به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، هفتادودومین نشست «یک چای، یک تجربه» در سال ۱۴۰۳، دوشنبه ۳۰ مهرماه با حضور دکتر فرح جمالی؛ مدیرعامل مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه زنجان و جمعی از فعالان اجتماعی و نمایندگان خیریه‌ها و سمن‌ها در محل آکادمی خیر ایران برگزار شد.

 فرح جمالی؛ دکتر داروساز و مدیرعامل این خیریه، ضمن ابراز خشنودی از حضور در این نشست گفت: در مؤسسات خیریه به جای کلمه مأموریت از کلمه رسالت استفاده می‌کنیم و معتقدیم از هر نظر کلمه رسالت زیباتر است. وظیفۀ موسسۀ روزبه پرورش انسان تاب‌آور در برابر مشکلات، انسان تلاش‌گر و انسانی است که از حاشیه به متن جامعه منتقل شود. مؤسسه ما وظیفه دارد انسان‌هایی پرورش دهد که قدر خودشان را بدانند و شأن انسانی خود را حفظ کنند.

 تعریف و ویژگی‌ کارآفرینی

 مدیرعامل مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه دربارۀ تعاریف و ویژگی‌های کارآفرینی بیان کرد: امروز می‌خواهم مروری بر موضوع کارآفرینی اجتماعی داشته باشم؛ زیرا خیلی هم به مؤسسه روزبه بی‌ارتباط نیست. کارآفرینی به معنای فرایند خلق ارزش جدید مادی یا معنوی، با استفاده از یک تلاش متعهدانه است. کارآفرینی حدود ۳۰۰ سال قدمت دارد. یکی از مهم‌ترین تعاریف کارآفرینی، پیگیری فرصت‌هایی است که فراتر از منابع در دسترس قرار دارد. کارآفرین معمولاً فرصت را در تهدیدها و مشکلات می‌بیند. ممکن است افراد عادی از کنار مشکلات و تهدیدات عبور کنند، اما کارآفرین راه‌حل‌های خلاقانه‌ای را ارائه می‌دهد که تهدید را تبدیل فرصت می‌کند.

 جمالی با اشاره به مفهوم کارآفرینی اجتماعی بیان کرد: کارآفرینی اجتماعی حاصل تلفیق نوآوری اجتماعی و کارآفرینی است که با ایجاد کسب‌وکارهای جدید، تولید محصول یا خدمتی نو در جامعه، ایفای نقش می‌کند. اگر بخواهیم کارآفرینان اجتماعی و اقتصادی را مقایسه کنم باید بگویم کارآفرینان اجتماعی با هدف ایجاد ارزش افزوده اجتماعی تلاش می‌کنند، در حالی که هدف کارآفرینان اقتصادی، ایجاد ارزش افزوده، سود و درآمد است. منشأ فرصت کارآفرینان اجتماعی نیازهای برآورده‌نشده اجتماعی است؛ یعنی فرصت از مشکل کشف می‌شود، در حالی که منشأ فرصت کارآفرینان اقتصادی، نیازهای برآورده‌نشده اقتصادی است. سود کارآفرینان اجتماعی به عموم مردم بازمی‌گردد، اما سود کارآفرینان اقتصادی به سرمایه‌گذار بازمی‌گردد. کسب‌وکار اجتماعی بر ویژگیِ از خودگذشتگی انسان‌ها و تمایل برای کمک به هم‌نوع استوار است و می تواند ایده‌هایی را پشتیبانی کند که سبب بهبود شرایط شود و بر روی زندگی مردم منطقه اثر بگذارد.

 اهداف کارآفرینی اجتماعی و اقتصادی

 وی در ادامه با اشاره به اهداف کارآفرینی اجتماعی و اقتصادی عنوان کرد: هدف کارآفرینی اجتماعی به وجود آوردن اکوسیستمی است که متوجه به ثمر رساندن ایده‌ها و معرفی ارزش‌های جدید باشد. کارآفرینان اجتماعی فرصت ایجاد یا افزایش سرمایه اجتماعی را به وجود می‌آورند. کارآفرینان اجتماعی انجام مأموریت‌های انسان‌دوستانه را از طریق فعالیت‌های کسب‌وکار ممکن می‌کنند. برای کارآفرینی اقتصادی به سرمایه‌ اقتصادی نیاز است اما در کارآفرینی اجتماعی، یکسری موضوعات مانند وقف، قرض‌الحسنه و … مهم است که سرمایه مورد نیاز برای کارآفرینی اجتماعی محسوب می‌شوند.

