطار خود را سه روز پیاپی به نیازمندان بخشید تا اینکه خداوند در سوره «هل اتی» از این روحیه ایثار و فداکاری تجلیل کرد. همین رفتارها بود که ایشان را شایسته لقب «کوثر» به معنای خیر کثیر کرد و خداوند سوره‌ای از قرآن را به ذکر عظمت و جایگاه آن بانوی بزرگوار اختصاص داد.

 به مناسب بررسی جایگاه احسان و انفاق در سیره فاطمی (س)، در روز شهادت حضرت فاطمه (س) با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر نائیجی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و مدیر حوزه علمیه امام حسن عسکری (ع)، به گفت‌وگو پرداختیم.

 وی در ابتدا به اهمیت احسان در شریعت اسلام اشاره کرد و گفت: یکی از جلوه‌هایی که در دین اسلام وجود دارد و همه ما به آن امر شدیم، احسان و نیکوکاری است. آیه 90 سوره نحل می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَ إِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَ يَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ؛ همانا خدا (خلق را) فرمان به عدل و احسان می‌دهد و به بذل و عطاء خویشاوندان امر می‌کند و از افعال زشت و منکر و ظلم نهی می‌کند و به شما پند می‌دهد، باشد که موعظه خدا را بپذیرید». ابتدای آیه دو امر بیان شده است و آن دو امر، رعایت عدالت و رعایت احسان است. عدل و احسان دو ویژگی مهمی است که همه انسان‌ها به ویژه مؤمنین باید داشته باشند و این را جزء وظایف خودشان قرار دهند. 

 سوگواری بهانه و مقدمه شناخت است

 وی در ادامه عنوان کرد: هم‌اکنون در ایام عزاداری و سوگواری حضرت فاطمه (س) به سر می‌بریم. سوگواری مقدمه و بهانه‌ای برای شناخت بیشتر آن بزرگواران است. ما باید اخلاقمان اخلاق فاطمی باشد، زندگی‌مان زندگی فاطمی باشد و مسیر حرکتمان مسیر حرکت فاطمی باشد. یکی از درس‌های مهمی که آن حضرت (س) برای ما داشتند، رعایت و عمل به این آیه شریفه قرآن است. ایشان هم اهل عدل بود و هم عدل احسان بود. لذا در میان القابی که برای آن بانو ذکر شده است، یکی از القاب «عطوفه» است؛ یعنی بانوی بامحبت یا یکی از القاب ایشان «شفیقه» است؛ یعنی بانوی دلسوز و مهربان. قطعاً این دو ویژگی برای احسان نسبت به دیگران لازم است و به همین سبب، حضرت فاطمه (س) با محبت و با عاطفه و مهربان بود. 

 وی در ادامه ضمن اشاره به اینکه یکی از صفات حضرت فاطمه (س) «بِرّه» به معنای بانوی نیکوکار است، تصریح کرد: همین صفت نشان می‌دهد که ایشان چقدر اهل احسان و نیکوکاری بود. یکی دیگر از صفات ایشان «ام الخیره» است؛ یعنی مادر خیرها یا مادر نیکوکاران. ایشان از یک جهت مادر امامان است و نسل امامت به واسطه ایشان امتداد پیدا کرده است و از یک جهت، مادر همه اهل خیر و نیکوکاران است. هر کس دستی در کار خیر دارد و اهل انفاق و بخشش است، مادرش حضرت فاطمه (س) است. قطعاً اگر ما اهل بخشش و احسان و انفاق باشیم در مسیر فاطمی گام برداشتیم.

 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی تأکید کرد: آن بانوی گرانقدر که به خیر و نیکوکاری شهره بود و از ایشان به عنوان مادر نیکوکاری یاد شده است، در روایتی می‌فرمایند: «حُبِّبَ اِلَیَّ مِن دُنیاکم ثَلاثُ: تِلاوَةُ کِتابِ اللهِ وَ النَّظَرُ فی وَجهِ رَسُولِ اللهِ وَالإنفاقُ فی سَبیلِ الله»؛ یعنی از دنیای شما سه چیز محبوب من است: تلاوت قرآن، نگاه به چهره رسول خدا (ص) و انفاق در راه خدا. در واقع یکی از اموری که محبوب حضرت فاطمه (س) بوده این است که انفاق و بخشش کند. در این زمینه می‌شود خیلی صحبت کرد و جلوه‌های مختلفی از زندگی ایشان را در این زمینه بازگو کرد. قطعاً عمل به این اخلاق و فرهنگ فاطمی باعث می‌شود ما زندگی بهتری داشته باشیم. 

