به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، در تقویم، 25 آوریل، روز جهانی مالاریا نام‌گذاری شده است. مالاریا یک بیماری تهدیدکننده زندگی است که توسط برخی از انواع پشه‌ها به انسان منتقل و بیشتر در کشورهای گرمسیری یافت می‌شود این بیماری قابل پیشگیری و درمان است و عفونت آن توسط یک انگل ایجاد می‌شود، اما از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند. علائم مالاریا می‌تواند خفیف یا شدید باشد که شامل تب خفیف، لرز و سردرد می‌شود و در حالات شدیدتر، خستگی، گیجی، تشنج و مشکل در تنفس را به وجود می‌آورد.
نوزادان، کودکان زیر پنج سال، زنان باردار، دختران، مسافران و افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی یا ایدز بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت شدید قرار دارند. با پرهیز از نیش پشه و استفاده از داروها می‌توان از ابتلا به مالاریا پیشگیری کرد. همچنین درمان‌های موجود نیز از بدتر شدن موارد خفیف جلوگیری می‌کنند. مالاریا بیشتر از طریق نیش برخی از پشه‌های ماده آنوفل آلوده، به مردم سرایت می‌کند. انتقال خون و سوزن‌های آلوده نیز ممکن است باعث انتقال مالاریا شوند.
اولین علائم ممکن است خفیف، شبیه به بسیاری از بیماری‌های تب‌دار، و دشواری در تشخیص مالاریا باشد. در صورت عدم درمان، امکان دارد، در عرض 24 ساعت به بیماری شدید و مرگ منجر شود. پنج گونه انگل پلاسمودیوم وجود دارد که باعث ایجاد مالاریا در انسان می‌شود و 2 گونه از این گونه ها «P. falciparum و P. vivax» بزرگترین تهدید را تشکیل می‌دهند. P. falciparum کشنده‌ترین انگل مالاریا و شایع‌ترین انگل در قاره آفریقا است. P. vivax انگل غالب مالاریا در اکثر کشورهای خارج از جنوب صحرای آفریقا است.
علائم شدید عبارتند از خستگی و خستگی مفرط، اختلال هوشیاری، تشنج های متعدد، مشکل در تنفس، ادرار تیره یا خونی، یرقان (زردی چشم و پوست) و خونریزی غیر طبیعی و افرادی که علائم شدید دارند باید فورا مراقبت های اورژانسی دریافت کنند. درمان زودهنگام مالاریا خفیف می‌تواند از شدید شدن عفونت جلوگیری کند.
براساس آخرین گزارش جهانی، 263 میلیون مورد مالاریا در سال 2023 در مقایسه با 252 میلیون مورد در سال 2022 گزارش شده و تعداد تخمینی مرگومیر مالاریا در سال 2023 به 597 هزار نفر رسیده است؛ درحالی‌که این آمار در در سال 2022 به میزان 600 هزار نفر بوده است. آفریقا، همچنان سهم نامتناسب و بالایی از بار جهانی مالاریا را به دوش می‌کشد.
در سال 2023، این منطقه خانه حدود 94 درصد از کل موارد مالاریا و 95 درصد از مرگ‌ومیرها بود. کودکان زیر پنج سال حدود 76 درصد از کل مرگ‌ومیرهای مالاریا در منطقه را تشکیل می‌دهند. بیش از نیمی از این مرگ‌ومیرها در چهار کشور رخ داده است که عبارت از: نیجریه (30.9 درصد)، جمهوری دموکراتیک کنگو (11.3 درصد)، نیجر (5.9 درصد) و جمهوری متحد تانزانیا (4.3 درصد) هستند.