 مدیرعامل مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه با اشاره به مشارکت مردم و نقش آن در سرمایۀ اجتماعی بیان کرد: مشارکت مردم و نهادهای اجتماعی زمینه را برای انجام مشارکت اجتماعی به وجود می‌آورند. به همین دلیل است که وجود فضاهای داوطلبانه از نشانه‌های سرمایه‌های اجتماعی است و امروزه یکی از شاخص‌های توسعه اجتماعی در کشورهای مختلف، سرمایه اجتماعی است، نه سرمایه بانکی. زمانی که فرد نسبت به جامعه تعلق خاطر داشته باشد، از انگیزه تیمی بالا برخوردار باشد و همچنین برای کار جمعی انگیزه داشته باشد، می‌توان گفت که سرمایه اجتماعی خوبی در چنین جامعه‌ای وجود دارد.

 جمالی با نگاهی به چالش‌های جامعه تصریح کرد: چالش‌هایی مانند فقر، بیماری، اعتیاد، بیکاری، بزهکاری و تخریب محیط زیست، هزینه‌های اجتماعی جامعه است. با استفاده از سرمایه اجتماعی جامعه باید هزینه‌ها و چالش‌های جامعه را حل کنیم. سازمان‌های مردم‌نهاد وظیفه مهمی بر عهده دارند و زمینه را برای انجام مشارکت مردم، ایجاد فضایی برای انجام مسئولیت اجتماعی و افزایش سرمایه اجتماعی فراهم می‌کنند. همه این موارد می‌تواند زمینه‌ساز توسعه باشد که توسعه نیز آگاهی و دانش را به دنبال دارد. آموزش یکی از مهم‌ترین راه‌های محرومیت‌زدایی در قرن ۲۱ است؛ مخصوصاً آموزش فراگیر نقش مهمی در این موضوع دارد. آموزش فراگیر آموزشی است که برای تک‌تک افراد، متناسب با نیاز فرد طراحی و اجرا می‌شود. آموزش فراگیر یکی از عوامل توسعه اجتماعی تلقی می‌شود. هدف از آموزش فراگیر بازگرداندن افراد جداشده از زندگی به دامان جامعه است. افراد حاشیه‌نشین و افرادی که نقشی در تولید و فرهنگ جوامع ندارند، باید به جامعه بازگردند.

 مؤسسه خیریۀ استاد روزبه؛ از تأسیس تا اهداف

 وی در ادامه صحبت‌های خود، به معرفی مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه پرداخت و گفت: مؤسسۀ خیریۀ روزبه یک سازمان مردم‌نهاد و یک خیریۀ آموزش‌محور است. این مؤسسه کاملاً مردمی، غیردولتی، غیرسیاسی و غیرانتفاعی محسوب می‌شود و با استفاده از انرژی، تخصص و علاقۀ نیروهای متخصص شروع به فعالیت کرده است. مؤسسه خیریۀ روزبه در سال ۱۳۷۸ به ثبت رسید و جامعه هدف آن ارائه خدمت به زنان سرپرست خانوار، زنان بدسرپرست و کودکان خانواده‌های بدسرپرست و در معرض آسیب‌‌ بود. اما هدف اصلی این مؤسسه را باید توانمندسازی جامعه هدف دانست. مددجویان که در چرخۀ آموزشی این مؤسسه قرار می‌گیرند، با آموزش مهارت‌های حرفه‌ای در تولید محصول بازارمحور شرکت دارند. مشکلی که در وهله اول تشخیص داده شد این بود که ما نمی‌توانیم به فرد نیازمند فقط با دادن پول و امکانات کمک کنیم، بلکه باید در کنار ارائه کمک، به استعدادها و توانمندی‌های این فرد نیز توجه کنیم. در واقع این موضوع صورت‌ مسئله بود و ما برای حل آن شروع به آموزش افراد کردیم.

