به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، روز جهانی کارگر در سال 2025، پنجشنبه 11 اردیبهشت 1404 مصادف با 1 می 2025 در سطح جهانی جشن گرفته می‌شود. این روز به گرامیداشت تلاش‌ها، فداکاری‌ها و دستاوردهای نیروی کار جهانی اختصاص دارد و یادآور مبارزات تاریخی کارگری و دیگر جنبش‌های اجتماعی برای دستیابی به حقوق و حمایت‌هایی است که برخی از کارگران امروز از آن بهره‌مندند. فداکاری‌ها و مبارزات آن‌ها به میلیون‌ها نفر در سطح جهان این امکان را داده است که کنترل بیشتری بر محل کار و شرایط خود داشته باشند که منجر به محدودیت کار کودکان، تعیین حداقل دستمزد، ایمنی در محل کار و در برخی کشورها تحقق هفته کاری ۴۰ ساعته شده است. 

 میراث این جنبش‌ها در بسیاری از کشورها به توسعه نظام سلامت ملی، آموزش، بازنشستگی، تأسیس خدمات اجتماعی و پیشرفت قابل توجه در راستای برابری جنسیتی منجر شده است که هریک از این عوامل، اکنون به عنوان ارکان جوامع سالم اجتماعی و اقتصادی شناخته می‌شوند. این روز به عنوان یک روز تعطیل رسمی در بیش از 80 کشور با برگزاری راهپیمایی‌ها، سمینارها، کمپین‌های آگاهی‌بخشی و برنامه‌های فرهنگی که هدف آنها ترویج حقوق کار، روش‌های کار منصفانه و عدالت اجتماعی است، جشن گرفته می‌شود.

 علاوه‌براین، روز جهانی کارگر همبستگی بین کارگران در بخش‌ها و کشورهای مختلف را ترویج و بر جهانی بودن حقوق کار تأکید می‌کند. این روز بر این نکته تأکید دارد که تلاش برای تحقق شیوه‌های عادلانۀ کار فراتر از مرزها است و همکاری بین اتحادیه‌ها و سازمان‌های کارگری را در سطح جهانی تشویق می‌کند و قدرت جمعی نیروی کار در شکل دادن به شیوه‌های عادلانه و منصفانه کاری را یادآوری می‌کند.

 راه طولانی مطالبه و ترویج حقوق کارگران

 با همه این پیشرفت‌ها از منظر جهانی، هنوز راهی طولانی در پیش است. رشد سرمایه‌داری و بی‌ثباتی شرایط سیاسی - اقتصادی جهان، بر شرایط کاری ناعادلانه در بازار کار و زندگی بیش از شش میلیارد نفر در جهان تاثیر منفی گذاشته است. جهانی‌سازی و کنترل اقتصادهای محلی توسط بازارهای خارج از کشور، استثمار منابع کشورهای با درآمد کم و کارگران ارزان‌قیمت توسط کشورهای ثروتمند و شرکت‌های چندملیتی‌ نیز بر این شکاف‌ها افزوده است. در مقابل، فعالان اجتماعی و کارگری خواستار ساختارهای اقتصادی و تجاری عادلانه جهانی مبتنی بر حقوق بشر، قیمت‌گذاری منصفانه، استانداردهای بین‌المللی کار و مسئولیت‌های اجتماعی شرکتی هستند. 

 از سوی دیگر با چالش‌های پیچیده‌ایی که امروزه در سطح جهانی با آنها روبه‌رو هستیم، از جمله تغییرات آب‌وهوایی و تحول سریع محیط کار به دلیل پیشرفت‌های فناوری و رشد تکنولوژی و هوش مصنوعی، لزوم مقاومت، تلاش‌های مشترک و همبستگی در مطالبه و ترویج حقوق کارگران و تعهد دوباره به عدالت اجتماعی بیش از هر زمان دیگری مورد نیاز است.

 هوش مصنوعی در حال تغییر سریع دنیای کار با سرعتی بی‌سابقه است و پشت این وعده‌ نوآوری، واقعیتی تاریک نهفته است؛ مدیریت الگوریتمی، نظارت مداوم، اهداف غیرممکن بهره‌وری و شرایط کاری خطرناک. فناوری نه برای بهبود شرایط کاری و ایمنی، بلکه برای استثمار کارگران استفاده می‌شود و جان‌ها و سلامت افراد را در معرض خطر قرار می‌دهد.