پیشگیری از مالاریا
با اجتناب از نیش پشه و مصرف دارو می توان از ابتلا به مالاریا پیشگیری کرد. قبل از سفر به مناطقی که مالاریا شایع است، در مورد مصرف داروهای شیمیایی و پیشگیری پروفیلاکسی باید با پزشک مشورت کرد و با اجتناب از نیش پشه، خطر ابتلا به مالاریا را کاهش داد. همچنین هنگام خواب در مکان‌هایی که مالاریا وجود دارد باید از پشه‌بند استفاده شود و پس از غروب آفتاب، استفاده از مواد دافع پشه، کویل، بخارساز و لباس محافظ، از اجزای حیاتی و استراتژی‌های کنترل و حذف مالاریا است و در پیشگیری از عفونت و کاهش انتقال بیماری بسیار مؤثر است.
مروری بر روند مبارزه با بیماری مالاریا
در دهه 1960، مالاریا در حال عقب‌نشینی بود، تا اینکه تلاش جهانی برای مبارزه با این بیماری متوقف شد و بار دیگر میلیون‌ها نفر جان خود را از دست دادند. بعد از این بحران، بار دیگر 30 سال طول کشید تا جامعه جهانی به اجماعی دوباره برای مبارزه با این بیماری مهلک برسد.
جامعه جهانی در اواخر دهه 1990 مجدداً به مبارزه با مالاریا متعهد شد و در نتیجه، از 2.2 میلیارد مورد و 12.7 میلیون مرگ در بیش از دو دهه، پیشگیری شد. اما پس از سال‌ها کاهش مداوم، پیشرفت متوقف شده است. امروزه به خاطر مالاریا در هر دقیقه یک نفر جان خود را از دست می‌دهد و بیشتر مرگ‌ومیرها در منطقه آفریقایی سازمان جهانی بهداشت رخ می‌دهد.
پاسخ جهانی به بحران مالاریا بین سال‌های 2000 تا 2015 به موفقیت چشمگیری دست یافت. معرفی درمان‌های ترکیبی مبتنی بر آرتمیزینین که توسط سازمان بهداشت جهانی از سال 2001 توصیه شده است، نقش مهمی در کاهش موارد مالاریا و نجات جان میلیون‌ها نفر، به ویژه کودکان خردسال و زنان باردار، ایفا کرده است.
از سوی دیگر علی‌رغم پیشرفت‌های جهانی در مبارزه با مالاریا، به دلایلی مانند ایمنی به حشره‌کش‌ها یا سایر اقدامات پیشگیرانه، مقاومت در برابر این بیماری در جوامع بیشتر شده است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، مالاریا سالانه بیش از 619 هزار نفر را می‌کشد. زنان باردار و کودکان در معرض بالاترین خطر قرار دارند و تخمین زده می‌شود که دو سوم مرگومیر ناشی از مالاریا در میان کودکان زیر پنج سال باشد.
استفاده از حشره‌کش‌ها، سمپاشی و درمان‌های ترکیبی آرتمیزینین به جلوگیری از بیش از دو میلیارد مورد مالاریا و نزدیک به 13 میلیون مرگ از سال 2000 تاکنون کمک شایانی داشته است، اما پیشرفت با موانعی چون مقاومت در برابر حشره‌کش‌ها، داروها و کاهش بودجه سلامت جهانی، مواجه بوده است. مقاومت در برابر درمان‌های ترکیبی آرتمیزینین و درمان توصیه‌شده علیه انگل مالاریا، می‌تواند سایر داروهای حیاتی را بی‌اثر کند و اگر اقدام فوری برای کاهش هزینه‌ها و تنوع بخشیدن به منابع درمان انجام نشود، اوضاع نا‌مناسب‌تر خواهد شد.
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند برای مبارزه با مالاریا در کنار تلاش جمعی باید ابزارهای جدید در مبارزه علیه این آفت بماری‌زا به‌کار برده شود. یکی از این ابزارهای توصیه‌شده جدید، دفع‌کننده‌های فضای آزاد است که مکانیسم‌های جدیدی به‌جای حشره‌کش‌ها هستند و می‌توان آن‌ها را روی دیوار آویزان کرد؛ جایی که آن‌ها به آرامی، مواد شیمیایی را در هوا برای دفع پشه‌ها و جلوگیری از گزش، آزاد می‌کنند.
