«سلام بینهایت»؛ نمایش هنر مشترک کودکان دارای معلولیت و نقاشان برجسته ایران تا ۱۰ دی
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، این روزها موسسه فرهنگی هنری پژوهشی صبا واقع در خیابان طالقانی، خیابان برادران مظفر شمالی، میزبان نمایشگاهی به نام «سلام بینهایت» است. سلام بینهایت با چند تابلو که محصول مشترک کودکان دارای معلولیت و نقاشان برجسته ایران است، از ۶ تا ۱۰ دی از ساعت ۱۰ تا ۱۸ پذیرای شهروندان و هنردوستان است.
در افتتاحیه این رویداد که از ساعت ۱۶ تا ۱۹ روز جمعه مورخ پنجم دی برگزار شده بود، نقاشان و چهرههای شناختهشده هنری همچون مسعود فروتن و اکبر نیکانپور حضور یافتند.
همچنین چند نقاش از نقاط مختلف ایران که در سلام بینهایت اثرآفرینی کرده بودند، حضور یافتند.
کودکان درون و بیرون؛ الهامبخش هنر
مسعود فروتن؛ کارگردان برجسته و نامآشنای ایرانی برای دقایقی در این رویداد هنری حضور یافت. او این نمایشگاه و ایدهاش را مثبت ارزیابی کرد و در گفتوگو با خیر ایران گفت: هر هنرمند یک کودک درون دارد که با آن کودک با بچهها ارتباط برقرار میکند و این ارتباط موجب میشود که یک کار هنری جدید آفریده شود.
ما هنرمند نیستیم؛ ادای بچهها را درمیآوریم
اکبر نیکانپور؛ استاد دانشگاه، تصویرگر برجسته ایرانی و دارای نشان درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به این پرسش که در نقاشیهایش به چه فکر میکند، گفت: چند دهه تصویرگر جشنواره فیلمهای کودکان بودم و در آثارم دغدغه آب داشتم. مدتی برای بزرگسالان کار کردم و در آن فضا نیز از روشناییهای آب کشیدم. خوشبختانه امسال همه متوجه شدند که آب چقدر برای محیط زیست حیاتی است.
این هنرمند برجسته افزود: حالا بیشتر به ابر فکر میکنم، ابر که پرواز میکند، پروازی که ابری شده و اسب و آدم و کالسکه را میبرد، حتی کالسکه بال ابری دارد و ماهی در پای نقاشی هم که به معنی جریان زندگی است (در اشاره به یکی از کارهایش). هر سه کار من در نمایشگاه از ذهنیت خلاق و خوشحال بچهها الهام گرفته شدهاند، ما هنرمند نیستیم، ادای بچهها را درمیآوریم، اما پرورش خلاقیت بچهها پیششرطهایی چون مربی خوب و خانواده مناسب دارد؛ بچهها به این ترتیب مسیر حرفهای را پیش میگیرند، ذهنشان ساخته میشود.
او در پایان گفت: در این نمایشگاه، تکنیکهای استفادهشده با ایدهها جفتوجوراند. مهم این است که هر اثر هنری زیبا و پر از اندیشه باشد. من سالها مربی و مدیر هنری در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بودم. در مجله آفتابگردون نقش داشتم و دهها کتاب کار کردهام. خیلی چیزها از بچهها یاد گرفتهام. برای بزرگسال هم وقتی کار میکنم، از تجربه قبلی در کار کودک بهره میبرم.
مرواریدهای پیوند
جاوید احمدیه؛ نقاش اهل یزد گفت: نقاشان شرکتکننده در این نمایشگاه، نقاشیهای بچهها را از سایت سلام بینهایت تحویل گرفتند. سایت به گونهای بود که هر کسی میتوانست اثر کودک را انتخاب کند و از نقاشی کودک الهام بگیرد.
او ادامه داد: نقاشی بچهها مستقل و با دیدگاه خودشان کشیده شده و این موضوع در همه آثار دیده میشود. آرزوها و نگاه کودکان در مسیر خلق اثر وجود دارد و بسیار زیباست که ما میتوانیم از نگاه آنها جهان را ببینیم و دوباره از زاویهای دیگر اثر را تجربه کنیم. چنین تجربهای، تجربه تازهای است. ما هیچ تماس مستقیمی با بچهها نداشتیم و خودمان نقاشیها را انتخاب کردیم.
