دکتر اشکان تقی‌پور؛ مدیرعامل مؤسسه خیریه نیک‌گامان جمشید و عضو هیئت‌مدیرۀ مجمع خیرین کشور در میزگرد «انتظارات بخش مردم‌نهاد از دولت چهاردهم» که آبان‌ماه 1403 به همت پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران و با همکاری انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار شد، به ایراد سخن پرداخت.
تقی‌پور بیان کرد: خانم دکتر مهاجرانی، مهندس و استراتژیست هستند و در بحث نوسازی هم وقتی خدمت ایشان رسیدیم دیدیم که یک ذوق ادبی بسیار فوق‌العاده‌ای هم در زمینه فرهنگ دارند. آقای دکتر ربیعی هم در زمینه جامعه‌شناسی صاحب‌نظر هستند و نوشتارهای ایشان را می‌خوانیم و یاد می‌گیریم. اما عزیزانی که در حوزه فرهنگ هستند با طیف آشنایند؛ یعنی می‌دانند یک طیفی است که اتفاق می‌افتد. سالیان سال است که بحث دادن صبحانه مجانی، شیر غنی‌شده، نان و ... به دانش‌آموزان مطرح است اما عملی نشده است، ولی ما به عنوان یک مؤسسه خیریه با یک سقف کوتاه، در حد توانمان سه سال و نیم است که به 78 مدرسه یعنی نزدیک به چهار هزار دانش‌آموز، هر روز داریم صبحانه می‌دهیم و به خاطر همان صبحانه، بچه‌ها به مدرسه می‌آیند و اتفاقات خوبی در روند رشدشان رخ داده است.
به نظام صنفی و سازمانی مستقل برای رسیدگی به امور خیریه‌ها نیازمندیم
وی افزود: یکی از مسائل مهم، جمع شدن دور هم و صحبت کردن است که در خیر ماندگار و خیر ایران دارد این اتفاق می‌افتد. از آن طرف هم در مجمع خیرین نیز صحبت‌هایی می‌شود تا سازمانی به نام سازمان خیر و احسان راه‌اندازی شود که ان‌شاالله مانند سازمان نظام پزشکی و اتاق بازرگانی، اما با رویکردهای بینابینی پیش برود و افرادی که مورد وثوق همه‌اند و از جنس ان‌جی‌او هستند بتوانند بیایند و در آنجا با صلاح‌دید آنها مجوزها تمدید شود یا با صلاح‌دید آن سازمان اتفاقات دیگر رقم بخورد. چند روز قبل نیز با دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی جلسه‌ای داشتیم و این موضوع مطرح شد و در سند شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز وارد شده است و امیدوارم که روی مسیر خوبش بیفتد و روی سند جلو برود.
مدیرعامل مؤسسه خیریه نیک‌گامان جمشید تصریح کرد: یکی دیگر از مسائل مهم این است که در خیلی از جلسات، معمولاً همین افراد حاضر هستند. عین این قضیه را در زمان آقای شریعتمداری و در بحث شیرخوارگاه‌ها داشتیم. یکبار با جمعی از عزیران بحث می‌کردیم که شیرخوارگاه، حاکمیتی است و وحی منزل نیست که آنها را به بخش خصوصی مانند مراکز شبه‌خانواده بدهیم. این اتفاق در عمل هم افتاد اما همه استان‌ها به همان خیرین که در مرکز هستند زنگ می‌زدند و می‌گفتند که بیایید و این شیرخوارگاه‌ها را بگیرید؛ یعنی قدرت در آنجا تقویت نشده بود و توسعه نامتوازن نیز طوری است که تمام قدرت علمی و عملی اینجا متمرکز شده است.
خیریه‌ها سنتی و مدرن‌اند و حد وسط ندارند
تقی‌پور در ادامه گفت: من کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی دارم. در فرهنگ باستانی، یک طیف «اهورامزدا – اهریمن» داریم و وسط آن هم طیفی وجود ندارد. داشتم فکر می‌کردم در زمینه خیریه‌ها نیز این دو سر طیف بدون حد وسط را داریم؛ یعنی یک خیریه سنتی و یک خیریه مدرن داریم و به همین دلیل است که وقتی کسی می‌خواهد کیسه پارچه‌ای تولید کند، به او می‌گویند می‌خواهید کار ما را خراب کنید؛ زیرا فقط یک نگاه سنتی یا مدرن وجود دارد و این وسط نیز طیفی به چشم نمی‌خورد. از آن طرف در خیریه سنتی نیز قضیه به صورت زبان‌به‌زبان و دهان‌به‌دهان کار می‌کند اما در خیریه مدرن، بحث استراتژی و رشته دانشگاهی و دانشگاه مطرح است.
وی تصریح کرد: در این دوره، ترانزیشن (جابجایی) از سنتی به شکل مدرنِ کار مطرح است، اما اینکه باید چه کاری انجام بدهیم تا این ترانزیشن با کمترین هزینه و با نگهداشت سرمایه قبلی و اضافه‌شدن سرمایه جدید که نسل جدید هستند پیش برود، شاید آن دغدغه بزرگ باشد. در این نگاهِ «اهورامزدا – اهریمنی» است که نسبت به خیرین خارج از کشور نیز برخی نگاه‌ها شکل می‌گیرد. اما خیّر خارج از کشور نیز دارد کمک می‌کند و شاید یکی از سخت‌ترین کارهایی که در تمام زندگی‌ام انجام داده‌ام این بوده است که ثابت کنیم خیّر آن طرف هم دارد کمک می‌کند و دغدغۀ ایران را دارد. اگر این طیف در نگاه دولت‌ها، دانشگاه‌ها و در بحث رشته‌هایی که بتوانند این کار را در حوزه دانشگاهی انجام بدهند مطرح شود، کار را جلو می‌برد.