 مدیرعامل مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه تصریح کرد: باید آموزش در رشته‌هایی اتفاق بیفتد که در بازار خریدار داشته باشد. ما می‌توانستیم خدماتی مانند غذا و یکسری خدمات برای افرادی که زمان کافی برای انجام این خدمات ندارند، ارائه دهیم. اما به افراد آموزش می‌دهیم و یک دوره کارآموزی می‌گذارند و در همین زمان هم یک کمک‌هزینه برای آن‌ها درنظر می‌گیریم. افراد از خدماتی که ارائه می‌دهند درآمد کسب می‌کنند. فرد باید یاد بگیرد که از استعدادهایش استفاده و هزینه معیشت خود را تأمین کند؛ چه‌اینکه از این راه بنیاد خانواده نیز تقویت می‌شود. فقر، مادر فسادها است. اگر فرد نیازمند بتواند خود را از فقر نجات دهد قطعاً زندگی خود را نجات داده است. مؤسسۀ خیریۀ روزبه یک محیط کار واقعی دارد؛ یعنی آموزش‌های ما صرفاً تئوری و در کلاس نیست، بلکه کاملاً عملیاتی است. مددجو از روز اول که وارد محیط می‌شود، تمام نکات لازم را یاد می‌گیرد و با تمرین و تکرار، آن‌ها را برای خود ثبت می‌کند و این کار در محیط کار واقعی اتفاق می‌افتد.

 همکاری روزبه با سازمان فنی‌وحرفه‌ای

 وی در ادامه افزود: مؤسسۀ ما با سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای قرارداد همکاری دارد و می‌توانیم به مددجویان کارت مهارت بدهیم. به همان اندازه‌ای که با کمبود منابع مالی مواجه هستیم با کمبود منابع انسانی هم مواجهیم و علی‌رغم افزایش جمعیت، افراد کارآمد اندکی داریم. سعی می‌کنیم در مؤسسه افرادی را آموزش دهیم که برند روزبه باشند و این اتفاق در حال افتادن است.

 جمالی دربارۀ مهم‌ترین دستاورد مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه گفت: مهم‌ترین دستاورد مؤسسه، حفظ شأن انسانی، عزت نفس، بها دادن به شخصیت و در نتیجه شکوفایی استعدادها و توانمندی‌های مددجویان است. از نظر اجتماعی نیز می‌بینیم که افراد مددجو بعد از چهار - پنج‌ماه رفت‌وآمد در مجموعه، نسبت به حقوق و مسئولیت‌های خود کاملاً آگاه می‌شوند. روزبه می‌خواهد مسیر را هموار کند تا محرومین بتوانند به اوج شایستگی خود برسند و این هدف بدون مشارکت و عزم همگانی امکان‌پذیر نیست.

 مدیرعامل مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه با شاره به چالش‌های مؤسسه بیان کرد: مؤسسه چالش‌های متفاوتی دارد که برخی از آن‌ها برای دیگر موسسه‌ها نیز آشنا است؛ مانند ثبت و تمدید مجوز مؤسسه، تأمین منابع مالی، بسیج منابع انسانی، بسیج منابع انسانی و فرهنگ‌سازی در میان خیرین. خیرین همانند مسائل مربوط به سلامت، در مسائل اجتماعی خیلی مایل به کمک کردن نیستند. ما هم اجازه نداریم که بخواهیم برای جذب خیرین جهت کمک در مسائل اجتماعی تبلیغات انجام دهیم و این یک چالش بزرگ است. البته به صورت کلی می‌توان توضیح داد که مثلاً کار مؤسسه ما چیست، اما فراتر از این حد خیر. همچنین تأمین و تجهیز زیرساخت‌ها، خلأهای قانونی، مالیات و بیمه نیز جزء چالش‌های مؤسسات محسوب می‌شود. البته ما در مسئله مالیات و بیمه مخالفتی نداریم؛ زیرا قانونمند هستیم.

