پایداری و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در زمانۀ جنگ
کشور عزیزمان، از چند هفته پیش و به دلیل تجاوز ظالمانۀ دشمن، وارد شرایط غیرمنتظره و دشواری شد. با وجود آتش‌بس موقت که اندکی مخاطرات را کاهش داده، نگرانی از بازگشت به شرایط جنگی همچنان وجود دارد. این یادداشت ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در شرایط جنگی را بررسی کرده و راه‌کار‌هایی برای تاب‌آوری و نقش‌آفرینی مناسب کسب‌وکار‌ها ارائه می‌دهد. اقدامات پیشنهادی در سه دسته کلی ارائه می‌شود:
۱-حفاظت از جریان اصلی کسب‌وکار
کسب‌وکار‌ها نقشی کلیدی در دفاع ملی در مقابل دشمن متجاوز دارند و باید برای تداوم ارائۀ خدمات و محصولات آماده باشند. این امر مستلزم محاسبه ریسک‌ها، مدیریت مخاطرات و جلوگیری از بن‌بست در تولید، فروش، پرداخت حقوق کارکنان و مطالبات پیمانکاران است تا اثرات منفی بر مصرف‌کنندگان و کشور در شرایط حساس کاهش یابد.
• توجه خاص به پدافند غیر عامل
عموم صنایع، به ویژۀ تامین‌کنندگان خدمات و کالا‌های اساسی یا حساس، بایستی در بالاترین سطح سخت‌گیری به موضوعات مربوط به HSE و پدافند غیر عامل توجه کنند. نباید فراموش کرد که ما با دشمنانی رو‌به‌رو هستیم که سابقه‌شان در غزه و نقاط دیگر دنیا نشان داده که هیچ خط قرمزی برای خرابکاری و جنایت ندارند:
o همکاری حداکثری با دستورات سازمان پدافند غیر عامل در سطح محلی و ملی
o دور ندانستن احتمال خرابکاری و حساسیت بیشتر در بررسی ورودی‌ها و خروجی‌ها به سایت‌ها
o برگزاری جلسات آموزشی و توجیهی اضطراری برای همکاران جهت رعایت ملاحظات دوران جنگ
o تهیه دستورالعمل ویژه برای حفاظت از ایمنی همکاران در مواجهه با حوادث یا انفجار‌های احتمالی
• پایداری در مدیریت و ستاد
مدیریت و بخش ستادی باید با تشکیل یک کمیتۀ مدیریت بحران، تمامی احتمالات ممکن را برای چند ماه آینده در نظر گرفته و برای آنها چاره‌اندیشی نماید تا امور ادارۀ شرکت معطل نمانند:
o پیش‌بینی شرایط دورکاری و مشخص‌کردن چگونگی آن با توجه به جایگاه‌های مختلف شغلی؛ تعیین نفرات اصلی و پشتیبان برای هر واحد و همچنین تهیۀ ضوابط دورکاری.
o پیش‌بینی درگاه‌های جایگزین مرتبط با IT و مکاتبات (در شرایط قطع اینترنت بین‌الملل) و به ویژه مدیریت شایعات دربارۀ شرکت.
o پیش‌بینی سناریوی آسیب‌دیدگی تجهیزات رایانه‌ای مستقر در سازمان و مراقبت از اطلاعات حساس (مثل تهیۀ مداوم نسخه‌های پشتیبان و نگهداری آنها در محل‌هایی غیر از ستاد‌های شرکت)
o بازنگری قرارداد‌های بیمه برای پوشش شرایط جنگ
o پیش‌بینی آسیب یا جراحت احتمالی مدیران ارشد شرکت و یا عدم دسترسی به ایشان به هر دلیل و اتخاذ سناریو‌های جایگزین (مثل مشخص‌بودن نفر جایگزین هر فرد با اختیارات مشخص)
• موضوعات خاص مربوط به واحد مالی
وقفه در واحد مالی، جریان پرداخت‌ها به پیمانکاران، تامین‌کنندگان و همکاران و در نتیجه جریان تولید و کل شرکت را تحت تاثیر قرار خواهد داد و لازم است این واحد به شکل خاص‌تری خود را آماده کند؛ لذا ضروری است تدابیر لازم برای حفظ جریان نقدینگی و متوقف نشدن به خاطر حملات سایبری به شبکه بانکی و یا قطعی اینترنت، و یا آسیب فیزیکی به رایانه‌های شرکت اندیشیده شود.