داده‌های جهانی
در سال 2019، حدود 229 میلیون مورد مالاریا و 409 هزار مورد مرگ ناشی از مالاریا در 87 کشور وجود داشته است. کودکان زیر پنج سال در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، تقریباً دو سوم مرگومیر جهانی ناشی از مالاریا را شامل می‌شوند. در این بازه زمانی، قاره آفریقا، 94 درصد از کل موارد مالاریا و مرگومیر در سرتاسر جهان را به خود اختصاص داده است. حدود سه درصد از موارد مالاریا در سال 2019 در منطقه آسیای جنوب شرقی و دو درصد در منطقه مدیترانه شرقی گزارش شده است. منطقه اقیانوس آرام غربی و قاره آمریکا هرکدام کمتر از یک درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهند.
بین سال‌های 2000 تا 2020 تعداد 24 کشور از جمله الجزایر، آرژانتین، ارمنستان، آذربایجان، کیپ ورد، چین، مصر، السالوادور، گرجستان، جمهوری اسلامی ایران، عراق، قزاقستان، قرقیزستان، مالزی، مراکش، عمان، پاراگوئه، سریلانکا، جمهوری عربی سوریه، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان و امارات متحده عربی، هیچ مورد بومی مالاریا را برای سه سال یا بیشتر گزارش نداده‌اند.
جامعه جهانی در اواخر دهه 1990 مجدداً به مالاریا متعهد شد و در نتیجه، از 2.2 میلیارد مورد و 12.7 میلیون مرگ در بیش از دو دهه پیشگیری شد. اما پس از سال‌ها کاهش مداوم، پیشرفت متوقف شده است. امروزه در هر دقیقه یک نفر جان خود را به دلیل ابتلا به مالاریا از دست می‌دهد که بیشتر مرگ‌ومیرها در منطقه آفریقایی سازمان جهانی بهداشت رخ می‌دهد.
سازمان بهداشت جهانی، در گزارشی که در سال 2021 منتشر کرده آورده است که کشورهای زیر مجموعه «گریتر میکونگ» (Greater Mekong)(1)، در مواجهه با تهدید دوگانه مقاومت دارویی ضدمالاریا و کووید-19، گام‌های بزرگی را به سوی هدف مشترک خود یعنی حذف تا سال 2030 برداشته‌اند. در شش کشور این منطقه، تعداد گزارش‌شده موارد مالاریا بین سال‌های 2000 تا 2020 به میزان 97 درصد کاهش یافت. همچنین مرگومیر مالاریا بیش از 9 درصد در دوره مشابه کاهش یافت. در این کشورها یعنی کامبوج، چین (استان یوننان)، جمهوری دموکراتیک خلق لائوس، میانمار، تایلند و ویتنام، تعداد گزارش‌شده موارد مالاریا بین سال‌های 2000 تا 2020 به میزان 97 درصد کاهش یافته است و افزون‌براین، مرگومیر ناشی از مالاریا نیز کاهش داشته است.
در حال حاضر، پیشرفت بیشتر و چندین دهه دستاوردهای سختِ به دست آمده در راه مبارزه با این بیماری، در خطر است. تغییرات آب‌وهوایی شدید، درگیری‌ها، شرایط اضطراری بشردوستانه و شوک‌های اقتصادی، تلاش‌های کنترل مالاریا را در بسیاری از کشورهای بومی مختل می‌کند و ده‌ها میلیون نفر را با دسترسی محدود به خدمات مورد نیاز برای پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری مواجه می‌کند.