 نقش جنبش‌های کارگری در ایجاد عدالت اجتماعی

 مبارزات و جنبش‌های کارگری نقش حیاتی و چندوجهی در ایجاد عدالت اجتماعی ایفا می‌کنند. این جنبش‌ها در حمایت از حقوق اساسی کارگران، از جمله دستمزد عادلانه، شرایط کاری ایمن و حق تشکیل اتحادیه‌ها مؤثر بوده‌اند و از طریق سازماندهی اعتراضات و اعتصابات به تصویب قوانینی که این حقوق را محافظت می‌کند، پرداخته‌اند. علاوه‌براین، عدالت اقتصادی را با مذاکرات جمعی و اقدام‌های سازمان‌یافته ترویج می‌دهند و به کاهش فقر و نابرابری درآمد کمک می‌کنند. همبستگی اجتماعی که این جنبش‌ها بین گروه‌های مختلف ایجاد می‌کنند، در مواجهه با مسائل وسیع‌تر اجتماعی اهمیت دارد و صدای جمعی‌ای را فراهم می‌آورد که با بی‌عدالتی‌ها مقابله می‌کند.

 همچنین، جنبش‌های کارگری در فعالیت‌های سیاسی شرکت کرده و برای قوانین عدالت اجتماعی لابی می‌کنند و آگاهی عمومی را درباره نابرابری‌ها افزایش می‌دهند. با ایجاد نهادهایی که از منافع کارگران حمایت می‌کنند و با ترویج ارزش‌های انسانی، این جنبش‌ها به تغییر نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی کمک کرده و بر ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر و برابرتر تأثیر می‌گذارند.

 نقش سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی و خیریه در بهبود شرایط کار

 سازمان‌های غیردولتی و خیریه‌ای که به مسائل حقوق کارگران می‌پردازند، نقشی کلیدی در ترویج عدالت اجتماعی دارند. هدف این سازمان‌ها، ترویج شیوه‌های کاری منصفانه و بهبود شرایط کار برای تمامی کارگران است. آن‌ها گزارشات جامعی درباره سوءاستفاده‌های کارگری تهیه کرده و به افزایش آگاهی عمومی درباره شرایط نابرابر و استثمار کارگران کمک می‌کنند. 

 یکی از مهم‌ترین تمرکزهای این نهادها، پشتیبانی از حقوق کارگران در صنایع مختلف، به‌ویژه در زنجیره تأمین جهانی و صنایع پوشاک است. این سازمان‌ها در راستای دستیابی به دستمزدهای عادلانه، شرایط کاری مناسب و حمایت از کارگران آسیب‌پذیر در کشورهای در حال توسعه فعالیت می‌کنند. برای نمونه، آکسفام[1] با تمرکز بر عدالت اجتماعی، بهبود شرایط کار و دستمزدهای منصفانه را ترویج می‌کند. این سازمان مردم‎نهاد بین‌المللی بیش از ۲۰ سال است که از کارگران پوشاک حمایت می‌کند و کمپین‌های مهمی برای ترویج مصرف اخلاقی و مسئولیت‌پذیری شرکتی برگزار کرده است. اکسفام به‌ویژه در زمینه‌های نابرابری جنسیتی و استثمار کارگران در کشورهای در حال توسعه فعالیت‌های مؤثری انجام می‌دهد.

 نابرابری‌های جنسیتی نیز موضوعی حیاتی برای این نهادهاست؛ زیرا کار زنان در اقتصاد غالباً نادیده گرفته می‌شود. سازمان‌هایی مانند صندوق جهانی زنان[2] برنامه‌هایی را برای توانمندسازی زنان در نیروی کار و بهبود وضعیت کارگران زن اجرا می‌کنند و به‌طور مداوم برای افزایش آگاهی در مورد چالش‌ها و شرایط خاص این کارگران تلاش می‌کنند.