• استمرار تولید
استمرار تولید در سایت‌ها یک رکن زیربنایی برای فعالیت شرکت است؛ جدای از توجه به مسائل پدافند غیر عامل و HSE، بایستی تدابیر لازم برای سناریو‌های احتمالی با توجه به نکات زیر لحاظ شود:
o ایجاد ذخیره‌های پشتیبان و پیش‌بینی اختلالات احتمالی در زنجیرۀ تامین (داخل و خارج از کشور) و داشتن سناریو‌های جایگزین و پیشگیرانه.
o تامین قطعات یدکی مورد نیاز در واحد‌های تعمیر و نگهداری
o آمادگی تیم‌های تخصصی برای هرگونه آسیب‌دیدگی در بخش‌های مختلف سایت‌های تولیدی، به شکلی که راه‌اندازی مجدد در کمترین زمان ممکن صورت بگیرد.
o کاهش تولید محصولات لوکس و تخصیص بیشتر توان تولید به محصولات و خدمات ضروری مورد نیاز کشور و عامۀ مردم.
• قیمت‌گذاری، مشتریان و مصرف‌کنندگان
o درک شرایط دشوار اقتصادی مشتریان و مصرف‌کنندگان و تلاش حداکثری برای قیمت‌گذاری و خدمت‌رسانی مسئولانه و منصفانه
o اطلاع‌رسانی به‌موقع به مشتریان و کاربران از طریق پیامک و کاهش نگرانی‌های آنها
o نظارت جدی‌تر بر شبکه توزیع کالا و خدمات و پیش‌گیری از سوء استفاده‌ها، احتکار و گران‌فروشی
۲-حفاظت از همکاران و خانوادۀ آنها
در شرایط دلهره‌آور جنگی، حفاظت و حمایت از همکاران و همچنین خانودۀ ایشان بسیار مهم است. این امر هم از جنبۀ انسانی و اخلاقی و هم از جنبۀ سازمانی و بهره‌وری کار اهمیت دارد:
• پرداخت به‌موقع حقوق و رفاهیات کارکنان
• تا حد امکان به تعویق انداختن برنامه‌های تعدیل (هزینۀ نیروی انسانی، جزو آخرین گزینه‌ها برای مدیریت هزینه‌های شرکت باشد)
• تا حد امکان فراهم‌آوردن شرایط دورکاری و یا تدابیر لازم در ایمن‌سازی محل‌های کار برای حفاظت از جان همکاران در شرایط تشدید حملات.
• حمایت از سلامت روان همکاران و خانواده ایشان و حفظ انگیزه و روحیۀ آنها با ابتکارات مختلف
۳-مسئولیت اجتماعی در خارج از کسب‌وکار
فراتر از خود کسب‌وکار، هر مجموعۀ اقتصادی که در کشور عزیزمان فعالیت می‌کند می‌تواند سهمی در کمک به ایران برای تاب‌آوری بیشتر در این شرایط، با توجه به نکات زیر داشته باشد:
• اشتراک تجربیات در زمینۀ تاب‌آوری، برای استفادۀ شرکای تجاری و نیز سایر شرکت‌ها و سازمان‌ها و حتی جوامع محلی پیرامونی
• همکاری حداکثری با مراجع بالادستی کشور برای حفظ انسجام ملی و تلاش برای اعتمادسازی در همکاران جهت توجه به دستورالعمل‌های امنیتی و ایمنی صادر شده از سوی مراجع مسئول در مواقع مخاطره‌آمیز
• انتقال پیام ایستادگی، تلاش، امید و تاب‌آوری به همکاران، شرکای تجاری و عموم ذی‌نفعان (برای مثال نصب بنر و پیام مناسب در سایت اینترنتی شرکت و شبکه‌های اجتماعی یا نصب موارد مشابه در تابلو‌های اعلانات)؛ خوب است بدانیم که خیلی از شرکت‌های دشمن در هر شرایط بحرانی -از جمله جنگ- در نخستین اقدام، پرچم کشور خود را با وضوح بر سر در ساختمان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خود نصب می‌کنند و فرهنگ سازمانی در خدمت حمایت از کشور قرار می‌گیرد.
• آمادگی برای کمک‌های فنی و تخصصی داوطلبانه به مجموعه‌های صنعتی مجاور یا همکار یا جوامع محلی که ممکن است در هفته‌های آینده متاثر از تهاجم دشمن شوند.
• بهینه‌سازی و کاهش حداکثری مصرف آب و انرژی برای کاهش فشار بر زیرساخت‌های عمومی
• در صورت امکان حمایت از شهروندانی که در جوامع محلی یا فراتر از آن از حوادث آسیب دیده‌اند و یا آواره شده‌اند.
• در شرایط خاص و در صورت نیاز، حمایت از نیرو‌های امدادی و کمک‌رسان و یا حتی برنامه‌های دفاعی کشور با در اختیار قراردادن منابع، محصولات، خدمات و تجهیزات.
يادداشت از هامون طهماسبی
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف و مشاور حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتی
_____________________
گفتنی است این سلسله‌یادداشت‌ها با محوریت مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، با همکاری مشترک پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران و روزنامه دنیای اقتصاد تولید می‌شود.