به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، نشست هم‌اندیشی با مدیران سازمان‌های مردم‌نهاد، شنبه 4 اسفند 1403 با حضور جمعی از مسئولان، پژوهشگران و مدیران خیریه‌ها و سمن‌ها از جمله محمدتقی ضرغام‌افشار (مدیر گروه توسعه تعاون، مشارکت‌های مردمی و سرمایه اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی)، دکتر حسام عزت‌آبادی‌پور (پژوهشگر ارشد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی)، دکتر پریچهر شاهسوند (رئیس هیئت‌مدیره شبکه رشد فراگیر و توسعه پایدار)، دکتر حسن امینلو (رئیس هیئت‌مدیره مجمع خیرین سلامت کشور)، دکتر عبدالرحیم حزینی (مدیرعامل شبکه ملی سرطان)، علیرضا آتشک (مدیرعامل شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه)، مجید بهروزنیا (رئیس هیئت‌مدیره انجمن عالی مراکز توانبخشی غیردولتی کشور)، کامران عاروان (مدیرعامل جامعه معلولان کشور) و منیژه زواشکیانی (مدیرعامل مؤسسه غیرانتفاعی کانون مراکز خدمات بهزیستی مثبت زندگی استان گیلان) در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

 محمدتقی ضرغام‌افشار؛ مدیر گروه توسعه تعاون، مشارکت‌های مردمی و سرمایه اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ابتدای این نشست گفت: زمانی که موضوع سازمان‌های مردم‌نهاد مطرح می‌شود، مرکز پژوهش‌های مجلس با نگاه فرصت به این تشکل‌ها نگاه می‌کند؛ زیرا کشور با مشکلات زیادی مواجه شده است و این تشکل‌ها می‌توانند در حل مشکلات بسیار کمک‌کننده باشند. البته مشکلات عدیده‌ای در رابطه با این تشکل‌ها وجود دارد. یکی از ظرفیت‌های بر زمین‌مانده‌ای که تشکل‌ها از آن محروم‌اند، وجود یک شبکه است. شبکه جامعی که نمایندگی این تشکل‌ها را بر عهده بگیرد. همچنین این جلسه برای این تشکل شده است که بفهمیم چرا ظرفیت این شبکه‌ها مغفول مانده است.

تشکل‌های مردم‌نهاد در برابر قانونگذاران نماینده‌ای ندارند

 در ادامه این نشست، دکتر حسام عزت‌آبادی‌پور؛ پژوهشگر ارشد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: براساس ماده ۴۱ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، هر جایی که قرار است قانون‌گذاری شود، کمیسیون‌های مجلس مکلف هستند که نهادهای ذیربط را دعوت کنند. در میان این نهادهایی که در این جلسات حضور پیدا می‌کنند، جای خالی تشکل‌های مردم نهاد احساس می‌شود.

 وی در ادامه افزود: پرسش این است که چرا تشکل‌های مردم‌نهاد یک نماینده مشخص ندارند؟ چرا جامعه مدنی نماینده ندارد؟ این موضوع دلایل متعددی دارد. یا چندصدایی اتفاق می‌افتد یا اصلاً جامعه مدنی شکل نگرفته است. ما با این سؤال اساسی مواجه هستیم که چرا یک صدای واحد در جامعه مدنی شکل نمی‌گیرد؟ چرا تشکل‌هایی که اجتماعی‌ترین نهاد کشور هستند هیچ اجتماعی ندارند؟ ما تصمیم داریم با کمک شما این موضوع را آسیب‌شناسی کنیم. ما یک هویت جدید، منسجم و قدرتمند لازم داریم و اول باید این هویت شکل بگیرد، بعد به سراغ قوانین لازم برای این هویت برویم. این هویت باید غیرسیاسی، غیردولتی و غیرانتفاعی باشد. باید ببینیم چگونه ساختار این هویت را بچینیم که یک‌صدایی در موضوعات مشترک ایجاد شود.

 در بخش دیگری از این نشست، دکتر پریچهر شاهسوند؛ رئیس هیئت‌مدیره شبکه رشد فراگیر و توسعه پایدار بیان کرد: در شبکه‌ای که من در آن عضو هستم، ۱۱ ان‌جی‌او عضویت دارند. از سال ۱۹۷۰ بحث ان‌جی‌او مورد توجه قرار گرفت و گفته شد جامعه مدنی گسترش پیدا کند و دولت‌ها کوچکتر شوند. در زمان‌ دولت آقای خاتمی برنامه توسعه بهترین وضعیت را داشت و در برنامه‌های بعدی، برنامه‌های توسعه به مراتب کوچک‌تر شدند. در آن زمان موارد توسعه و ان‌جی‌اوها بسیار مورد توجه قرار گرفت، اما در دولت‌های بعدی نگاه عوض شد.