25 آوریل روز جهانی مبارزه با مالاریا
روز جهانی مالاریا فرصتی است برای تاکید بر نیاز به سرمایه‌گذاری مستمر و تعهد سیاسی پایدار برای پیشگیری و کنترل مالاریا که توسط کشورهای عضو سازمان بهداشت جهانی (WHO) در مجمع جهانی بهداشت در سال 2007، ایجاد شد. این سازمان امسال به مناسبت این روز جهانی، تعهد و سرمایه‌گذاری مجدد را برای تسریع مبارزه با مالاریا تشویق می‌کند و پویش جهانی 2025 را با عنوان «مالاریا با ما به پایان می‌رسد: سرمایه‌گذاری مجدد را دوباره تصور کنید، دوباره فعال کنید» (Malaria Ends with Us: Reinvest, Reimagine, Reignite) راه‌اندازی کرده است.
شعاری با این مضموم که مالاریا را می‌توان پایان داد، انتخاب با ما است که اکنون اقدام کنیم یا خیر و اینکه پایان دادن به مالاریا فقط یک الزام بهداشتی نیست، بلکه سرمایه‌گذاری در آینده‌ای عادلانه‌تر، امن‌تر و مرفه‌تر برای هر ملتی است. این پویش بر این اساس استوار شده است که برای رویارویی با چالش‌های پیش رو، جهان نیازمند همکاری قوی‌تر، بودجه پایدار و نوآوری بیشتر است و اگر همه بازیگران این عرصه با هم اقدام نکنند، خطر معکوس کردن چندین‌دهه پیشرفت سختِ به دست آمده و به خطر انداختن جان میلیون‌ها نفر را شاهد هستیم.
فعالیت سازمان‌های خیریه علیه مالاریا
فراتر از فعالیت نهادهای دولتی، در سطح جهانی نیز سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌های بسیاری برای مقابله با مالاریا فعالیت دارند. سازمان‌هایی غیردولتی از صلیب سرخ جهانی یا هلال احمر گرفته تا خیریه‌های بزرگ و کوچک، به ویژه در آفریقا که این بیماری شایع‌تر است، به برنامه‌ریزی و مدیریت این بیماری و خدمات‌رسانی به جمعیت‌های آسیب‌پذیر، مشغول هستند.
سازمان‌های خیریه در کنار مراکز علمی، در بهبود مدیریت، کاهش سرعت گسترش مقاومت، حفظ اثربخشی درمان در مناطق مختلف و در میان جوامع محلی تأثیر‌گذارند. آنان با معرفی، آموزش و ایجاد رویکرد پایدارتر و انعطاف‌پذیرتر برای درمان مالاریا با دولت و بخش‌های درمان و سلامت، همکاری می‌کنند. بیشتر فعالیت‌های سازمان‌های خیریه یا مردم‌نهاد در عرصه مبارزه با بیماری مالاریا به عنوان بخشی از برنامه‌های سلامت جامع و گسترده‌تر، انجام می‌شود، برنامه‌هایی مانند:
- کمپین‌هایی برای توزیع تورهای بستر حشره‌کش یا سمپاشی خانگی با حشره‌کش
- انجام درمان احتمالی برای کودکان به عنوان بخشی از پیشگیری از شیمی‌درمانی مالاریای فصلی
- فعالیت‌های تغییر اجتماعی و رفتاری برای ترویج استفاده صحیح و شبانه از توری تخت‌خواب
- مراقبت فوری و زودهنگام در صورت تب و تشویق زنان به حضور در مراقبت‌های دوران بارداری برای پیشگیری از مالاریا
- مدیریت یکپارچه پرونده جامعه و همکاری نزدیک با وزارتخانه‌های بهداشت
پی‌نوشت:
1- منطقه فرعی مکونگ بزرگ، منطقه‌ای فراملی در حوزه رودخانه مکونگ در جنوب شرقی آسیا است. این منطقه بیش از 300 میلیون نفر را در خود جای داده است.
منابع:
دیدگاه خود را بنویسید