۵ کتاب دربارهٔ توانمندی و توانمندسازی کودکان دارای معلولیت
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، در قصه زندگی بعضی از آدمها، محرومیت فرصتی برای کشف توانمندی است. درحقیقت، بسیاری از داستانها برگرفته از تجربههای واقعی نویسندگاناند و همین، سبب میشود کودکان و نوجوانان در فرآیند مطالعه موانع ذهنی را پشت سر بگذارند و با قهرمان داستان، همذاتپنداری کنند. به همین بهانه و به مناسبت روز جهانی افراد دارای معلولیت، فهرستی از پنج کتاب تصویری گردآوری کردیم که کودکان را با مفهوم توانمندی، امید و پذیرش تفاوتها آشنا میکنند. این کتابها نشان میدهند محدودیتها میتوانند آغاز یک مسیر تازه باشند.
۱. «جعبهبهدوش»
پدیدآور: ونسا روئدر
مترجم: سیدهلیلا گلمحمدی
ناشر: مهرسا
گروه سنی: ۳ تا ۶ سال
پوشا، لاکپشتی بدون لاک است که خودش را متفاوت از دیگران میبیند. او یک لاک عجیب از پدر و مادرش هدیه گرفته که میخواهد هرطور شده عوضش کند. پوشا برای یافتن لاک زیبا و مورد پسندش چیزهای زیادی را امتحان میکند؛ مثلاً صندوق پستی، جعبهٔ هدیه، ضبطِصوت و... . در تمام این مدت همیشه دوست مهربانش؛ حلزون کنار اوست و هیچگاه او را تنها نمیگذارد.
این داستان به کودکان یادآوری میکند که پذیرش خود بخش مهمی از رشد شخصیت است. در نهایت، پوشا یاد میگیرد هویت و ارزشش را مستقل از داشتن یا نداشتنِ لاک تعریف کند و ظاهر متفاوتش را بپذیرد.
نبودنِ لاک، در لایه استعاری این داستان، میتواند اشارهای ظریف به تجربهٔ کودکانی باشد که با وجود نقص عضو یا تفاوت جسمی زندگی میکنند؛ چراکه معمولاً وجود تفاوت ظاهر نگاه دیگران را نسبت به فرد تغییر میدهد و گاهی سبب شکلگیری احساس کمبود یا انزوا میشود. درنهایت، تصویرگری گیرا و روایت دلنشین «جعبهبهدوش» کودکان را به تفکر دربارهٔ عزت نفس و هدفمندی دعوت میکند. این کتاب جایزهٔ بهترین کتاب کودک ۲۰۲۰ را از آن خود کرده است.
از متنِ داستان:
«لاکِ پوشا براق و جذاب نبود و با یک لاک معمولی هم تفاوت زیادی داشت.
- لاکِ تو خیلی عجیبوغریب است.
اما پوشا دیگر اهمیتی به این حرفها نمیداد. چون ارزش واقعی این لاکپشتِ کوچولویِ جعبهبهدوش خیلیخیلی بیشتر از لاکش بود.
۲. «من هلن کلر هستم!»
پدیدآور: برد مِلتسِر
تصویرگر: کریستوفر الیوپولوس
مترجم: شبنم حیدریپور
ناشر: پرتقال
گروه سنی: ۹ تا ۱۲ سال
این داستان تصویری، دربارهٔ هلن کلر است؛ دختری که در دو سالگی بینایی و شنواییاش را از دست میدهد. البته او خوششانس است که با کمک معلم فداکارش، آنی سالیوان، میتواند از طریق زبان اشاره ارتباط با جهان را بیاموزد. هلن با وجود دشواری راه ادامه تحصیل میدهد و زبانهای گوناگون را یاد میگیرد و سپس تبدیل به کنشگری اجتماعی میشود.
این داستان به کودکان نشان میدهد محدودیتهای جسمی میتوانند به مرور کمرنگ و کمرنگتر شوند. درحقیقت، با تلاش و پشتکار برخی انسانهای مصمم، مانند هلن کلر، راه برای دیگران نیز هموار میگردد. این داستان از مجموعه کتابهای «آدمهای معمولی دنیا را تغییر میدهند» است که در هر جلد آن با زندگی یکی از چهرههای دورانساز آشنا میشویم.
از متن کتاب:
«بدونِ بینایی نمیتوانستم چهرهٔ آدمها را ببینم. بدونِ شنوایی نمیتوانستم صدایشان را بشنوم، اما یکی از بزرگترین پیشرفتهای من این بود که توانستم کاری را بکنم که تو همین الآن داری انجامش میدهی: خواندن. برای تمرین، هر کلمه را به شیءِ مربوط به خودش وصل میکردم و جمله میساختم. این بازیِ موردِ علاقهام بود. ساعتها همین بازی را میکردیم.»