 وی در ادامه افزود: باید نگاه غیربرائتی بین سازمان‌های دولتی و غیردولتی ایجاد شود و تا زمانی که این نگاه ایجاد نشود، هیچ کاری پیش نمی‌رود. هردو گروه یکدیگر را مقصر می‌دانند. توسعه به یک حرکت همه‌جانبه نیاز دارد و این حرکت باعث تغییرات مثبتی در شرایط اجتماعی، اقتصادی و … می‌شود، اما این حرکت باید قانون‌مند باشد.

 شاهسوند گفت: بحث نظارت نیز بسیار مهم است. نظارت ما خیلی ضعیف است اما در سایر کشورها اینگونه نیست. بنده در انگلستان تجربیات میدانی داشته‌ام و در آنجا نظارت عالی است. ولی مردم ما قانون‌گریز هستند، در ایران نظارت نداریم و همه این‌ها مشکلاتی را به وجود آورده است. بنابراین باید قوانین صحیحی را وضع کنیم و بر آن‌ها نظارت داشته باشیم.

تسهیلگری و نظارت در عرصۀ مردم‌نهاد نیاز به تقویت دارد

 حسن امینلو؛ رئیس هیئت‌مدیره مجمع خیرین سلامت کشور، در بخش دیگری از این نشست به ایراد سخن پرداخت و تصریح کرد: در دوره‌های مختلف در سیستم دولتی مشغول به کار بوده‌ام. مجمع خیرین سلامت کشور در این چند دهه کارهای خوبی انجام داده است. با توجه به اعتمادی که در میان مردم ایجاد شده است، استقبال خوبی در حوزه سلامت از مجمع خیرین سلامت به عمل آمد و به عنوان بازوی دولت عمل کردیم و تمام تلاش خود را کردیم تا مشکلات حوزه سلامت را کاهش دهیم.

 وی در ادامه افزود: در همه دنیا ان‌جی‌اوها بزرگترین کمک‌کننده هستند. بر این اساس باید مردم را در کارها شریک کنیم. در کشور ما هم یکسری اقدامات انجام شده است و خیرین در حوزه‌های مختلف کمک می‌کنند و باید مردم را جلب کنیم تا به کمک بپردازند. در تمام مجامع، ارتباط با مردم بسیار بهتر از ارتباط با دولت است. متأسفانه ارتباطات ما به اندازه کافی تسهیل‌شده نیست. برای اینکه خلأهای لازم را پُر کنیم، بهتر است موضوع را بیش از اندازه گسترش ندهیم. در حال حاضر یکی از مشکلات ما همین موضوع تسهیل‌گری است و این مورد باید پیگیری شود. باید مسائل را تسهیل کنیم تا مجامع راحت‌تر بتوانند کار کنند و بیشتر وقت خود را بر موضوع کمک گرفتن از مردم برای حل مشکلات صرف کنند.

 امینلو تصریح کرد: موضوع دوم، نظارت است. در بحث نظارت خیر و شر وجود دارد. موضوع نظارت باید به صورت جدی پیگیری شود تا از انحرافات جلوگیری شود و هیچ کسی نتواند از اسم خیر سوءاستفاده کند. اگر به این دو مورد یعنی نظارت و تسهیل‌گری توجه کافی شود، خیلی از مشکلات ما حل خواهد شد.

بساط خیریه‌نماها باید برچیده شود  

 در بخش دیگری از این نشست، دکتر عبدالرحیم حزینی؛ مدیرعامل شبکه ملی سرطان بیان کرد: مهم‌ترین چیزی که از دولت می‌خواهیم این است که بر کار خیرین نظارت کند تا خیرینِ خوب و خیرین‌نماها شناسایی شوند. ما با سختی خیریه‌ها را مدیریت می‌کنیم. در موضوع سرطان نیز مشکلات زیادی وجود دارد. متأسفانه یکی از این مشکلات، سرطان‌هراسی است. بر این اساس باید برای حل این مشکلات جلساتی داشته باشیم.

 وی تصریح کرد: دولت باید خیریه‌نماها را شناسایی و درِ این خیریه‌ها را پلمب کند. تمام این موضوعات نیازمند نظارت است. این جلسات باید تدوام داشته باشد تا دولت و دستگاه‌های قانون‌گذار را در کنار خودمان داشته باشیم که بتوانند از ظرفیت خیرین در راستای رفع نقاط ضعف نیازهای کشور استفاده کنند.