 جمالی در ادامه افزود: از سال ۱۳۹۶ معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به الگوی کارآفرینی روزبه توجه داشته و سعی کرده است این الگو را در دیگر استان‌ها نیز پیاده کند. بر همین اساس تا به امروز این الگو در 10 استان دیگر اجرایی شده است و در هر استان تعدادی از خانم‌ها را تحت پوشش قرار داده است، اما شمول مراحل کار هنوز حل نشده است. زمانی که خانمی در مؤسسه ما کارآموزی می‌کند ما نگران این هستیم که ایشان با اینکه کارگر ما نیست، اما کارگر تلقی می‌شود و این جز خلأهای قانونی است.

 روزبه چگونه برای زنان نیازمند کاریابی می‌کند؟

 وی دربارۀ شرایط کاریابی برای خانم‌های نیازمند گفت: زمانی که یک خانم به مجموعه ما مراجعه می‌کند اگر به اندازه کافی توانمند باشد او را به واحد کاریابی معرفی می‌کنیم تا وارد بازار کار شود. اما اگر فاقد هرگونه مهارت یا سوادی باشد، وی را وارد مؤسسه می‌کنیم و بعد از ارزیابی از لحاظ اخلاقی، روانی و جسمی‌ به یکی از کارگاه‌ها معرفی می‌شود و در آنجا شش‌ماه آموزش می‌بیند. در زمان کارآموزی و آموزش نیز یک مبلغی را به عنوان کمک‌هزینه دریافت می‌کند. در حال حاضر حداقل دریافتی وزرات کار هشت میلیون تومان است و ما چهار میلیون تومان به کارآموز یا فردی که آموزش می‌بیند پرداخت می‌کنیم و سعی می‌کنیم مشکلات مالی آن‌ها را کاهش دهیم. همچنین سبد اقتصادی خانواده را ماهانه به آن‌ها تقدیم می‌کنیم. فرزندان آن‌ها نیز در کلاس‌های مختلف آموزشی شرکت می‌کنند و مدرسین به صورت داوطلبانه در این زمینه فعالیت می‌کنند.

 جمالی با اشاره به رشته‌هایی که در مؤسسۀ خیریۀ استاد روزبه آموزش داده می‌شود بیان کرد: ما ۳۸ رشته را آموزش می‌دهیم که در سازمان فنی‌و‌حرفه‌ای کشور ثبت شده است. حدود ۴۳۰ قلم محصول داریم و این محصولات در فروشگاه‌های ما به فروش می‌رسد و درآمد آن به مددجویان تقدیم می‌شود. ما به خانواده‌هایی که زمان کمی دارند تا با فرزندان خود بگذارند، سبد اجتماعی تقدیم می‌کنیم و بچه در اینجا می‌آموزد که چگونه شاد باشد و تفریح کند و برای این منظور، برای آن‌ها اردوهای یک‌روزه تدارک می‌بینیم. همچنین کارگاه‌های مختلفی برگزار می‌کنیم که کارگاه آموزش پیشگیری از اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی و کارگاه پیشگیری از دیابت و فشارخون از آن جمله‌اند.

 وی در پاسخ به این پرسش که چرا نام مؤسسه را استاد روزبه گذاشتید؟ گفت: استاد رضا روزبه یکی از افراد تأثیرگذار در فضای آموزشی زنجان بوده است. ایشان فیزیک‌دانی بسیار تلاش‌گر، پاک‌دست و نوع‌دوست بود که در سال 1352 به رحمت خدا رفت. به ما پیشنهاد دادند نام مؤسسه را استاد روزبه بگذاریم و ما هم با اشتیاق قبول کردیم و در حال حاضر نیز از این نام بسیار راضی هستیم و از آن انرژی می‌گیریم.

 مدیرعامل موسسۀ خیریۀ استاد روزبه در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا از روز اول افتتاح مؤسسه در آن دخیل بودید یا خیر؟ بیان کرد: بله، عضو بودم و از سال ۱۳۷۱ هم مدیرعامل شدم. از ابتدا در خانواده، فردی بودم که نسبت به دردهای بقیه بی‌اعتنا نبودم و این باعث شد به سمت این کار بیایم. بعد از دانشگاه به دلیل علاقه‌ام به زنجان به آنجا بازگشتم. از مشارکت و کارهای جمعی همیشه لذت می‌بردم. در رشته داروسازی تحصیل کردم و در حال حاضر نیز داروخانه دارم.