احمدیه ادامه داد: یکی از نقاشیهای من با نام مرواریدهای پیوند به سبک کوبیسم است. سعی کردم تصویری خلق کنم که با فضای نقاشی کودک همخوانی داشته باشد؛ طبیعت بیجانی با، ماهی، سیب و گل کشیدهام که هر کدام نماد و بار معنایی خود را دارند. ماهی نماد زندگی است و در اثر کمی بزرگنمایی انجام شده تا اجسام از زاویه دیگری هم دیده شوند. اگر دقت کنید زاویه دید واحدی در این اثر وجود ندارد و ممکن است با واقعیت و نقاشی کودک متفاوت باشد، اما احساس و مفهوم اثر حفظ شده است. در نهایت، نقاشی هر کسی باید شخصی و متعلق به خودش باشد.
در نقاشی دیگر این هنرمند یزدی انگار ماهیگیری که یک شخصیت خیالی است، از کف خیابان با یک تکه نخ، ماهیگیری میکند و هر ماهی سهم گربه میشود و به دهان گربه میرود. این نقاشی سورئال برگرفته از اثر کودکی است که یک گربه سبز کشیده بود.
یک تجربه خاص: هر کودک الهامبخشِ یک یا چند اثر نقاشی
فرگللیلا خطیبی؛ پژوهشگر و مدرس دانشگاه یکی دیگر از بازدیدکنندگان رویداد سلام بینهایت بود. او در حوزه گرافیک تبلیغاتی فعالیت حرفهای دارد، خطیبی در پاسخ به این پرسش که ایده نمایشگاه را چطور ارزیابی میکند، گفت: برخی نقاشان معروف جهان هم از کارهای کودکان الهام گرفتهاند، اما اینکه یک کودک مستقیماً الهامبخش یک هنرمند معروف شود، تجربهای متفاوت است.
او خاطرنشان کرد: اکثر هنرمندان بیشتر به مسئله دیدهشدن و جایگاه هنری توجه دارند تا فروش آثار. اما چه خوب است آثار مشترک بچهها و هنرمندان در سلام بینهایت فروخته شود.
هنر با برچسبزنی میانهای ندارد
دکتر آیدین مهدیزاده؛ مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که از دقایق ابتدایی در نمایشگاه حضور یافت، گفت: به نظرم اتفاقی که در این نمایشگاه افتاده، کمتر در نمایشگاههای دیگر سراسر ایران رخ میدهد و آن اتفاق اتصال هنر با مردم است. معمولاً حضور بیواسطه هنرمند با بدنه جامعه کمتر اتفاق میافتد، مگر اینکه خود هنرمند علاقه داشته باشد.
او خاطرنشان کرد: متأسفانه در روزگار ما، این ارتباط شگفتانگیز کمتر رواج دارد و معمولاً هنرمند و جامعه به دلیل تفاوتهایشان از هم جدا میشوند.از این منظر، به نظر من سیستم برگزاری این نمایشگاه کمنظیر است، اگر نگوییم بینظیر است. جمع شدن این افراد و شکلگیری چنین فضایی بسیار ارزشمند است.
او افزود: دوستان حاضر در این نمایشگاه شاید متخصص حوزه خیریه یا فعال حرفهای در این زمینه نباشند، اما کوشیدهاند فعالیتهای خیریه را بازتعریف کنند. معمولاً ما سریع به افراد برچسب میزنیم و افراد را بهعنوان یک دسته جداشده اجتماعی طبقهبندی میکنیم: مثلاً میگوییم افراد مبتلا به سرطان، اتیسم، بیمار و… . این برچسبها افراد را ایزوله میکند. دوستان حاضر در این نمایشگاه تا حدی توانستهاند از این نگاه جداکننده فاصله بگیرند، ولی این مسئله نیاز به تحلیل دقیق و موشکافانه دارد.
مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: از همین تریبون از تمام کارشناسان نیکوکاری در ایران میخواهم که این نمایشگاه را نقد کنند؛ چون دوستان هنرمند و برگزارکننده نیازمند بازخورداند. فرآیند اتصال کودکان و نوجوانان دارای معلولیت به هنرمندان تمامعیار حوزه هنرهای تجسمی، هدفی ارزشمند است، اما اینکه تا چه اندازه موفق بوده، نیازمند نقد و بررسی دقیق است. به نظرم نگاه متفاوت این نمایشگاه و کوششی که انجام شده، بسیار ارزشمند است. صرفنظر از همه این مسائل، آثار هنرمندان معاصر به نام نیز در نمایشگاه حضور دارند و رویهمرفته، نمایشگاه کیفیت خوبی دارد.
او درباره نحوه انتخاب نقاشان هم اجمالا گفت: بخشی از طریق فراخوان عمومی و بخشی به صورت دعوتی بوده است و بخشی از کارها هم درخواستی بوده و اساساً کار تحویل گرفته شده است. آثار از سراسر استانهای کشور جمعآوری شده و هنرمندان متعددی حضور دارند. نکته مهم دیگر این است که این نمایشگاه جنبه فروش ندارد؛ بلکه بیشتر در راستای شراکت و حمایت از کودکان دارای معلولیت است. هنرمندان نقاشیها را ارائه میکنند و کودکان میتوانند از این طریق هنر خود را عرضه کنند و دیده شوند، با این همه قیمت آثار با قیمت خوبی عرضه شدهاند که علاقهمندان در صورت تمایل میتوانند آن را تهیه کنند.
«سلام بینهایت» به بچههای دارای معلولیت میگوید: بچههای شگفتانگیز
هاجر ناصری همبنیانگذار «سلام بینهایت» گفت: در گروهمان اولین بار به این فکر کردیم که چطور بچههای دارای معلولیت یا به تعبیر سلام بینهایت؛ بچههای شگفتانگیز را همانطور که هستند به جامعه معرفی کنیم. به بچهها گفتیم خودشان را هر طور که دوست دارند نقاشی بکشند یا از هر کسی که دوست دارند، نقاشی کنند، مهم نبود چه میکشند، مهم این بود که از طریق هنر با بچهها حرف بزنیم.
ناصری ادامه داد: هدف ما این بود که آثار بچهها دیده شود و هنرمندان اصفهان هم از این ایده الهام بگیرند. گروه اول همراه ما، خانواده استاد بدرالسما بودند و گفتند ما هم ایده از بچهها میگیریم تا عظمت بچهها دیده شود. اولین نمایشگاه ما ششم تا بیستونهم آذر پارسال در اصفهان برگزار شد. در دور اول، ۱۱ هنرمند اصفهانی و ۳۲ اثر حضور داشتند.
او افزود: بعد تصمیم گرفتیم نمایشگاه را ملی کنیم. با هنرمندان برجسته ایران ارتباط برقرار کردیم و بچههای یزد هم کنار ما آمدند. تفاوت نمایشگاه اول و دوم این بود که بچههایی که علاقهمند به هنر و مستعد بودند، در کارگاه مجسمهسازی آموزش دیدند. این باعث شد بچهها تمرین هنری بیشتری داشته باشند و آثار شگفتانگیزی خلق کنند.
بانی سلام بینهایت توضیح داد: آثار هنرمندان در دو مرحله جمعآوری شد: ابتدا فراخوان عمومی و سپس فراخوان ملی شد که از بین ۸۰ اثر، ۱۶ اثر از سوی داوران انتخاب شدند. بعد با انجمن هنرهای تجسمی ارتباط گرفتیم و هنرمندان تهرانی، مشهد، کرج و اصفهان را دعوت کردیم تا همراهمان شوند. درمجموع، ۴۴ هنرمند از سراسر ایران حضور داشتند. انتخاب هنرمندان از طریق فراخوان بود، اما اعتمادسازی بین هنرمند و پروژه برای دورههای اولیه اهمیت داشت.
