به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، دبیرخانۀ نخستین جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری طی ماه‌های اخیر با همت تعدادی از سازمان‌های مرتبط با نیکوکاری و همکاری  تعدادی از شبکه‌های ملی نیکوکاری و تشکل‌های خیریه تشکیل شده است. 

 تشکل‌های  خیریۀ فعال در عرصه‌های خدماتی-حمایتی، عمران و آبادانی و توسعه زیست‌بوم  احسان و نیکوکاری تا 15 مردادماه سال جاری امکان ثبت‌نام در این جشنواره را دارند. برای بررسی اهداف و کارکردهای این جشنواره با نبی‌الله عشقی ثانی، مدیرعامل شبکه ملی خیریه‌های حامی ایتام که عضو شورای سیاست‌گذاری نخستین دورۀ این جشنواره نیز هست، به گفت‌وگو نشستیم. آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل این گفت‌وگوست:

-به عنوان عضو شورای سیاست‌گذاری نخستین جایزه ملی اعطای نشان نیکوکاری چه اهداف و کارکردهایی برای جایزه متصور هستید؟

 جشنواره نشان نیکوکاری کار بسیار مهم و اثرگذاری است که اگر ما توفیق پیدا کنیم به یاری خدا به شکل خوب و شایسته و بدون حواشی آن را برگزار کنیم، می‌تواند تاثیر خوبی در توسعه امر خیر در کشور داشته باشد. البته این کار شرایطی دارد. باید ویژگی‌ها و نکاتی را مورد توجه قرار دهیم و همچنین امکاناتی را فراهم کنیم تا این جشنواره بتواند تاثیرگذاری مثبت خود را داشته باشد. اولین مسئله‌مان، مسئله توسعه فرهنگ خیرخواهی و نیکوکاری است. امیدواریم کاری که انجام می‌دهیم منجر به توسعه فرهنگ خیرخواهی در کشور شود. 

 امیدواریم کار تخصصی و حرفه‌ای در زمینه نیکوکاری و خیریه‌ها در کشورمان توسعه پیدا کند، فعالیت‌های اجتماعی رشد پیدا کند و موسسات نیکوکاری و خدمات اجتماعی در سطح کشور به ما بپیوندند، تأسی بجویند و عضو این جشنواره شوند و با ما همکاری کنند که با کمک هم فرهنگ‌سازی کار خیر اتفاق بیفتد و کار خیر به صورت تخصصی انجام شود. در حال حاضر افراد مختلفی در کار خیر در کشور هستند. به عنوان مثال یک عده در بازار خیّر و نیکوکار هستند. اشخاص مختلفی  کار خیر می‌کنند. هر یک بر اساس باورهای دینی، اخلاقی و فرهنگی خودشان به موضوع پیوستند و کار خیر را انجام می‌دهند که خوب است و جای تقدیر و تشکر دارد. ولی خب برای اینکه کار خیر صحیح و بسامان و اثرگذار انجام دهیم که رشد کند و مورد استقبال جامعه قرار گیرد، لازم است نکاتی را رعایت کنیم. موسسات خیریه هم باید نکاتی را فراگیرند و روش‌هایی را به کار ببرند و مواردی را نیز انجام ندهند که در تغییر و تحول فکری و داد و ستد اندیشه‌ای موثر شود و کار خیر توسعه یابد. 

