به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، شصت و ششمین نشست‌ «یک چای، یک ‌تجربه»، عصر دوشنبه 19 شهریورماه با حضور پیمان مغازه، مدیرعامل موسسه خیریه رحمان (رشد، حمایت و اندیشه) و اعضای برخی از مؤسسات خیریه و سمن‌ها در سالن جلسات آکادمی خیر ایران برگزار شد.

رحمان چگونه شکل گرفت

 پیمان مغازه با اشاره به نحوۀ شکل‌گیری این موسسه خیریه گفت: رحمان، در واقع از گفت‎‌وگوهای اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها متولد شد، به این شکل که در سال 84، اساتیدی مانند دکتر مصطفی معین، دکتر نوربالا، دکتر ستاری‌فر، دکتر هادی خانیکی و در مجموع 10، 12 نفر از اساتید دانشگاه، دورهم جمع شدند و سلسله نشست‎ها و گفت‎‌وگوهایی با محوریت مشکلات اجتماعی برگزار کردند، آن‎ها دغدغه اجتماعی داشتند و درباره مسائل روز اجتماعی به گفت‌وگو می‌پرداختند.

 وی ادامه داد: نتیجه این نشست‌ها و گفت‎‏وگوها، با توجه به این که در سال‌های 85 و 86 و در فضای حاکم جامعه، معنایی عام برای آسیب‌های اجتماعی وجود نداشت، منجر به تشکیل موسسه رحمان شد تا با نگاه علمی و پژوهشی به موضوع آسیب‌های اجتماعی در جامعه بپردازند. در سال 86، موسسه، در ابتدا به صورت موسسه غیرانتفاعی ثبت شد و پس از آن، در دوره ریاست‌‌جمهوری حسن روحانی با تطبیق اساسنامه به صورت رسمی از وزارت کشور مجوز دریافت کرد. 

 مدیرعامل موسسه خیریه رحمان گفت: در حال حاضر بنده، 12 سال است که به عنوان مدیرعامل در این موسسه خیریه خدمت می‎کنم. رشته تحصیلی من در دانشگاه، مهندسی مکانیک بود و به واسطه همکاری که در سال‌های 76 تا 84 با دکتر موسوی در وزارت علوم داشتم، دوستی بین ما شکل گرفت و بعد ارتباط ما منجر به حضور در موسسه شد تا زمانی که در سال 91، به عنوان عضو هیئت‌مدیره و مدیرعامل شروع به کار کردم. 

تأثیرگذاری بر جامعه و آگاهی‌بخشی؛ هدف اصلی ما

 مغازه با بیان این که در ابتدا، رسالت تشکیل موسسه رحمان، بر اساس شناسایی، چاره‌جویی و ساماندهی ظرفیت‌های موسسات مدنی و حمایت از آسیب‎دیدگان بوده است، گفت: از همان ابتدای تاسیس، بنا بر رویکرد علمی و فرهنگی بوده و موسسه رحمان، تصمیمی بر مداخله میدانی نداشته است، بنابراین از همان ابتدا، آگاه‎سازی در زمینه‌های مختلف آسیب‎های اجتماعی مدنظر قرار گرفت. مخاطبان ما سیاستگذاران، پژوهشگران، روشنفکران و فعالان مدنی هستند.

 مدیرعامل مؤسسه خیریه رحمان ادامه داد: براساس اهداف موسسه و نیاز مخاطبان، سند راهبردی 10 ساله و 5 ساله، برای جهت‌گیری‌های موسسه مطرح شد، به طور کلی فعالیت‌های رحمان به دو دسته مطالعاتی و دیده‌بان مسائل اجتماعی و مطالعات کاربردی تعیین شده است. بعد از گذشت زمان، فعالیت‌ها به سمت تدوین بسته‌های سیاستی رفت؛ چرا که خیلی کار جدی در این زمینه انجام نشده و این مسئله مغفول مانده است، در واقع در گذر زمان، جهت‌گیری‌های موسسه با رویکرد سیاستگذران و حاکمیت تغییر کرد، اگر پیش از این ما قصد داشتیم بر سیاستگذاران تاثیرگذار باشیم، امروز هدف را فعالیت در جامعه و آگاهی‌بخشی قرار دادیم.