ناصری درباره چشمانداز و هدف سلام بینهایت گفت: هدف ما این است که دامنه پروژه بزرگ شود و «سلام بینهایت» به یک مرکز هنری تبدیل شود که بچههای مستعد هنر بتوانند بدون ترحم، با عزت و اعتماد، آثارشان را ارائه کنند و در تعامل با هنرمندان بزرگ قرار بگیرند. شروع پروژه از اصفهان بود و حالا تلاش میکنیم آن را به سطح بینالمللی برسانیم. هنر مرز ندارد و زبان مشترک هنر، بین هنرمندان داخلی و خارجی، جذابیت ویژهای دارد.
این بانوی نیکوکار خاطرنشان کرد: داستان شکلگیری این پروژه این است که فرزند یکی از دوستانم که شگفتانگیز است، یک نقاشی شگفتانگیز کشید، طوری که توجه من و همکارم به آن نقاشی جلب شد. این نقاشی و دغدغه دیدهشدن توانایی کودکان شگفتانگیز باعث شد ایده «سلام بینهایت» شکل بگیرد. ما فضای گالری و پژوهش اقتصاد خلاق را هم ایجاد کردیم تا توسعه بازار هنر و فعالیتهای هنری اجتماعی را دنبال کنیم. مجوزهای لازم را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کردیم و با گروههای پژوهشی و نگارخانهها همکاری داشتیم. برای اجرای پروژه، اتاق فکر تشکیل شد تا ایدههای تعاملی بین هنرمندان و بچهها شکل گیرد. برخی هنرمندان همراه ما شدند و اولین خانواده هنری که به ما پیوست، خانواده استاد رضا بدرالسما بودند. بعد از آن، هنرمندان اصفهان به تدریج همراه شدند و پروژه به سطح ملی رسید.
ناصری در پایان گفت: «سلام بینهایت» از سال ۱۴۰۱ شروع به کار کرده است. ارتباط ما با بچههای شگفتانگیز از طریق خانم زهرا زهرانی، مدیر مدارس استثنایی، برقرار شد. هدف پروژه، توسعه هنر اجتماعی است؛ ما هیچ بودجه دولتی دریافت نمیکنیم و به صورت مردمنهاد فعالیت میکنیم. تمرکز ما بر هنر و اقتصاد هنری با پیام اجتماعی است، نه ترحم و نگاه سنتی خیریه. در نمایشگاهها، آثار بچهها وقتی خریداری میشود، پیام واضحی دارد: «تو دیده شدی و انتخاب شدی.» هنرمندان و مخاطبان پیام این هنر اجتماعی را منتقل میکنند و سفیر پیام پروژه میشوند. در نهایت، «سلام بینهایت» با ترکیب هنر و فعالیت اجتماعی، تلاش میکند نگاه عزتمندانه به بچههای شگفتانگیز داشته باشد و فرصت رشد و ارائه آثار را به آنها بدهد.
با شناخت کودکان شگفتانگیز استعدادشان را شکوفا کنیم
زهرا زهرانی؛ بانی دیگر سلام بینهایت گفت: تمرکزمان بر شناخت توانمندیها و معرفی بچهها به صورت عزتمند است. هدف ما این است که بچهها به شکل واقعی دیده شوند و کمکها به صورت احترامآمیز و توانمندساز باشد، نه اینکه همیشه ضعیف و ناتوان دیده شوند. این بچهها، حتی اگر نابینا، ناشنوا یا دارای محدودیت جسمی-حرکتی باشند، پتانسیلهای قوی دارند که میتوان آنها را در هنر و خلاقیت نشان داد.
زهرانی توضیح داد: ما نمیخواستیم یک هنرمند حرفهای به جای بچهها کار کند یا اینطور فرض شود که این بچهها ضعیف هستند و نیاز دارند که کسی همه چیز را برایشان انجام دهد. دلیلش این است که این بچهها توانایی و پتانسیل دارند و نگرشی که همیشه در جامعه نسبت به آنها وجود داشته، اشتباه است. وقتی روحیه توانمند و تفکر زیبا و تواناییهای خاص هر بچه دیده نشود، ما بخش مهمی از استعدادشان را نادیده گرفتهایم. پروژه «سلام بینهایت» نیامده تا فقط شعار بدهد و حمایت کند؛ بلکه آمده تا توانمندیهای این بچهها را به رخ بکشد و فرصت بروز آنها را فراهم کند.