۳. «شما هم دعوت دارید»
پدیدآور: سیلوی ژیرارده
مترجم: لاله ولیانی، راحله پورآذر
تصویرگر: پوئینگ روزادو
ناشر: ماهک
گروه سنی: ۷ تا ۱۲ سال
در این داستان جانوران گوناگون، کودکان را با مفاهیمی چون بیماری، معلولیت، و مهارتهای شهروندی آشنا میکنند. درحقیقت، نویسنده داستان تلاش کرده با تکنیک طنز و تصویرگری جذاب، خودمراقبتی و مهرورزی را به کودکان خردسال آموزش دهد.
در پایان هر بخش از داستان، پرسشهایی برای فهم بهتر کودکان طراحی شده است. در دو بخش «برای کوچکترها» و «برای بزرگترها» کتاب نیز پیشنهادهایی برای فعالیتهایی عملی وجود دارد. همچنین نویسنده، فصل سوم این کتاب به نیازهای ویژهی کودکان پرداخته و بر اهمیت تعامل مثبت با کودکان نابینا ومعلول و پذیرش تفاوتها تأکید میورزد.
از متن کتاب:
«سگِ کوچولویِ نابینا، با شنیدن این خبر، از خوشحالی واقواق کرد. او آوازگوشدادن را خیلی دوست داشت. سگِ کوچولو بااحتیاط از خانه بیرون آمد و خواست سوارِ اتوبوس شود و به محلِ جشن برود، اما نابینا بود و راه را گم کرد. خوشبختانه پسرِ کوچولوی مهربان او را راهنمایی کرد تا به جشن برسد.»
۴. «شببهخیر فرمانده»
پدیدآور: احمد اکبرپور
تصویرگر: نرگس محمدی
ناشر: نشر افق
گروه سنی: ۷ تا ۱۲ سال
داستان «شب بهخیر فرمانده» دربارهٔ پسربچهای است که مادرش را در جنگ از دست داده و پدرش در آستانهٔ ازدواج مجدد است. این کودک آسیبدیده، هر روز در جنگِ خیالیاش با دشمن میخواهد انتقام مادرش را بگیرد. این اثر با توجه ویژه به کودکان دارای نیازهای ویژه، موفق به دریافت دیپلم نمایشگاه تصویرگری بولونیا و جایزه بخش رقابتی یونیسف شده است. در مجموع «شببهخیر فرمانده» یک داستان تصویری موفق است که عمیقترین عواطف کودکی دارای معلولیت را روایت میکند.
از متن کتاب:
«بابا تفنگم را میگیرد و میگوید: «آفرین پسرم! پایت را دربیاور.» دوتا چفتِ بزرگ و دو تا چفتِ کوچک را باز میکنم و تسمهها را میکشم. پدر میگوید: «آفرین.» پایم را برمیدارد و کنارِ تختم میگذارد. تا بابا میرود، تکیه میدهم به تخت و بلندمیشوم. پایم را برمیدارم و میروم زیرِ پتو. نباید سربازهای دشمن مرا ببینند چون مسخرهام میکنند.»
۵. «او و آنها»
پدیدآور: نهله غندور
مترجم: بهزاد باپیروند
ناشر: چشمه
گروه سنی: ۳ تا ۶ سال
این کتاب، قصه دختری دارای معلولیت بهنام نادیا را روایت میکند. داستان دارای دو بخش مجزاست؛ در بخش نخست شخصیت نادیا از نگاه همکلاسیها روایت میشود و در بخش دوم از نگاه خود نادیا محیط اطراف او را درک میکنیم. در «او و آنها» نهله غندور که درکودکی به فلج اطفال مبتلا شده، به زیبایی نشان میدهد کودکان چگونه با تفاوتهای یکدیگر آشنا میشوند و بهمرور همدلیکردن را یاد میگیرند.
نادیا در مدرسه با چالشهای روزمره مواجه است، اما با خلاقیت و تصمیمهای آگاهانه، جایگاه خودش را در جمع پیدا میکند و دیوار میان «ما» و «آنها» فرو میریزد. تصویرگریِ جنا طرابلسی نیز به این داستان فضایی خیال، انگیز و انتزاعی بخشیده است.
درمجموع، کتاب «او و آنها» با تمرکز بر همزیستی کودکان، آنها را به پذیرش تفاوتها و احترام بهیکدیگر دعوت میکند. دریافتِ جایزه آنا لیند در بخش ادبیات کودک جهان عرب، ارزش تربیتی و انسانمحور بودن اثر را تأیید میکند.
از متن کتاب:
«کسانی که پشتِ سرِ نادیا راه میرفتند، دیر به کلاس میرسیدند! نادیا سرگردان ایستاده بود. کجا بایستد؟ فهمید! اولِ صف میایستد. دخترهای دیگر دیر نمیرسند. نادیا به پشت سرش نگاه کرد و دید آنها مثل خودش آرامآرام راه میروند. تمامِ دخترها دیر سرِ کلاس رسیدند! نادیا با خودش فکر کرد کجا بایستد؟»
گزارش از نیلوفر بختیاری
