خانهای که کتابهایش با کودکان قد میکشند
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، آشنایی بسیاری از بزرگسالان با شورای کتاب کودک، به حضور در کارگاههای آموزشی ادبیات کودک و نوجوان بازمیگردد. شورای کتاب کودک در ساختمانی قدیمی در خیابان ابوریحان تهران واقع شده است. البته این مکان فقط محل برگزاری کارگاههای پرطرفدار سالانه نیست و بیشتر از اینها حرف برای گفتن دارد.
این شورا فضایی زنده، صمیمی و مبتنی بر مشارکت داوطلبانه دارد، شبیه به خانهای امن که سالهاست میزبان کودکان، نوجوانان و بزرگسالانیست که به چهرهٔ کودکانهٔ جهان عشق میورزند. فعالیتهای بیچشمداشت شورا به گونهایست که بخش بزرگی از این خدمات کمتر دیده میشود، اما همواره تأثیر عمیقی بر زیست فرهنگی کودکان و نوجوانان داشته است.
شورای کتاب کودک چگونه شکل گرفت؟
شورای کتاب کودک یک سازمان مردمنهاد، مستقل و غیرانتفاعی است که فعالیت خود را از سال ۱۳۴۲، به پیشنهاد زندهیاد توران میرهادی و همراهی مرحوم لیلی ایمن آغاز کرده است. هدف اصلی شورا، از ابتدا، ترویج کتابخوانی، ارتقای کیفیت کتابهای کودک و نوجوان و دسترسی برابر کودکان به کتابهای باکیفیت بوده است.
شورا امروز با بیش از ۷۰۰ عضو رسمی و وابسته، یکی از باسابقهترین نهادهای غیردولتی فعال در حوزهٔ کودک و نوجوان در ایران است و بخش عمدهٔ فعالیتهای آن بر پایهٔ کار داوطلبانهٔ متخصصان، نویسندگان، پژوهشگران و مربیان انجام میپذیرد.
گروههای بررسی کتاب؛ ستون اصلی فعالیت شورا
مهمترین و شناختهشدهترین بخش شورای کتاب کودک، گروههای بررسی کتاب است. در این بخش، کتابهای کودک و نوجوان در ۱۸ گروه تخصصی بررسی میشوند؛ گروههایی که حوزههایی مانند داستان تألیفی، داستان ترجمه، شعر، کتابهای دینی، علمی، هنری، بازی و سرگرمی و دیگر موضوعات را دربرمیگیرند.
هر کتاب پس از بررسی کارشناسی، از یک تا پنج ستاره دریافت میکند. کتابهایی که امتیاز بالاتری میگیرند، به جوایز کتاب معرفی میشوند و کتابهای بدون ستاره از فهرست سالانه کنار گذاشته میشوند.
این نظام ارزیابی، خدمتی شفاف و قابل اعتماد به خانوادهها، کتابداران، مربیان و حتی نویسندگان ارائه میدهد و به انتخاب آگاهانهتر کتاب کمک میکند. بهعلاوه، فهرستهای سالانهٔ کتابهای بررسیشده و آثار برگزیده از طریق سایت شورای کتاب کودک به نشانی cbc.ir در دسترس عموم قرار دارد.
فرهنگنامهٔ کودکان و نوجوانان؛ مرجعی قابل اعتماد برای کودک کتابخوان
یکی از ماندگارترین پروژههای شورای کتاب کودک، تدوین «فرهنگنامهٔ کودکان و نوجوانان» است. این فرهنگنامه نخستین کتاب مرجع عمومی به زبان فارسیست که بهطور ویژه برای کودکان و نوجوانان نوشته شده و یک فرهنگنامهٔ متنی، تصویری است.
تاکنون ۲۲ جلد از این مجموعه منتشر شده که حاصل سالها کار داوطلبانهٔ متخصصان رشتههای مختلف و گفتوگو با خود کودکان است. نویسندگان فرهنگنامه تلاش میکنند پاسخهایی دقیق، علمی و قابل فهم به پرسشهای کودکان ۱۰ تا ۱۶ سال ارائه دهند و در عین حال خانوادهها را نیز به مطالعهٔ مشترک دعوت نمایند.
سوغاتی کتاب برای سرتاسر ایران
شورای کتاب کودک در کنار فعالیتهای پژوهشی خود، نقش فعالی در آموزش و ترویج کتابخوانی نیز دارد. برگزاری کارگاههای داستاننویسی، متنخوانی، نشستهای کتابخوانی و جشنهای مناسبتی کتاب در سرتاسر ایران، از جمله برنامههایی است که شورا به شکل حضوری و مجازی برگزار میکند.
بخشی از این فعالیتها با همکاری نهادهایی مانند «خانهٔ کتابدار کودک» انجام میشود که هدف از آن، توانمندسازی مربیان، نویسندگان و علاقهمندان حوزهٔ کودک و نوجوان است.
خدمات ویژه برای کودکان با نیازهای خاص
یکی از وجوه کمتر دیدهشده، اما بسیار مهم شورا، توجه به کودکان با نیازهای ویژه است. شورای کتاب کودک از طریق کمیتهٔ خدمات کتابخانهای، کتابهای مناسبسازیشده برای کودکان نابینا، کمبینا، ناشنوا، کمشنوا و دارای معلولیت معرفی و ارائه میکند.
برگزاری جلسات کتابخوانی در بیمارستانها و انتشار فهرست کتابهای مناسب این گروه از کودکان، بخشی از تلاش شورا برای تحقق عدالت فرهنگی و دسترسی برابر کودکان به کتاب است.
تجربهای فراتر از یک نهاد
چنان که گفته شد، برای خیلی از بزرگسالان، آشنایی با شورای کتاب کودک در کارگاههای آموزشی آغاز میشود و سرانجام این آشنایی به شناخت نهادی میانجامد که کار خیر را نه در کمکهای مقطعی، بلکه در ساختن زیرساختهای فرهنگی پایدار معنا میکند.
در نگاه شورا نیکوکاری فرهنگی، یعنی سرمایهگذاری بلندمدت بر اندیشه و تخیل کودک؛ جایی که در آن جهان کودکان همپای آنها قد میکشد و آگاهی و عشق از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.