گسترۀ فعالیت‌های علمی و فرهنگی

وی با اشاره به گستردگی فعالیت‌های این موسسه، به تشریح جزئیات عملکرد موسسه خیریه رحمان پرداخت و گفت: نتایج تحقیقات و پژوهش‌های علمی، به صورت کتاب منتشر می‎شود که بیش از یک یا دو سال است که نسخه الکترونیک کتب در فضای مجازی هم قرار می‌گیرند تا فعالان اجتماعی، بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. از دیگر اقدامات این موسسه، برگزاری نشست‎های مستمر است که به صورت ماهانه برگزار می‏‌شود، در این نشست‎ها، گزارشی از عملکرد موسسه و نتایج مطالعات علمی ارائه می‏‌شود. سخنرانی‎هایی که در نشست‌های ماهانه انجام می‌گیرد، در قالب کتاب منتشر می‎شود.

 مغازه با بیان این که از زمان تأسیس موسسه خیریه رحمان تاکنون، دو همایش برگزار شده است، ادامه داد: در این مدت زمان، دو همایش علمی، یکی با عنوان «کودکی در ایران» با محوریت مغفول ماندن مفهوم کودکی، با همکاری موسسه خیریه مهر و ماه برگزار شده است. همایش دیگری با عنوان «امید اجتماعی در ایران» در سال 96 و در دهمین سالگرد تأسیس موسسه برگزار شد. در این همایش، کارگروه‌های متنوع با موضوعات مختلف در حوزه امید اجتماعی حضور داشتند.

 مدیرعامل موسسه خیریه رحمان، با بیان این که در کنار فعالیت‌های علمی و پژوهشی موسسه، فعالیت‎های فرهنگی با محوریت تولید محتوا هم انجام می‎شود، گفت: در کنار همه فعالیت‌ها، انتشار فصلنامه «هایا» (به زبان کردی به آگاه است) هم در موسسه رحمان انجام می‌شود. تاکنون 6 فصلنامه به صورت الکترونیک منتشر شده است. این فصلنامه، متشکل از مقالات ترجمه‌شده از مجلات تخصصی حوزه علوم انسانی و اجتماعی، گفت‎‌وگو، تاریخ و ادبیات است.

 وی ادامه داد: تولید محتوا، در سایت موسسه، اینستاگرام، آپارات، یوتیوب و کانال‌ها منتشر می‎شود. به اضافه این، مقالات، یادداشت‎‌ها و گزارش‌های سالانه به صورت، اینفوگرافی، یادداشت، پژوهش، فیلم کوتاه و سخنرانی و در مناسبت‌های مختلف در روزنامه‌ها و مجلات منتشر می‎شود. همچنین به منظور گسترش تولید محتوا و ترویج مسائل فرهنگی، تولید پادکست «رادیو رحا» هم متولد شده است؛ تاکنون چهار فصل از این پادکست و در 25 قسمت منتشر شده است. این پادکس با موضوعات نابرابری انسانی در جامعه، مسئله زنان، گزارش‌های اعتراضات خیابانی در سال‌های 1398 و 1401، مسائل کودکان و امنیت در جامعه منتشر شده است.

 این فعال اجتماعی با اشاره به رشد فضای مجازی و تاثیر آن در فعالان اجتماعی، گفت: با تغییر سبک زندگی و تاثیر فعالیت‌های فضای مجازی، فعالیت ما هم تغییر کرد و جهت‌گیری ما به سمت تشکیل کارگروه پژوهشی و موضوعات متنوع رفت. در مجموع، ما فعالیت مطالعاتی را محدود به نابرابری اجتماعی، شکاف طبقاتی و تاثیر آن در جامعه کردیم. کارگروه آموزش و پروژهش با تمرکز بیشتر و هدف‌گیری موضوعات خاص هم برگزار می‎شود. در حوزه آموزش و در پاییز سال گذشته، کارگروه آموزش را با موضوع تمرکز و پژوهش مطالعاتی برگزار کردیم و برای برگزاری کارگروه‌های آموزشی دیگر در حال برنامه‌ریزی هستیم.

پنج سال است مکان ثابت در اختیار داریم

 مغازه در پاسخ به سوالی مبنی بر دغدغه‌های مالی خیریه‌ها و اقبال کم خیرین در مسائل مربوط به پژوهش، پروژه علمی و دانش‌محور و مدیریت منابع مالی و مخاطرات پیش‌روی مراکز خیریه گفت: در حال حاضر و پس از گذشت 10 سال، ما دفتر ثابتی در اختیار داریم و از مکان اجاره‌ای فارغ شدیم. در برهه‌ای، ما حتی یک اتاق مشترک با انجمن آسم و آلرژی داشتیم و یا در دوره‌ای دیگر، در موسسۀ دیگری سکنی داشتیم، تا زمانی که دکتر مجتبی معین (برادر دکتر مصطفی معین) فوت کردند و از آنجایی که وارث نداشتند، خواهران و برادرانشان، اموال ایشان را وقف کردند و یک واحد به موسسه خیریه رحمان داده شد و حالا ما 5 سالی می‌شود که مکان ثابتی داریم.

