به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، مؤسسه اطلاعات روز چهارشنبه ۱۳ تیرماه ۱۴۰۳، به مناسبت روز ملی قلم، نشستی را برای گرامیداشت زنده‌یاد محمدعلی علومی برگزار کرد. در این نشست که «قصه‌گوی مردم» نام داشت، سیدعباس صالحی؛ وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی و نماینده ولی فقیه و رئیس مؤسسه اطلاعات، حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین علی ملانوری؛ مدیر مرکز خیر ماندگار، شماری از اصحاب فرهنگ و هنر و خانواده آن مرحوم حضور داشتند.
در ابتدای این برنامه، رضا رفیع که اجرای برنامه را عهده‌دار بود، ضمن تبریک روز ملی قلم، نام نشست را برگرفته از خواست محمدعلی علومی برای روایتگری داستان معاصر دانست و گفت: محمدعلی علومی، قصه‌گوی مردم بود چون با نگاه به سنت‌ها و اساطیر ایران باستان معتقد بود باید با این پشتوانه وارد دنیای معاصر شد.
رفیع شمه‌ای از سوابق کاری علومی ارائه کرد و گفت: او که در اواخر دهه ۶۰ با ورود به مؤسسه اطلاعات، کار روزنامه‌نگاری را آغاز کرده بود، در دهه ۷۰ به صورت جدّی وارد ادبیات داستانی شد. رفیع، با اشاره به فعالیت‌های علومی در ماهنامه «ادبستان»، او را در ادب معاصر صاحب‌نظر دانست. وی همچنین با اشاره به هم‌آمیختگی گرامیداشت محمدعلی علومی و روز قلم، زندگی علومی را از عرصه فرهنگ، غیرقابل تفکیک دانست.
دکتر سیدعباس صالحی؛ وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس مؤسسه اطلاعات سخنران دیگر مراسم بود. صالحی ضمن یادکرد نام و خاطره زنده‌یاد دعایی، به فعالیت‌های محمدعلی علومی در روزنامه اطلاعات، ماهنامه «ادبستان»، نشریه «جوانان» به عنوان همکار مؤسسه اطلاعات یاد کرد و کتاب «عطای پهلوان» او را اثری ماندگار دانست که روایت داستانی و اسطوره‌ای از شخصیت عطا احمدی (خیّر مشهور اهل کرمان) ارائه می‌دهد.
وجود نظام معنایی واحد در همه آثار «علومی»
صالحی در ادامه ضمن اشاره به اینکه از طریق آثار علومی و به‌طور غیرمستقیم با او آشنا است، به طرح این پرسش‌ها پرداخت که آیا در آثار متعدد او که در حوزه‌های مختلف داستان، طنز، اسطوره‌شناسی، نقد ادبی، نمادشناسی، پژوهش در زمینه فرهنگ مردم کرمان و ایران است، آیا با یک شخصیت متکثر روبه‌رو هستیم که در حوزه‌های مختلف کار می‌کند یا می‌توان در تمامی این آثار یک نظام معنایی واحد یافت که در شخصیت او استوار بوده است؟
وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پاسخ به پرسش‌های مطروحه خود، به سراغ سوابق تحصیلی علومی رفت و گفت: علومی که در سال ۱۳۵۸ وارد تهران و فضای پرهیاهوی سیاسی پس از انقلاب در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران می‌شود، با توجه به فعالیت جریان‌های چپ، اسلام سیاسی و جریان‌های ترکیبی در محیط عمومی کشور و دانشگاه، با مسئله افول یا حتی زوال هویت ایرانی روبرو می شود.
صالحی پاسخ علومی به این مسأله را از قِبَل ادبیات ایران دانست و ادامه داد: پاسخ علومی به این مسأله این بود که ادبیات می‌تواند هویت ایرانی را حفظ کند. اگر می‌خواهیم ایران محفوظ بماند، قله اصلی ادبیات ایران است. در بخش ادبیات ایران هم، جان‌مایه این صیانت، قصه ایران و ایرانی است.
صالحی از مردم ایران به عنوان ملتی قصه‌گو یاد کرد و ادامه داد: اسطوره‌ها که جان‌مایه اصلی قصه‌های ایران است، پناهگاه مردم ایران در رنج‌های جمعی و فردی و ساختن رؤیاهای ایران و ایرانی بوده‌اند. توجه محمدعلی علومی به میراث مکتوب و فرهنگ عامه به همین دلیل بوده است، از این منظر با همه تفرّق، کارهای علومی به تفرّد می‌رسد.