 یکی از اهداف ما این است که از تلاشگران امر خیر تجلیل شود. در حال حاضر در کشور حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار موسسه خیریه فعال داریم که هرکدام به سهم خود در یکی از شهرها و شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند و تاثیرات تعیین کننده‌ای دارند. حال جایزه نشان نیکوکاری می‌خواهد یک ارزیابی و بررسی از فعالیت موجود آن‌ها را به خودشان نشان دهد که چطور کار می‌کنند، چقدر تاثیرگذار هستند و اگر نکاتی را رعایت کنند، می‌توانند موفقیت بیشتری داشته باشند. مسلماً برخی کمبودها و نقص‌ها در موسسات خیریه وجود دارد. موسسه‌ای داریم که فقط با دو نفر اداره می‌شوند؛ مثلاً در دفتر مسجدی دو نفر کار خیر می‌کنند. موسسات بزرگتری داریم که بیش از ۱۰۰ نفر کارمند دارند، دفاتر مختلف در سطح استان‌ها و شهرها دارند، منابع مالی خیلی بزرگی دارند. بعضی از مؤسسات در سال ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه می‌کنند. برخی از موسسات هم ممکن است در سال ۱۰۰ میلیون تومان یا کمتر هزینه کنند. همه این‌ها از نظر خدا کار پسندیده، شایسته و اثرگذار است و ما باید به آن‌ها توجه کنیم. ولی برای اینکه این تاثیرگذاری بیشتر اتفاق بیفتد، بررسی لازم است. امیدوار هستیم در جشنواره نشان نیکوکاری با بررسی عملکردها، موسسات بتوانند با نقاط قوت و ضعف خود آشنا شوند، نقاط قوت را توسعه یابند و نقاط ضعف را کاهش دهند تا امر خیر در کشورمان توسعه یابد و تبدیل به فرهنگ شود. امیدواریم در آینده هر یک از افراد ۸۵ میلیون نفری جمعیت ما، یک نیکوکار باشند، یک خیّر باشند یا حداقل افرادی باشند که به دیگران فکر کنند. 

 پیشنهاد اولیه برگزاری این جشنواره را سازمان اوقاف و امور خیریه داده است ولی یک فکر خوب هم کرد و آن، اینکه نمی‌تواند به تنهایی این کار را انجام دهد، لذا از دستگاه‌های مختلف و تشکل‌های مختلف دعوت کرد. مثلاً از وزارت کشور، سازمان بهزیستی، شبکه ملی حامیان ایتام و ... دعوت کرد تا  با گفت‌وشنود، تبادل نظر و مشورت، کار جمعی انجام گیرد که مردم به آن بپیوندند و از نتیجه راضی باشند. البته این کار شرط و شروطی دارد و ما باید نکاتی را رعایت کنیم. باید احترام افراد را داشته باشیم. باید توجه بشود که خدای ناکرده، موسسات خیریه، موسسات رقابتی نیستند بلکه موسسات نیکوکارانه هستند. هدف تشکل‌های اجتماعی جلو زدن از هم نیست مگر در کار خیر کردن. باید به موسسات خیریه یاد بدهیم که به افرادی که سرویس می‌دهند نگاه دوستانه داشته باشند و احترام آن‌ها را رعایت کنند و باعث دلخوری افراد نشوند. اگر کسی در وضعیت مناسبی نیست، ما حق نداریم چنین افرادی را با دید منفی و تحقیرآمیز نگاه کنیم. امیدواریم این نشانی که ان‌شاءالله اهدا خواهد شد منجر به این شود که این نوع مسائل در موسسات و خیریه‌ها رخ دهد و بازخورد خوب برای جامعه داشته باشد. بنابراین این شورای سیاستگذاری که تشکیل شده است، برای این است که کار با تعامل، مشورت و همکاری به شکل بهتر انجام شود و امیدواریم خدا هم کمک کند این اتفاق، خوب و شایسته به نفع همه رخ دهد و بازخورد منفی در سطح جامعه نداشته باشد.

- مشارکت فعال خیریه‌ها در جایزه ملی اعطای نشان نیکوکاری چه آثار مثبتی برایشان در پی خواهد داشت؟