 رئیس موسسه خیریه رحمان ادامه داد: عمدۀ کمک‌های مالی به موسسه، توسط هیئت امنا و برخی از دانشگاهیان انجام می‎شود. در مسائل مالی افت و خیزهای زیادی داشته‌ایم؛ به عنوان مثال طرحی داشتیم که خوب بوده است اما نتوانستیم برای اجرای آن اعتباری جذب کنیم. برخی از پژوهشگران ما هیچ حق‌الزحمه‌ای دریافت نمی‌کنند؛ مثل دکتر رضا امیدی که در هیچ پژوهشی، هزینه‌ای از ما قبول نکردند. بعضی دیگر هم که حق‌الزحمه دریافت می‎کنند، در مناسبت‌ها و برنامه‌های ویژه موسسه خیریه، حق‌الزحمه را دوباره به ما برمی‌گردانند. همکاران ما هم در موسسه به صورت کار داوطلبانه فعالیت می‎کنند. 

همکاری و هم‌افزایی با سایر مؤسسات خیریه

 مغازه در پاسخ به سؤالی مبنی بر همکاری و هم‌افزایی بین مؤسسات خیریه‌ در حوزه پژوهش و فعالیت‌های علمی، گفت: رحمان، همکاری و هم‎افزایی با موسسات را رد نمی‎کند و در مواردی، با موسساتی که کار میدانی انجام می‌دهند، همکاری کرده‌ایم. هدف ما این است که رحمان به دلیل فعالیت‎های آکادمیک خود، از میدان دور نشود. 

 وی ادامه داد: در حال حاضر، پژوهش، مطالعات، ارزیابی و مستندسازی در زمینه «کودکی در ایران» را با همکاری موسسه مهر و ماه انجام داده‌ایم. نتیجه آن، برگزاری همایش کودکی شد البته که با موسسات دیگری هم برای هم‎افزایی و همکاری مذاکره داشتیم اما فقط با موسسه مهر و ماه فعالیت کردیم.

 این فعال اجتماعی با بیان این که موسسه رحمان با بنیادها و خیریه‎های دیگری هم برای همکاری مذاکره کرده که البته به عمل تبدیل نشده است، گفت: ما خیریه‌ها و ان‌جی‌اوها باید با یکدیگر، همکاری کنیم. بسیاری از ما خیریه‌ها، بلد نیستم که با هم همکاری کنیم. مثلا با پنج، شش موسسه وارد گفت‎وگو شدیم اما نتوانستیم به موضوع مشترک برسیم و اختلاف نظر داشتیم و بنابراین همکاری شکل نگرفت.

ضرورت تعامل خیریه‌ها با یکدیگر و با دولت

 مدیرعامل موسسه خیریه رحمان، در پاسخ به این سؤال که چقدر به حمایت از خیریه‌ها و ان‌جی‌اوها در دولت چهاردهم امید دارید، گفت: خوشبختانه اتفاقاتی که اخیراً از سوی دولت درباره دعوت از نمایندگان موسسات خیریه و ان‌جی‌اوها افتاده است، ارتقای روابط با ان‌جی‌اوها را نشان می‌دهد.من فکر می‌کنم امروز هر دو طرفی که افراط یا تفریط می‌کردند، به تعادل نیاز دارند. حال همه به این نتیجه رسیده‌اند که خیریه‎هایی که با سخت‎گیری و مطالبه‎گری فعالیت می‎کردند، باید با سیستم دولتی در تعامل باشند. ان‎جی‎اوهایی نیز که رادیکال بوده‌اند حالا به اصلاح و رسیدن به زبان مشترک برای گفت‌وگو با سیستم دولتی فکر می‎کنند و این می‎تواند امیدوارکننده باشد. 