به کنفدراسیون خیریه‌ها نیاز داریم

 علیرضا آتشک؛ مدیرعامل شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه و مدیرعامل مؤسسه نیکوکاری رعد الغدیر یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود و بیان کرد: بین ۱۵ تا ۳۰ هزار سازمان مردم‌نهاد در کشور در حال فعالیت هستند. اما مشکلی وجود دارد و آن اینکه با تمام خدماتی که خیرین ارائه می‌دهند، کارها به صورت جزیره‌ای انجام می‌شود. همچنین مشکل دیگری که در حوزه تشکل‌ها وجود دارد، مَنیت است؛ یعنی هر فردی می‌خواهد خودش رئیس باشد. اما این مشکل باید حل شود؛ زیرا فرقی نمی‌کند چه کسی رئیس باشد، بلکه مهم ارائه خدمت است. باید از سازوکار دموکراسی استفاده کنیم تا بتوانیم صدای واحد داشته باشیم.

 وی تصریح کرد: همچنین باید یک کنفدراسیون تشکیل دهیم و نیازی هم نیست فعلاً ثبت شود، بلکه فقط کافی است کنار هم جمع شویم و ماهی یکبار جلسه برگزار کنیم. باید شبکه ملی خیریه‌های کشور تشکیل شود تا بتوانیم کارها را تسهیل کنیم. مرکز پژوهش‌های مجلس می‌تواند در تشکیل این کنفدراسیون بسیار کمک کند. ما کارهای زیادی انجام می‌دهیم اما تا به امروز نتوانسته‌ایم باهم متحد باشیم و این اتحاد یک ضرورت است.

اتاق تشکل‌های مردم‌نهاد باید تأسیس شود

 در بخش دیگری از این نشست، مجید بهروزنیا؛ رئیس هیئت‌مدیره انجمن عالی مراکز توانبخشی غیردولتی کشور به ایراد سخن پرداخت و گفت: ما ایرانیان افراد فردگرایی هستیم، در نتیجه باید یک اقتداری وجود داشته باشد که بتوانیم کنار یکدیگر جمع شویم. ساختاری که باید ایجاد شود نیز باید غیردولتی باشد. باید سازمان تشکل‌های مردم‌نهاد را تأسیس و از این ظرفیت استفاده کنیم. پیشنهاد من این است که یک بارش افکاری اتفاق بیفتد و این بارش افکار نیازمند تشکیل جلسات مستمر است. ما می‌توانیم حتی اتاق تشکل‌های مردم‌نهاد را تأسیس کنیم و این گزینه نیز جای تأمل دارد و همه در این اتاق می‌توانند ظرفیت‌های خود را بروز دهند. البته مؤسسات دوست ندارند مورد نظارت قرار بگیرند و این نیز یک چالش است.

صدای واحد نه اما می‌توانیم به صداهای واحد نزدیک شویم

 دکتر کامران عاروان؛ مدیرعامل جامعه معلولان کشور به عنوان دیگر سخنران این نشست بیان کرد: ما ایرانیان خیلی خوب می‌توانیم کارهای جمعی و تیمی انجام دهیم و تاریخ این را ثابت می‌کند. هیچ کار نشدنی‌ای وجود ندارد اما باید ارتباطات لازم برقرار شود. متأسفانه یکسری اختلاف نظرها وجود دارد و منیت‌ها یکی از دلایل به وجود آمدن این اختلافات است. منافع جامع هدف ما نیز متفاوت است؛ به‌نحوی‌که یکی درمان و دیگری مدرسه‌سازی می‌خواهد و این موارد باعث اختلاف نظر می‌شود. ما نمی‌توانیم به صدای واحد برسیم، اما می‌توانیم به صداهای واحد نزدیک شویم و در دموکراسی نیز هیچ صدای واحدی وجود ندارد، بلکه فقط به صداهای واحد نزدیک می‌شوند. در شرح وظایف دولت باید این موضوع پذیرفته شود که تشکل‌ها و سازمان‌های غیردولتی بیایند و حرف‌هایشان را بزنند.

 در ادامه منیژه زواشکیانی؛ مدیرعامل مؤسسه غیرانتفاعی کانون مراکز خدمات بهزیستی مثبت زندگی استان گیلان به ایراد سخن پرداخت و گفت: معتقدم از یک‌جایی باید شروع به گفت‌وگو کنیم تا بتوانیم یک حرف واحد از جامعه بزنیم. باید بودجه را به نهادهایی اختصاص بدهند که کار می‌کنند. باید کنار همدیگر باشیم تا بتوانیم کار کنیم. خدمت به مردم افتخار من است. خواهش می‌کنم یکبار همه باهم هم‌صدا شویم تا بتوانیم زحمتمان را مدون کنیم تا آیندگان بتوانند از آن استفاده کنند. باید مشکلات مشترک را بیان کنیم تا بتوانیم بر روی آن توافق و اتحاد ایجاد کنیم.

گزارش از مهسا احمدی