 در روزبه چه خدمات و مشاغلی ارائه می‌شود؟

 جمالی در پاسخ به این پرسش که در مؤسسه شما چه مشاغل و خدماتی ارائه می‌شود؟ بیان کرد: افراد به مؤسسه روزبه می‌آیند، آموزش می‌بینند و ممکن است در خود مجموعه روزبه مشغول به کار شوند یا به سازمان دیگری معرفی شوند. ما تا یکسال بعد از اینکه افراد از مجموعه رفتند، پیگیر آن‌ها هستیم که ببینیم به چه کاری مشغولند. بیشتر آن‌ها در خانه مشغول همان کاری هستند که آموزش دیده‌اند؛ مانند بافندگی، خیاطی و … . آن‌ها ار توانایی‌ای که کسب کرده‌اند، استفاده می‌کنند. مسئله دیگر، قطع زنجیره فقر است. بچه‌هایی که در چنین خانواده‌های محرومی بزرگ می‌شوند، طبیعتاً فقر به آن‌ها به ارث می‌رسد و در معرض وسوسه‌های مختلفی قرار می‌گیرند. اگر بتوانیم با این آموزش فضای خانه را به شکلی دربیاوریم که آن‌ها دیگر وسوسه نشوند و راهشان را پیدا کنند، کار بزرگی انجام داده‌ایم. دو چیز خط قرمز مؤسسه است؛ اول دروغ و دوم نمی‌توانم. سعی می‌کنیم از این دو مورد دوری کنیم. شغل‌های زیادی در مؤسسه آموزش داده می‌شود و برای آن‌ها بازار کار هم وجود دارد؛ مانند جواهرسازی با استفاده از سنگ‌های قیمتی که بیشتر خانم‌ها در خانه انجام می‌دهند. 

 وی در ادامه افزود: یکی از مشکلات مربوط به خانم‌هایی است که کار را به صورت حرف‌ای آموخته‌اند اما باید این کار را به بازار ببرند و به فروش برسانند و این برایشان دشوار است. اما ما شرایطی را ایجاد کرده‌ایم که آن‌ها محصولاتشان را بیاورند تا مؤسسه برایشان بفروشد. همچنین کار پتینه و تابلوسازی نیز انجام می‌دهیم. فضایی را ایجاد کرده‌ایم که فرد به مؤسسه بیاید و به افراد آموزش دهد و ما هم در عوض آموزش، فضایی در اختیار او قرار می‌دهیم تا محصولاتش را به فروش برساند. برند خیاطی مؤسسه ما با نام «بِه‌کالکشن» درحال فعالیت است. همچنین یک فروشگاه لباس در شهر زنجان داریم که کارهایی که خود خانم‌های مددجوی ما طراحی و دوخت می‌کنند در آنجا به فروش می‌رسد. البته کارهای بافت نیز در زنجان بسیار پرطرفدار است و مددجویان زیادی به این کار مشغول هستند. در یک روز تقریباً ۲۰ تا ۲۵ نوع غذای مختلف در مؤسسه پخت می‌شود و به فروش می‌رسد.

 خیرین؛ مهم‌ترین تأمین‌کنندگان منابع مالی روزبه

 جمالی در پاسخ به این پرسش که منابع مالی مؤسسه چگونه تأمین می‌شود؟ گفت: مهم‌ترین منابع مالی ما توسط خیرین تأمین می‌شود. تقریباً یک میلیارد تومان در ماه هزینه پرسنل پرداخت می‌کنیم و برای برخی افراد بیمه هم پرداخت می‌کنیم. به همین جهت، هزینه‌ای که از فروش محصولات به دست می‌آید زیاد نیست و این هزینه به خود مددجویان پرداخت می‌شود. خیرین مبالغ کوچک و بزرگی را به ما کمک می‌کنند. همچنین کمک‌های غیرمالی نیز وجود دارد. اگر خیرین گفته باشند هزینه باید در یک راه مشخص صرف شود ما طبق خواسته خیرین عمل می‌کنیم، اما اگر به هیئت‌مدیره واگذار کرده باشند، طبق نیازهای مؤسسه عمل می‌کنیم.

گزارش از مهسا احمدی