او با اشاره بر توانایی خاص هر کدام از افراد دارای معلولیت افزود: من در عرصه موسیقی، نمایش و هنرهای تجسمی با افراد دارای معلولیت فعالیت دارم و معتقدم باید به پتانسیلهای هر گروه توجه کرد: نابینایان در عرصه موسیقی بسیار قدرتمنداند و بسیاری از آنها استعدادهای شگفتانگیزی دارند. ناشنوایان نیز توانمندیهای ویژهای دارند؛ اگرچه ممکن است دیالوگ نداشته باشند، حرکات و میمیک آنها عالی است و زبان بدنشان بسیار تأثیرگذار است. بچههای اتیسم، اگر درست با آنها ارتباط برقرار شود، میتوان از زاویه دید آنها هنر جدید و خلاقانهای خلق کرد. وقتی کودک درون ما با این بچهها ارتباط برقرار کند، امکان خلق کار هنری جدید فراهم میشود و دیدگاه تازهای نسبت به توانمندیها و استعدادهای آنها شکل میگیرد.
مهم این است دلها دارای معلولیت نباشند
رسول بیدرام؛ عضو هیئت علمی گروه اقتصاد و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان و مدیر پروژه «سلام بینهایت» گفت: پروژه سلام بینهایت وارد سومین سال فعالیت خود شده و خوشحال و خرسندم که دومین دوره آن را برگزار میکنیم. داستان «سلام بینهایت» این است که میخواهیم نشان دهیم فرزندانی که دارای معلولیت هستند، معلولیت آنها اهمیت ندارد. مهم قلب آنهاست. قلبها وارد مجموعه «سلام بینهایت» شدهاند.
بیدرام اذعان کرد: ما به این بچهها گفتیم نقاشی بکشند و آثارشان را جمعآوری کردیم. اگر فقط میخواستیم همین نقاشیها را بفروشیم، کاری عزتمندانه نبود و بچهها دچار حس ترحم میشدند. بنابراین این نقاشیها و ایدهها را به هنرمندان ردهبالا ارائه کردیم و از روی کانسپت آنها، هنرمندان آثار هنری خلق کردند. این آثار اکنون در نمایشگاه قرار گرفتهاند و با توافقی که انجام شده، درصدی از فروش به بچههای دارای معلولیت که آنها را «فرزندان شگفتانگیز الهامبخش» نامیدهایم، تعلق خواهد گرفت. به این ترتیب، خریداران اثر، ایده و کانسپت نقاشی آن فرزند شگفتانگیز را دریافت میکنند و این هدیه به شکل عزتمندانهای به آنها تقدیم میشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان گفت: فاز دوم پروژه این است که فرزندان شگفتانگیز با استعدادهای هنری دورههای مهارتی را میگذرانند و از طریق این مهارتها به هنرمند حرفهای تبدیل میشوند. دوره اول نمایشگاه در اصفهان برگزار شد و هنرمندان برجسته اصفهانی از آن استقبال کردند. دستاورد دوره اول باعث شد که به مسیر دوره بعدی امیدوار شویم و این بار، پروژه به سطح ملی توسعه پیدا کرده است. هنرمندان از شهرهای مختلف حضور داشتند و بچههای شگفتانگیز نیز از سراسر کشور شرکت کردند. برای اعتبارسنجی آثار، عکسها و اطلاعات بچهها با بررسی کارت شناسایی آنها راستآزمایی میشود تا اطمینان حاصل شود که آثار متعلق به همان بچههاست. پس از این مرحله، هنرمندان میتوانند از این ایدهها برداشت کرده و آثار هنری خود را خلق کنند.
نمایشگاه فعلی در موسسه فرهنگی هنری پژوهشی صبا از مجموعه فرهنگستان هنر برگزار شده است. این موسسه در خیابان ولیعصر، خیابان طالقانی، خیابان برادران مظفری، شماره ۱۲۵ قرار دارد. نمایشگاه از ۵ دیماه، آغاز شده و تا چهارشنبه ۱۰ دیماه ادامه خواهد داشت.