 اول اینکه ما خیلی بررسی کردیم. جلسات متعدد مشورتی و سیاست‌گذاری برگزار شده و با اشخاص زیادی از خبرگان اهل خیر و نیکوکار و پیشکسوتان، گفت‌وگو و مشورت شده است. به دنبال این بودیم که این مسئله خودش تبدیل به یک چیز منفی و بازخورد غیر موجه نشود. اولین نکته‌ای که تأکید کردیم، این بود که این مؤسسات، داوطلب هستند. هیچ موسسه خیریه یا سمنی الزام ندارد در این جشنواره شرکت کند. دلبخواه است و ما صرفاً تشویق می‌کنیم که شرکت کنند و مشارکت را -که خود یک کار اجتماعی است - انجام دهند. در مشارکت است که از هم یاد می‌گیریم، کارهای هم را می‌بینیم و با نقاط ضعف و قوت خود آشنا می‌شویم. در حقیقت ما یک نوع آموزش غیرمستقیم می‌دهیم، لذا حضور موسسات خیریه در این جشنواره و مشارکت آن‌ها در ارزیابی، خیرخواهانه و داوطلبانه است و هر کس بر اساس تشخیص خود می‌تواند شرکت کند. ما موسسات را بر اساس سطوح مختلف بررسی می‌کنیم. موسساتی که در سطح ملی هستند با موسساتی در سطح ملی و موسساتی که در سطح استانی هستند با موسسات استانی مقایسه می‌شوند. موسسات در سطح شهرستانی نیز با موسساتی در سطح شهرستان‌ها مقایسه می‌شوند. این کار را انجام می‌دهیم که نقاط ضعف کمتری وجود داشته باشد.

 همه ما نقاط ضعفی داریم. من که با شما صحبت می‌کنم خودم را عاری از نقاط ضعف و اشکالات نمی‌بینم و باید آن‌ها را برطرف کنم و باید نقاط قوتم را ارتقا دهم. بنابراین حضور موسسات در این ارزیابی و مشارکت در این جشنواره، مسلماً و حقیقتاً یک اقدام مثبت است. ضمن اینکه این دور اول این جشنواره است. قطعاً در دوره‌های آینده می‌شود روش‌های بهتری را به کار گرفت و مشورت را بیشتر کنیم که ان‌شاءالله محصول بیشتر و بهتری ارائه شود. به عنوان وظیفه اخلاقی و اجتماعی سعی می‌کنیم به موسسات که کار خیر و کمک به دیگران را انجام می‌دهند، کمک کنیم که کار بهتری را انجام دهند. این را قبول می‌کنیم که هر کس، هر خانواده و هر اجتماع باید خود را ارزیابی کند تا نقاط مثبت و منفی خود را بشناسد و خود را اصلاح کند. مثلاً من سال‌هاست که در موسسات خیریه فعالیت دارم و هر سال حدود ۳۰ مطلب در مورد نیکوکاری در رسانه‌ها و نشریه‌ها می‌نویسم. اگر این اطلاعات ارزیابی شود و خود را اصلاح کنیم، می‌فهمیم چقدر به اهدافمان رسیدیم و چقدر توفیق کسب کردیم.

 مشارکت موسسات در جشنواره اعطای نشان نیکوکاری، یک گام خیر و نیکوکاری است. اینکه بپذیریم مورد بررسی و نگاه صادقانۀ دیگران قرار بگیریم، ارزشمند است. ما نه دولت هستیم نه متولیان حکومتی، ما یک تیم هستیم که دور هم جمع شدیم که موسسات را تشویق کنیم که مورد ارزیابی قرار گیرند، خود را تقویت و اصلاح کنند و خدمات شایسته‌تری انجام دهند. فکر می‌کنیم حضور موسسات در این جشنواره، حضور موثری است. خدایی نکرده بر آن نیستیم که مؤسسه‌ای را سرزنش کنیم و از اینکه خدمات کمتری انجام می‌دهد یا توفیقات کمتری دارد به او نگاه منفی داشته باشیم. گاهی یک خدمت کوچک در یک شهرستان و منطقۀ محدود و محروم ارزشش از خدماتی که موسسات بزرگ انجام می‌دهند بیشتر است. آن کسی که باید قضاوت کند، خداست و سپس اشخاصی که به آن موسسه مراجعه می‌کنند. بنابراین شخصاً توصیه می‌کنم موسسات برای اینکه نقاط قوت و توانمندی، امکانات و نقاط ضعف خود را بشناسند و ببینند موسسات دیگر چطور کار می‌کنند در این فرایند جشنواره که خودش کار خیر است، مشارکت داشته باشند. در واقع این جایزه کار خیری است که نتیجه‌اش به موسسات برمی‌گردد و کس دیگری منفعتی ندارد.