عضو هیئت‌مدیرۀ مجمع خیرین کشور گفت: در آمریکا دو میلیون تشکل مردم‌نهاد وجود دارد اما در ایران با در نظر گرفتن گروه‌های جهادی، حدود 70 هزار تشکل مردم‌نهاد داریم. خیلی اوقات صحبت می‌شود که چقدر آمریکایی‌ها آدم‌های خوبی هستند که این تعداد سازمان مردم‌نهاد دارند. اما واقعیت این است کسی که آنجا درآمدش میلیون‌دلاری می‌شود، به نفعش است که برود و یک سازمان مردم‌نهاد تأسیس کند و به جای اینکه پولش را به دولت بدهد، در زمینه‌ای که علاقه دارد آن را خرج کند. از طرفی از اصل مالیات این فرد هم کاسته می‌شود. اما ما در ایران درگیر این هستیم که اگر طرف این جاده را آسفالت کرده است، آیا این کار مربوط به کارخانه خودش بوده است که قصد داشته مقابل کارخانه خودش را آسفالت کند و از هزینه قابل پرداخت مالیاتی‌اش کم کند؟ یا دلیل دیگری داشته است؟
خیریه‌ها کمتر به نوآوری و کارآفرینی اجتماعی فکر می‌کنند
مدیرعامل مؤسسه خیریه نیک‌گامان جمشید در ادامه گفت: بحث توسعه زیست‌بوم مطرح می‌شود، اما وقتی شرایط اقتصادی به قدری خراب می‌شود که ما از توسعه عقب‌نشینی کرده‌ایم و داریم به معیشت فکر می‌کنیم و دولت هم در درجه اول باید بتواند این‌ها را درست کند، فکر می‌کنم ما می‌توانیم به این استراتژی، بهتر نگاه کنیم. الان خروجی قریب به اتفاق مؤسسات خیریه ما در بهترین حالت این است که یک به علاوه یک آنها بشود دو، اما بحث‌هایی مانند سوشیال ایمپکت (اثربخشی اجتماعی) و ایجاد ارزش اجتماعی و ... در رده‌های بعدی قرار می‌گیرد و این در حالی است که باید نوآوری اجتماعی و کارآفرینی اجتماعی اتفاق بیفتد.
وی در انتهای صحبتهای خود بیان کرد: یک موضوع دیگر اینکه ما اینجا دسته‌بندی کرده‌ایم و هیومنیترین و اکتیویست را تفکیک کرده‌ایم. من و موسسه‌خیریه‌ام و کلا خیرین و موسسات خیریه هیومنیترین هستیم. در جهان، حمایت‌طلبی یا همان مطالبه‌گری در دو شکل «اصلاح گر» و «الغاگر» رخ می‌دهد. باور من این است که مطالبه‌گری الغاگرانه حتی در حوزۀ هیومنیترین‌ها هم سبب تنش می‌شود با نوعی خودنمایی و ابزارهایی چون تحصن و ... روبه‌روست. شاید غیر علمی به نظر بیاید اما در عمل «القاگر» به جای «الغاگر» که مطالبه‌گری بشردوستانه را مبتنی بر قانون با گفت‌وگو با حکمران نظر او را به نظر هیومنترین نزدیک می‌کند در فرهنگ ما جواب بهتری دهد. تکلیف روش اصلاح‌گرا هم که مبتنی بر آرامش است مشخص است.
دکتر تقی‌پور تصریح کرد: ما اینجا چون از بیش از صد سال پیش و حتی پیش از آن گفتمان را پله به پله شکل نداده‌ایم، اگر بخواهیم نوع الغاگر را داشته باشیم تنش ایجاد می‌شود. اما بحث این است که فارغ از بحث حمایت‌طلبی، وقتی بحث اکتیویستی از هیومنیترین بودن کلاً جدا شده است و این دو تفکیکِ معلوم قانونی دارند، پس دیگر معلوم است که منِ هیومنیترین که غیرسیاسی، غیرتجاری و غیرانتفاعی هستم و آمده‌ام و دارم کار می‌کنم، دیگر کاری با مسائل سیاسی ندارم و استعلام‌هایم هم از منظر سلامتِ امنیتی شخصی و سازمانی گرفته شده است و اگر از من چیزی پرسیده شود، چیزی می‌گویم که به نفع میهن، مردم میهن، مردم و به قول مردان خدا، در راه خداوند و پیامبر و ائمه و صرفا در جهت انسان‌دوستانه است.
وی یادآور شد: اکتیویست‌ها هم در اتحادیه‌ها، کانون‌های وکلا و احزاب سیاسی مجراهای اخذ مجوز خود را دارند و بر مبنای قانون مطالبه گری و حمایت‌طلبی می‌کنند که از نظر بنده، فرآیندی کاملاً تفکیک‌شده از موسسات خیریه است. موسسه غیرسیاسی، غیر دولتی، غیر انتفاعی و غیر تجاری کلاً نوع رفتارش با حکمران و نیز با اکتیویست متفاوت است و از نظر بنده نباید هیچگونه تداخلی بین آنها ایجاد شود.
دیدگاه خود را بنویسید