به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، همزمان با سالروز شهادت دخت گرامی نبی مکرم اسلام؛ حضرت فاطمه زهرا (س) به بازخوانی جنبه‌هایی از فعالیت‌های اجتماعی ایشان که نسبتی وثیق با مفهوم نیکوکاری دارد، می‌پردازیم. در این راستا، علیرضا اکرامیان؛ فعال عرصه نیکوکاری و طلبه سطح سه حوزه علمیه، یادداشتی اختصاصی در اختیار خیر ایران قرار داده است که در ادامه، از نظر می‌گذرد.

1.شخصیت حضرت زهرا (س)

برای درک شخصیت والای حضرت زهرا (س)  بهتر است که به بررسی این مهم در چند محور بپردازیم:

محور اول: جایگاه حضرت زهرا (س) در بارگاه ذات اقدس الهی 

برای توضیح این محور، ابتدا به بیان برخی از گزاره‌های قرآنی یا منشعب از قرآن برای اثبات عظمت ایشان در نظام الهی می‌پردازیم.

الف: هرگاه در بین افراد این گزاره می‌خواهد مورد بررسی قرار گیرد، سوره مبارکه کوثر به عنوان ابتدایی‌ترین ارتکاز ذهنی در بین گفت‌وگوکنندگان و مباحثه‌کنندگان مورد بحث قرار می‌گیرد و این سوره به قدری در عرف با نام حضرت زهرا (س) عجین و همراه است که اثبات آن در جامعه شیعی ما امری وجدانی و بی‌نیاز از اقامه ادله است. حتی مرحوم «فخر رازیِ» شافعی‌مسلک در «التفسیر الکبیر» خود در باب سوره کوثر می‌گوید: کوثر هشت معنا دارد که تمامی آن‌ها بر صدیقه طاهره صدق می‌کند و خودش می‌گوید که فاطمه چگونه کوثر نباشد که بزرگانی چون «علی ابن الحسین» و «محمد بن علیٍ الباقر» و «جعفر بن محمدٍ الصادق» ثمره او هستند.

ب: در تفسیر «فرات الکوفی» با ذکر سند از امام صادق (ع) نقل شده است که در سوره قدر، مراد از «لیلة»، حضرت زهرا (س) و «القدر»، ذات اقدس الهی است و هرکس فاطمه را به درستی بشناسد «لیلة القدر» را درک کرده است.

ج: علامه بحرانی در تفسیر آیات التقاء بحرین که آیات 19 تا 22 سوره الرحمن است علاوه بر تفسیر ظاهری، تفسیر باطنی آن را حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) می‌دانند و علامه 12 روایت که برخی از اهل سنت نقل‌کننده آن‌ها هستند را شاهد این مدعا می‌آورد.

از این رو به جایگاه عظیم و والای حضرت زهرا (س) در نظام هستی و تسامحاً در نظر ذات اقدس اله پی می‌بریم.

محور دوم: جایگاه حضرت زهرا (س) در نگاه رسول‌الله (ص)

 روایات بسیاری در زمان رسول الله (ص) در باب حضرت زهرا (س) نقل شده است که برترین آن روایاتی است که در آن رسول‌الله از جمله «فاطمه بضعة منی» استفاده کرده است، این دسته از روایات در مناسبت‌های مختلف از لسان مبارک رسول‌الله صادر شده است و علمای شیعه و سنی به تواتر آن اذعان دارند، فلذا این روایات شاهد مناسبی برای بیان عظمت جایگاه حضرت زهرا (س) در لسان رهبر وقت جامعه بوده است.

2.جایگاه حضرت زهرا (س) در عصر رسول‌الله در جامعه اسلامی

 درست است که به نظر می‌رسد حضرت زهرا (س)  در 18 سالگی و در صغر سن به شهادت رسیدند اما در طول عمر مبارک و با برکت خویش به قدری پدر بزرگوارشان روایات مختلف و مستحکم در بیان جایگاه و منزلت ایشان نقل کرده‌اند که به جرأت می‌توان گفت ایشان بزرگترین زن در امت رسول‌الله در دهه انتهایی عمر با برکت رسول‌الله بوده‌اند که این مهم پس از ازدواج با دلاورترین، اولین مسلمان و هارون‌النبی، بیش از پیش افزایش و تقویت شد.

 فلذا جایگاه رفیعِ بنتِ رسول‌الله در عصر نبوی و دوره سه‌ماهه بعد از رحلت رسول‌الله که جامعه اسلامی توفیق بهره‌مندی از نعمت حیات ایشان را داشته است -حتی با صرف نظر از وقایع تاریخی که شاهد بر منازعاتی برای حصول نسبتی نسبی با رسول‌الله (ص) است -بی‌نظیر و غیر قابل کتمان است.