- کیفیت ساختار جایزه ملی اعطای نشان نیکوکاری و حامیان آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟

 سازمان اوقاف و امور خیریه، یک سازمان قدیمی و بزرگ برای کسانی است که می‌خواهند در آینده، از خودشان، خانه، مسجد و مدرسه‌ای برای مردم به جای بگذارند که جامعه از آن بهره‌مند شود. این سازمان در این جشنواره حضور دارد. همچنین از نماینده وزارت کشور، بهزیستی و سایر دستگاهایی که متولی کار خیر یا مرتبط با کار خیر در کشور هستند دعوت کردیم. از برخی پیشکسوتان امر خیر مانند آقای رضایی و آقای مشکینی هم دعوت کردیم. این‌ها افرادی هستند که عمر خود را صرف کار خیر و کار اجتماعی کرده‌اند، البته امثال این بزرگواران در کشور بسیار هستند اما طبیعتاً ما نمی‌توانستیم همه را دعوت کنیم و باید با تعداد محدودتری از افراد کار سیاستگذاری را پیش ببریم. از شبکه‌ها و مؤسسات نیکوکاری نیز افرادی پای کار آمدند و همکاری کردند. مثلاً ما شبکه ملی خیریه‌های ایتام هستیم و ۸۰ موسسه در کشور عضو ما هستند. ما نماینده این مؤسسات هستیم که در این شورا حضور داریم. همچنین نماینده مرکز خیر ماندگار (وابسته به بنیاد خیریۀ آلاء) که موسسۀ خوبی است و افراد فرهیخته و توانمند در آنجا هستند، در شورا عضو است. 

 ساختار و تشکیلات جشنواره، مرکب از افرادی است که کار را می‌شناسند، اطلاعات متنوعی از موضوع دارند و فارغ از توانمندی و اطلاعاتی که دارند، از مشورت سایرین هم استفاده می‌کنند. بنابراین، این یک کار جمعی و گروهی است. حالا که می‌خواهیم در استان‌ها این کار را انجام دهیم از خود موسسات که خدمات اجتماعی در استان و شهرستان انجام می‌دهند، دعوت می‌شود که در آن کمیته‌های ارزیابی حضور داشته باشند. هر موسسه با موسسه و شهرستان مشابه خود مقایسه می‌شود. ضمناً حوزه فعالیت‌ها هم متنوع است؛ مثلاً یک موسسه صرفاً کار خیر و نیکوکاری در حوزه کمک به اقشار ضعیف می‌کند. یک عده دانشگاه، مسجد و مدرسه می‌سازند. تشکل‌هایی هم در حمایت از حیوانات، گیاهان و آب و در زمینه آبخیزداری و کشاورزی فعالیت می‌کنند. ما هر یک را جداگانه با توجه به موقعیت و جایگاه خود مقایسه می‌کنیم. بنابراین وقتی حرف از ساختار می‌زنیم، سعی شده است این ساختار ترکیبش گروه‌هایی باشند تقریباً نمونه‌ای از جامعه ما باشند، یعنی نمایندگانی از همه بخش‌هایی که مرتبط با نیکوکاری و کار اجتماعی هستند، حضور داشته باشند. مسلماً این تجربه اول است و در تجربه اول طبیعتاً نقاط ضعف و اشکالاتی هم وجود دارد و قطعاً در آینده و دوره‌های بعد، جشنواره ارتقا پیدا می‌کند.

-چه پیشنهادی برای بهتر دیده شدن جایزه اعطای نشان نیکوکاری در کشور دارید؟

 تبلیغات و معرفی صحیح خیلی مهم است یعنی من باید بتوانم به نحو مثبت توضیح بدهم و تشریح کنم و تعریف مناسب و قوی از جشنواره ارائه دهم. خب، توانمندی‌های ما محدود است و نمره ما ۲۰ نیست و ضعف‌هایی در بازگویی و توضیح داریم. مسئله دیگر این است که این کار ملی‌ست و همه کشور باید در آن مداخله داشته باشند. رسانه ملی باید پای کار بیاید. رادیو تلویزیون مال مردم است و دانشگاهِ مردم است، بنابراین باید برای اطلاع‌رسانی مشارکت خوبی داشته باشد. در سطح شهرستان‌ها و استان‌ها باید اطلاع‌رسانی خوبی کنیم و برای این کار باید خود مؤسسات را دعوت کنیم و بگوییم کار را از خودشان بدانند و نسبت به اطلاع‌رسانی آن اقدام کنند. همچنین باید از فضای مجازی هم برای اطلاع‌رسانی، استفاده کرد. 