 با تأسیس شیوه‌های تجاری منصفانه و دستیابی به شرایط سازگار با حقوق کار، برخی از این نهادها مانند سازمان تجارت منصفانه بین‌المللی[3] شیوه‌های تجارت منصفانه را ترویج می‌کنند و حمایت از تولیدکنندگان و کارگران حاشیه‌ای از جمله کشاورزان را در اولویت قرار می‌دهند. این سازمان گواهینامه‌هایی برای محصولاتی صادر می‌کند که شرایط کار منصفانه را رعایت می‌کنند و با استفاده از تحقیقات، ترویج و مطالبه‌گری برای بهبود قوانین و سیاست‌ها در زمینه حقوق کارگران، گام‌ برمی‌دارند. 

 در سطح جهانی، سازمان بین‌المللی کار[4] نیز متعهد به حمایت از ائتلاف جهانی تازه‌تأسیس برای عدالت اجتماعی است؛ ائتلافی که در خط مقدم دفاع از حقوق و رفاه کارگران قرار دارد. این ائتلاف روح روز کارگر را تجسم می‌کند و نمایانگر یک ائتلاف گسترده از ذینفعان، از جمله سازمان‌های کارگری و کارفرمایی، نهادهای دولتی، جامعه مدنی و شرکای بین‌المللی است که همگی در جست‌وجوی یک جامعه عادلانه‌تر و برابرتر متحد شده‌اند. این سازمان‌ها به‌طور جمعی نقش مهمی در بهبود حقوق کارگران و حمایت از کارگران آسیب‌پذیر در سطح جهانی ایفا می‌کنند و تلاش می‌کنند تا با تغییرات مثبت، شرایط بهتری را برای تمامی کارگران ایجاد کنند.

کارگران و روز جهانی کار و کارگر در ایران

 کارگران در ایران با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند که ناشی از مشکلات اقتصادی کلان، محدودیت‌ها و قوانین سخت‌گیرانه است. بیکاری و تورم بالا، موجب کاهش قدرت خرید کارگران و سخت‌تر شدن تأمین نیازهای اساسی زندگی آنان می‌شود. بسیاری از کارگران با دستمزدهای پایین و قراردادهای موقت کار می‌کنند که ناپایداری شغلی را به همراه دارد و آنها را در برابر شرایط سخت اقتصادی آسیب‌پذیرتر می‌کند.

 علاوه‌بر مشکلات اقتصادی، بعضی از قوانین و مقررات مانع از تشکیل اتحادیه‌ها و تشکل‌های کارگری و یا موجب محدودیت در فعالیت این تشکل‌ها می‌شود. این شرایط به کارگران اجازه نمی‌دهد تا به‌راحتی صدای خود را به‌ویژه در زمینه مطالبات حقوقی و بهبود شرایط کاری ابراز کنند. فشارهایی نیز بر تشکل‌های غیررسمی و خودجوش که نقش مهمی در مبارزات کارگری و ارتقای عدالت اجتماعی ایفا می‌کنند و به دنبال ایجاد تغییرات مثبت در شرایط کاری هستند، وارد می‌شود که نمایندگیِ کارگران را به چالش می‌کشد. 

 با این‌ حال، روز جهانی کار و کارگر در ایران نیز، رویداد مهم اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌آید که به بزرگداشت کارگران و توجه به حقوق آن‌ها اختصاص دارد. کارگران و نمایندگان اتحادیه‌ها تلاش می‌کنند در این روز با سخنرانی‌ها و بیانیه‌ها، انتظارات و مطالبات خود را مطرح می‌کنند. همچنین، جلسات بحث‌و گفت‌وگو و سخنرانی‌های آموزشی درباره حقوق کارگران و شرایط کار، با همت سازمان‌های مردم‌نهاد، تشکل‌های کارگری و انجمن‌های دانشجویی. برنامه‌های فرهنگی و هنری نیز به تقویت همبستگی کارگران کمک می‌کند و برخی رسانه‌ها به پوشش اخبار و چالش‌های آنان می‌پردازند که نقش بسزایی در افزایش آگاهی اجتماعی و جلب حمایت عمومی از حقوق کارگران دارد.

 یادداشت از شورانگیز داداشی

 منابع:

 خبرگزاری ایرنا

International Trade Union Confederation

www.oxfam.org

www.ifsw.org

fairtrade

 پی‌نوشت‌ها:

[1]. Oxfam

[2]. Global Fund for Women

[3]. Fair Trade International

[4]. International Labor Organization (ILO)