3.تصور غالب ما از حضرت زهرا (س)

عظمت سوگوارنه و ناگوارانه اتفاقی که در باب هتک حرمت به خانه علی بن ابیطالب (ع) و حضرت زهرا (س)  افتاد باعث این شد که شناخت‌های از این یگانه‌بانوی عالم امکان در حدود و ثغور این رویداد پدید آید، قطعا این رویداد در تاریخ شیعه یک رویداد کم‌نظیر و عامل اصلی انحراف دین از مجرای صحیح خود بعد از رسول گرانقدر اسلام بود لکن هر چه از این رویداد ولو به سختی دورتر شویم و بتوانیم زندگی کوتاه و با عظمت ایشان را فارغ از این رویداد بررسی کنیم بیشتر و بهتر به ابعاد شخصیتی ایشان پی می‌بریم و دلیل این مهم، این است که بنا بر آنچه که در بندهای قبلی گذشت، ایشان یک همسر و دختر منفعل در عصر خویش نبوده‌اند بلکه انسیه حورایی بوده‌اند که در تمامی ابعاد، الی الابد، اسوه و الگوی تمامی انسان‌ها هستند.

4.حضرت زهرا (س)؛  یک فعال اجتماعی

 امروزه با توجه به تفاوت‌هایی که در علوم مختلف وجود دارد، پی بردن به ظهور یک کلمه یا عبارت در یک معنای خاص امری دشوار است و معمولا نمی‌توان با توجه به جریان‌های مختلف فکری یک برداشت از یک واژه بین تمام افراد جامعه داشته باشیم از این رو وقتی می‌گوییم فعال اجتماعی، درباره خاندان رسول‌الله به این معنا نیست که این بزرگواران، حضور در اجتماع را به ایّ نحوٍ کان ترجیح می‌دادند، بلکه به این معناست که فعالیت این عزیزان در عرصه‌های اجتماعی در چهارچوب و قالب‌های مورد تایید شرع و فقه مقدس است فلذا می‌توان اینگونه برداشت کرد که عملکرد این عزیزان ممکن است اثراتی در حصول یک حکم شرعی نداشته باشد اما قطعاً می‌تواند در هدایت افراد برای حصول به یک تعریف از یک مفهوم که به سبک زندگی این اسوه‌های حسنه نزدیک‌تر است ساعی و نافذ باشد. 

 با توجه به آنچه در ادامه می‌آید به نظر می‌رسد که حضرت زهرا (س)  در ذیل یک مادر نمونه و همسری گران‌مایه و اسوه با حضور در اجتماع و انجام امور اجتماعی ضمن استحضار از فضای جامعه یک فعال اجتماعی اثرگذار بودند.

 در اتفاقاتی که بعد از رحلت رسول‌الله افتاد، کاملاً مشخص و واضح است که حضرت زهرا (س) راه و رسم فعالیت در اجتماع را به درستی و قبل از وقوع حوادث بعد از وفات آگاه بوده است به طور مثال وقتی حضرت زهرا (س)  شبانه به همراه همسر خود درب خانه چندین نفر از مهاجرین و انصار را می‌زند (در برخی گزارش ها تا 40 نفر) تا یادآوری سخنان نبی معظم اسلام را به آن‌ها داشته باشد مشخص است که ایشان با وجود سن ظاهری پایین، به اصول تبلیغ آگاهند و این امر بدون تمرین قبلی و در لحظه حاصل نمی‌شود یا زمانی که در مسجد برای زنان خطبه‌ای با فصاحت و بلاغت فدک را قرائت می‌کنند کاملاً مشخص است که همانسان که در برخی داستان‌ها است ایشان بارها و بارها حسب انجام وظایف تبلیغی و اجتماعی خود در مسجد رویدادهای سخنرانی و وعظ را به پا داشته‌اند.

 این مثال‌ها حوزه‌های مختلفی را شامل می‌شود که حتی قبل از رحلت رسول‌الله (ص) را شامل می‌شود؛ شاهد مثال این امر صحبت‌های حضرت امیر (ع) در باب تصرفات مالکانه حضرت زهرا (س) در باغ فدک است که پرده از قدرت مدیریت اقتصادی و حضور فعال ایشان در سطح جامعه برمی‌دارد. همچنین، بخشی از فعالیت‌های اجتماعی ایشان، فعالیت‌های نیکوکارنه ایشان در زمان حیات رسول‌الله (ص) است که در زیر به بیان مثال‌هایی از آن‌ها برای تحکیم بحث می‌پردازیم:

الف: نیکی با گردنبند: روزی فقیری نزد پیامبر رفت و از ملامت‌ها و سختی‌های دنیا و عدم قدرت بر اطعام برای خود و خانواده خود و عدم توانایی بازگشت به وطن خود، نزد پیامبر صحبت کرد و پیامبر در پاسخ به آن مرد گفت: من الان چیزی همراه خود ندارم و تو را به جایی می‌فرستم که نیازهای تو را برآورده کند و او را با بلال به منزل حضرت زهرا (س) فرستاد و حضرت زهرا (س) گردنبند خود را برای رفع حوائج آن مرد به او بخشید و آن گردنبند مجدداً در ماجرایی به خود حضرت زهرا (س) بازگشت و علاوه بر رفع حاجات آن مرد یک کنیز را هم آزاد کرد.

ب: نیکوکاری در شب عروسی: حضرت زهرا (س)  دو پیراهن داشتند؛ یکی نو و دیگری کهنه که لباس نو را برای عروسی خود پوشیده بودند. پس از عروسی، فقیری به سمت ایشان می‌رود و درخواست یاری می‌نماید و حضرت پیراهن نوی خود را به او اکرام می‌نماید، این داستان بسیار خاص می‌باشد زیرا همواره شب عروسی برای دختران مهم است اما مشاهده می‌کنیم که ایشان هیچ‌گاه از نیکی و نیک‌اندیشی دست بر نداشتند و در مهم‌ترین شب زندگی خود (با توجه به روحیات امروز جوانان) به وظیفه اجتماعی خود آگاه و عامل هستند.

ج: نیکوکاری در سه شب: اکثر مورخان، محدثان و مفسران شیعه و اهل سنت معتقدند که تعدادی از آیات سوره انسان از جمله؛ آیه: "وَ یطْعِمُونَ الطَّعامَ..."، در شأن عترت رسول خدا (ص)، یعنی امام على، فاطمه، حسن و حسین (علیهم‌السلام) نازل شده است. و زمان نزول آن در ماه ذی‌الحجه پس از ادای نذری بود که امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) برای شفای حسنین (ع) کرده بودند.

 «ابن عباس» در این باره می‌گوید: امام حسن و حسین (ع) به شدت مریض شدند، به گونه‏‌اى که همه اصحاب پیامبر از آنان عیادت کردند و در میان آن‌ها ابوبکر و عمر نیز بودند، گفتند: اى ابوالحسن! اگر براى خدا نذر می‌کردى (بهتر بود) على گفت: نذر می‌کنم که اگر خداوند دو نوه پیامبرش محمد (ص) را شفا دهد، سه روز روزه بگیرم، فاطمه آن را شنید و گفت، براى خدا در گردن من همان باشد که تو گفتى، حسن و حسین نیز آن را شنیدند و گفتند: اى پدر براى خدا در گردن ما همان باشد که تو گفتى. خدا آن‌ها را شفا داد، و آنان برای ادای نذرشان سه روزه گرفتند. روز اول هنگام افطار مقدار نانی را که برای افطاری تهیه کرده بودند، به فقیری که در خانه را زد و تقاضای غذا کرد، دادند، روز دوم به یتیم و روز سوم به اسیر و به این ترتیب سه روز را فقط با آب روزه گرفتند که این آیات نازل شد.

 و این داستان به عمق حضور فرهنگ نیکوکاری و نیک‌اندیشی در خانه نور و آیینه اشاره دارد که این بزرگواران ضمن اینکه در تصمیمات مختلف همراه و همراز هم هستند حتی در سخت‌ترین لحظات جسمانی که از روزه حادث شده است هم از نیکوکاری به دیگران و تاثیرگذاری اجتماعی و الگوسازی در این راستا در جامعه اسلامی و بین مسلمانان غافل نیستند.

 از آنچه که در این نوشته گذشت در می‌یابیم که شخصیتی با عظمت حضرت زهرا (س)  چه در عرش اعلی چه در قلب پدر و همسر و چه در امت اسلامی همواره به عنوان یک الگوی کامل از زن مسلمان سوای فعالیت‌های شخصی در قالب مادری و همسری، به عنوان یک فعال اجتماعی به انجام وظایف خود در جامعه پرداخته است و این فعالیت‌ها در مسائل اقتصادی، آموزشی، تربیتی و نیکوکارانه متبلور بوده است و داستان نیکوکاری در سه شب بیان کرد که علاوه بر نیکوکاری در خارج از منزل، نیک‌اندیشی و تربیت فرزندانی نیکوکار نیز در زمره فعالیت‌های این بانوی گرانسنگ و اسوه بوده است.