 بنابراین از همه امکانات و تمام رسانه‌های حضوری و مجازی باید استفاده کنیم. هر کسی باید سهم خود را ادا کند. در تهران باید تعدادی از موسسات را دعوت کنیم و توضیح دهیم. من ممکن است به حد کفایت و قوی صحبت نکنم پس دیگران هم باید بیایند و صحبت کنند. همه باید دست به دست دهیم تا محصولی را که بیرون می‌آید، همه بپذیرند و متوجهش باشند. عرصۀ خیریه‌ها دنیای رقابت نیست و کسی منفعت مالی نمی‌برد. موسسه خیریه جایی است که کسی نفع مالی ندارد و این یک شرط است. موسسات خدمات اجتماعی، غیرانتفاعی، غیردولتی و غیر مادی هستند و نفع شخصی ندارند. موسسات نیکوکاری مال خود مردم است و باید از جیب خودمان به سهم خود مبلغی بگذاریم یا اینکه وقت، تخصص و فرصت‌های رسانه‌ای خود را در خدمت نفع عمومی قرار دهیم. چند روز پیش سوار تاکسی شدم و دیدم که راننده چند اسکناس کنار شیشه گذاشته بود، پرسیدم: «این‌ها چیست؟» گفت: «برای صدقه است، هر روز صدقه می‌دهم» خوب است که یک راننده تاکسی با درآمد محدود خود در کمک‌رسانی به دیگران مشارکت می‌کند. من و شما هم به سهم خود باید به دیگران کمک کنیم. همه باید مشارکت داشته باشند تا کشور ساخته شود.

 شرط بهتردیده‌شدن جایزه ملی اعطای نشان نیکوکاری این است که مردم مداخله کنند اعم از مسئول و غیر مسئول، کمک کنند که این کار به نفع شایسته‌تری انجام شود. این کار ضعف دارد؟ بله اما ضعف‌ها ان‌شاءالله در آینده برطرف می‌شود و کار بهتری و شایسته‌تری صورت می‌گیرد. ضمناً اطلاعاتی که در ارزیابی‌ها به دست می‌آوریم قرار نیست در اختیار دستگاه‌های حکومتی قرار بگیرد، بلکه خود ما خیریه‌ها قرار است خودمان را برای بهتردیده‌شدن ارزیابی کنیم. ذکر یک نکته ضروری است؛ ما در عرصۀ خیر در کشورمان مشکلات جدی داریم. یکی از مشکلات این است که هنوز آمار دقیقی از تعداد مؤسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد وجود ندارد. نکته دیگر تشتت مدیریت و برنامه‌ریزی در امور خیر است. الان سازمان‌های مختلفی مثل: بهزیستی، وزارت کشور، نیروی انتظامی، سازمان اوقاف و امور خیریه، کمیته امداد، وزارت ورزش و جوانان در مدیریت و برنامه‌ریزی امور داوطلبانه و خیرخواهانه و اجتماعی، اقداماتی انجام می‌دهند اما هماهنگی و هم‌افزایی میان آن در حد مطلوب نیست. هیچ جای متمرکزی برای مدیریت و ثبت اطلاعات و اطلاع‌رسانی وجود ندارد. یکی دیگر از مشکلات، کم‌توجهی به کار تخصصی و حرفه‌ای در امور خیر است. سابق بر این اشخاصی بودند که هر نوع کار خیری می‌کردند و البته تخصصی هم پیدا نمی‌کردند. امروزه در کشور می‌گویند که کسی می‌خواهد پرورشگاه یا خانه کودکان و نوجوانان درست کند با کسی که می‌خواهد کاری برای بیماران سرطانی انجام دهند، متفاوت است. کارهای خیر باید به سمت تخصصی‌شدن برود. چنین جشنواره‌هایی به شفاف‌شدن وضعیت موجود و حل این مشکلات و ارتقای عرصۀ خیر و مردم‌نهاد کمک می‌کند.