 وی ادامه داد: من فکر می‌کنم که خود ان‌جی‌اوها هم باید با هم حرف بزنند و با دستگاه‌های دولتی هم وارد گفت‌وگو شوند؛ بسیاری از مسائل اجتماعی بدون همکاری دولت و مردم انجام نمی‌شود، ما این مسئله را فهمیدیم و در بسیاری از مسائل آموختیم که اگر گفت‌وگو نباشد، مسائل به کندی پیش می‎رود. بله، در مواردی هم مسئولی ممکن است، پلی را خراب کند اما امروز، به عنوان مثال در وزیر تعاون، کار و رفاه و اجتماعی و نیز، سخنگوی دولت، افرادی هستند که سابقۀ طولانی در کار داوطلبانه و مردم‌نهاد دارند.

 مغازه با بیان این که امیدوار به تعامل بین دولت و موسسات خیریه است، گفت: تجربه به ما آموخته است که بدون تعامل و گفت‌وگو با حاکمیت در بسیاری از جهات، راندمان کاری ما کاهش پیدا می‎کند و به نتیجه نمی‎رسیم.

از ابراز همکاری تا مشکلات پیش‎رو

 وی در پاسخ به سوالی مبنی بر دغدغه‌اش در حوزه جامعه‎شناسی با وجود پیشینه تحصیلی مهندسی، گفت: بعد از انقلاب فرهنگی و شروع دانشگاه‎ها و فارغ‎التحصیلی از رشته مهندسی، به عنوان مدیر امور دانشجویی و مدیر فرهنگی در دانشگاه امیرکبیر، استخدام شدم و ارتباط تنگاتنگی با دانشجویان داشتم. بعد هم از سال 82 تا 84، مدیرکل فرهنگی وزارت علوم بودم، هم‎زمان در دانشگاه آزاد، زمانی که مقطع لیسانس پاره‎وقت وجود داشت، در رشته جامعه‏‌شناسی لیسانس گرفتم و بعد هم به واسطه دوستی با اعضای هیئت‌مدیره رحمان، به این موسسه پیوستم.

 مغازه در پاسخ به این سؤال که با توجه به هدف خود، چطور پژوهشگرانِ متناسب با اهداف خود را پیدا می‌کنید و کار پژوهشی را انجام می‎دهید، با بیان پیشینه افراد هیئت‌مدیره موسسه رحمان، به دغدغه مشترک آن‌ها در مسائل آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد و افزود: هر فردی دنبال کار خیر و با نیت خیر برود، روزنه هم برای پیشبرد اهدافش باز می‎شود. خداوند راه را باز می‎کند، ما در دوره‎ای اصلاً هیچ قرارداد پژوهشی نداشتیم اما به بن‏ بست نرسیدیم و کارها با نیت خیرمان انجام شد.

 مدیرعامل مؤسسه خیریه رحمان در پاسخ به سوالی مبنی بر تعریف پروژه و شکل همکاری با موسسات خیریه دیگر، توضیح داد: در حال حاضر ما در حوزه نابرابری اجتماعی و تأثیرات نابرابری اجتماعی به صورت گسترده کار می‎کنیم. ما لیستی تهیه و اولویت‎هایمان را تعیین کرده‌ایم. به عنوان مثال در پروژه مشترک با موسسه مهر و ماه، ما پیشنهادی دادیم و بعد از گفت‎وگو رویکرد و موضوع را بسته به نظر مشترک با موسسه مهر و ماه، تغییر دادیم. در طول پژوهش هم ما مدیریت پروژه را داشتیم و این موسسه نظرات خود را اعلام می‎کرد و ما نظرات آن‌ها را اعمال می‎کردیم.

 وی در ادامه و در پاسخ به سوالی درباره هزینه تمام شده یک پژوهش علمی گفت: به طور متوسط هر پژوهش علمی 40 تا 50 میلیون تومان هزینه دارد، اگر پژوهش نیاز به کار میدانی داشته باشد به صورت متوسط، تا 200 میلیون تومان هم هزینه می‎شود. در پژوهش‎هایی که گستردگی زیادی دارد، هزینه تهیه پروژه حدود 500 میلیون تومان است اما به صورت متوسط ما در رحمان، پژوهش‎هایی با هزینه متوسط 40 تا 200 میلیون تومان را انجام می‎دهیم.

 مغازه در پاسخ به سوالی درباره ورود موسسه به مسئله ترجمه مقالات علمی حوزه آسیب‎های اجتماعی، ادامه داد: رحمان در زمینه ترجمه ورود نکرده است، ترجمه هزینه و وقت بیشتری را نسبت به پژوهش نیاز دارد. البته که در فصلنامه از مقالات ترجمه شده استفاده می‌کنیم و به شکلی مسائل را به موضوعات ایران گره می‎زنیم.