علومی از سرآمدان ادبیات داستانی ایران بود
سخنران دوم برنامه، دکتر علی‌اصغر شیرزادی از پیشکسوتان روزنامه‌نگاری و حوزه ادبیات داستانی و دبیر اسبق صفحه داستان روزنامه اطلاعات بود که از علومی به عنوان یکی چهار نفر سرآمد کل تاریخ ادبیات داستانی ایران یاد کرد و گفت: او شخصیتی فروتن، شکیبا، متواری در درون و چندساحتی داشت.
دبیر اسبق صفحه داستان روزنامه اطلاعات ضمن نقل خاطراتی از محمدعلی علومی به او لقب «مرد سرآمد اندوه» داد و افزود: خیلی شگفت است که غیر از شاعرانگی پنهان، در کارهای علومی، یک درهم‌تنیدگی شگفت طنز و جِد نیز وجود دارد. پشتوانه این توانمندی، تسلّط علومی بر ادبیات کهن و فرهنگ ایران بود.
تلاش علومی برای احیای فرهنگی بم
در ادامه، یوسف علیخانی؛ نویسنده و مدیر نشر آموت و ناشر برخی از آثار محمدعلی علومی ازجمله «پریباد» و «سوگ مغان» به ایراد سخن پرداخت و گفت: علومی برای ایران‌شناسی، سراغ مردم‌شناسی رفت.
علیخانی از روحیه مرحوم علومی در شرایط پس از زلزله بم و اهتمام او در احیای فرهنگی بم گفت و اشاره کرد که در جلسه نقد و بررسی کتاب «سوگ مغان» که در سال ۱۳۸۹ با حضور بلقیس سلیمانی و امیرعلی نجومیان برگزار شد، نجومیان کتاب علومی را ادامه «بوف کور» و جریان مغفول‌مانده هدایت معرفی کرده است. علیخانی همچنین رمان «پریباد» را روایت مستقیم و غیرمستقیم صد سال گذشته ایران دانست.
دیگر سخنران برنامه، مرجان عالیشاهی؛ داستان‌نویس کرمانی بود. عالیشاهی با خواندن متنی ادبی ضمن اشاره به سنت‌های بومی مردم جنوب از جمله «خاک‌بندان»، از پیوند محمدعلی علومی با کتاب‌هایش و مراسم کتاب‌بندان سخن گفت و یادآوری کرد که علومی از جنس مردم عادی‌ای است که در اسطوره‌های قدیمی قدرت می‌گرفتند.
به نظر عالیشاهی، نمی‌توان علومی را جدای از اسطوره، فرهنگ و تمدن ایران زمین در ذهن آورد چون او همه جان و وجودش به فرهنگ غنی فارسی پیوسته و وابسته است.
در ادامه برنامه، دکتر مجید فدایی فیلمساز و سازنده مستندی درباره محمدعلی علومی خطاب به حضار گفت: آقای علومی به سینما علاقه داشت و دوست داشت در سینمای ایران به‌عنوان فیلمنامه‌نویس مطرح شود. او فیلم زیاد می‌دید. ما برای ساخت فیلم سه سال با او همکاری داشتیم. ما ساعت‌ها از او فیلم گرفتیم و او درباره آثارش صحبت کرد.
وی ادامه داد: فیلمی که امروز می‌بینید، چکیده چیزی است که ما ساختیم. این فیلم با بودجه شخصی ساخته شد. وقتی خبر مرگ او را شنیدم، ساعت‌ها ویدیوهایی که از او گرفته بودم را نگاه کردم تا نظر او را درباره مرگ بفهمم؛ زیرا او درباره انواع مرگ صحبت می‌کند و از قول بودا می‌گوید «بسان کرگدن، تنها سفر کن.» او مرگ‌آگاه بود و از مرگ نمی‌ترسید و این برای من درس‌آموز است.
رونمایی از کتاب «ادبستان» - مجموعه داستان و مقالات محمدعلی علومی در ماهنامه‌ای به همین نام - و نمایش فیلم مستند «قصه‌گوی مردم» ساخته دکتر مجید فدایی، بخش دیگری از برنامه‌های این نشست بود.
گزارش از زهرا حاتمی
دیدگاه خود را بنویسید