 ایام فاطمیه ایام زیست فاطمی است

 نائیجی در ادامه با اشاره به همراهی بانوان با رویداد «ایران همدل» به عنوان یکی از جلوه‌های احسان در زمان کنونی، خاطرنشان کرد: این مکتب فاطمی است که به ما می‌آموزد باید انفاق و نیکوکاری کنیم و به دیگران توجه داشته باشیم. این فاطمه (س) است که در شب عروسی پیراهن خودش را به فقیر می‌بخشد، طلا و جواهر خودش را به نیازمندان می‌بخشد. بر اساس همین مکتب این روزها زنان مؤمنه به تبعیت از فرهنگ فاطمی و اخلاق آن بانو وقتی تصاویر مردم آواره لبنان و غزه را می‌بینند طلا و جواهرات خود را می‌بخشند و در این نیکوکاری سهیم می‌شوند تا پیام و فرهنگی فاطمی را منتشر کنند. ایام فاطمیه فقط به اشک و عزا نیست بلکه ایام فاطمیه ایام زیست فاطمی است. زیست فاطمی به زنان مؤمنه آموخته است برای کمک به نیازمندان باید ایثار کنند و اهل انفاق و نیکوکاری باشند و از آن چیزی که دارند و به آن علاقه دارند بگذرند. اتفاقاً ارزش انفاق این است که انسان چیزی را که دوست دارد ببخشد و بانوان مؤمن ما نیز بر اساس همین سیره، آن چیزی که به آن علاقه دارند را در راه خدا می‌بخشند.

 وی در ادامه، انفاق و نیکوکاری را سبب رسیدن به حیات طیبه دانست و افزود: آیه 97 سوره نحل می‌فرماید: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ هر کس از مرد و زن کار نیکی به شرط ایمان به خدا به جای آرد ما او را به زندگانی خوش و با سعادت زنده ابد می‌گردانیم و اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که می‌کردند به آنان عطا می‌کنیم.». این آیه بخشی از فرهنگ‌سازی‌ای است که حضرت فاطمه (س) در عمل پیاده کرد. آیه می‌فرماید زن و مرد مؤمنی که عمل صالح انجام دهند به حیات طیبه می‌رسند و به واسطه حیات طیبه زنده می‌شوند. در فرهنگ فاطمی ما دنبال زنده شدن هستیم، دنبال حیات طیبه هستیم. در این آیه نیز خداوند متعال وعده داده است به کسی که اهل ایثار و نیکوکاری و انفاق است، حیات طیبه عطا می‌کنیم و به واسطه این حیات، او را زنده می‌کنیم. این سیره‌ای است که حضرت زهرا (س) بر اساس آن عمل کرد و به ما نیز آموزش داد بر اساس آن رفتار کنیم.

 جلوه‌هایی از احسان در سیرۀ فاطمی

 وی در ادامه به ذکر برخی از جلوه‌های احسان در سیره فاطمی پرداخت و گفت: حضرت فاطمه (س) در مدت کوتاه زندگی خودشان اهل بخشش و نیکوکاری بودند و داستان‌های زیادی در این رابطه نقل شده است. ایشان به آنچه داشت دل نبسته بود و آن‌ها را راحت به دیگران انفاق می‌کرد. حضرت فاطمه (س) الگو و اسوه بخشش برای ما است. قبل از شهادتشان به امیرالمؤمنین (ع) وصیت کردند بخشی از اموالم را بین زنان بنی‌هاشم تقسیم کن و این اموال را به آن‌ها ببخش. حضرت در شب عروسی پیراهن خودش را که قطعاً مورد علاقه هر بانویی است، در راه خدا می‌بخشد. برای همین است که ایشان را «بره» و «ام الخیره» می‌نامند. 

 وی افزود: یکبار ایشان گردنبند خود را به رسول الله (ص) داد تا حضرت آن را در راه خدا انفاق کند. وقتی پیامبر (ص) از تصمیم دخترش مطلع شد فرمود: «فداها ابوها»؛ یعنی پدرش فدای او شود. خلاصه، داستان‌های زیادی است که نشان می‌دهد انفاق و نیکوکاری یکی از مبانی زندگی ایشان بود. ایشان با کمترین امکانات زندگی می‌کرد و حتی زمانی که روزه‌دار بود افطار خود را به نیازمندان بخشید تا مکتب و مرام فاطمی را برای نسل‌های بعد باقی بگذارد. بر ما نیز لازم است در این مسیر گام برداریم و به فکر احسان و نیکوکاری باشیم و از مال و آنچه مورد علاقه ما است بگذریم و آن‌ها را انفاق کنیم.

 مدیر حوزه امام عسکری (ع) در پایان یادآور شد: بخشش و نیکوکاری جلوه‌های مختلفی دارد؛ گاهی بخشش در مال و گاهی بخشش در علم است؛ یعنی کسی دانش خودش را در اختیار دیگران قرار دهد و به شبهات و سؤالاتی که در جامعه مطرح است پاسخ دهد. به هر تقدیر ما باید بتوانیم این فرهنگ و مکتب را گسترش دهیم و همه انسان‌ها را به این سمت ببریم که اخلاق فاطمی پیدا کنند تا در نهایت همانطور که عرض کردم به عدالت و احسان برسیم و با گام برداشتن در این مسیر، در تعجیل ظهور امام عصر (عج) تأثیرگذار باشیم.