«تالاب من» یک بازی خلاق زیست‌محیطی است
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، موزهٔ اسباب‌بازی در کوچه لولاگر تهران، خانه‌ای‌ست که نزدیک به دو سال است به‌مدیریت آزاده بیات اداره می‌شود. این موزه کودکان دیروز و امروز را با هم آشتی داده و فضایی فرهنگی برای معرفی و حفظ میراث اسباب‌بازی‌های ایران و جهان است. جمع‌آوری و پژوهش دربارهٔ این مجموعه‌ٔ گسترده، سال‌ها زمان برده و خوشبختانه امروز نتیجه این تلاش پیش چشم عموم علاقه‌مندان قرار دارد. پیش‌تر پیرامون فعالیت‌های این موزه با آزاده بیات گفت‌وگویی مفصل داشتیم. در گزارش حاضر نیز بازی «تالاب من»؛ از تولیدات ویژه موزه اسباب‌بازی را معرفی می‌کنیم.
آشنایی با محیط زیست از طریق بازی‌های مفهومی
موزهٔ اسباب‌بازی تنها مکانی برای تماشای بازیچه‌ها نیست؛ پناهگاهی‌ست که اشیای آن هم سرگرم‌کننده‌اند، هم کارکرد آموزشی و تربیتی دارند. درحقیقت، یکی از دغدغه‌های اصلی این موزه، تولید اسباب‌بازی‌های داخلی و طراحی بازی‌های آموزنده است. همچنین، موزه با برگزاری کارگاه‌های ساخت اسباب‌بازی، بازدیدکنندگان خود را در این فرآیند خلاق سهیم می‌کند. در فروشگاه موزه نیز بازی‌ها و بازیچه‌هایی وجود دارند که تجربه‌ای واقعی از زندگی و حفظ طبیعت را در اختیار کودکان قرار می‌دهند.
بازی «تالاب من» نمونه‌ای از این تولیدات آموزشی است؛ بازی‌ای که نتیجهٔ همکاری موزه اسباب‌بازی در «طرح حفاظت از تالاب‌های ایران» است و کودکان را با یکی از مهم‌ترین بحران‌های محیط‌زیستی کشور؛ یعنی حفظ اکوسیستم‌های آبی آشنا می‌کند. این بازی با مشاورهٔ کارشناسانی چون مسعود ناصری دریایی (مشاور طرح) و علی گلشن (مشاور مجمع زیست‌محیطی) طراحی شده و طراحی گرافیکی آن را آزاده بیات و مینا اظهری برعهده داشته‌اند.
جان تالاب‌ها در خطر است!
محور اصلی بازی «تالاب من» دریاچهٔ ارومیه؛ یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شور جهان است که اهمیت زیست‌محیطی، اقتصادی و فرهنگی فراوانی دارد. متأسفانه، در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی، مدیریت نادرست منابع و استفاده بی‌رویهٔ آب، بسیاری از تالاب‌ها را در معرض خطر قرار داده‌است. در چنین شرایطی، ضروری است کودکان بدانند تالاب‌ها علاوه‌بر تنظیم آب‌وهوا، پناهگاه هزاران پرندهٔ مهاجر هستند، به کشاورزی پایدار و تأمین منابع آب محلی کمک می‌کنند و زیستگاه گونه‌های ارزشمند جانوری به‌شمار می‌روند. در بازی «تالاب من» با زبانی ساده و جذاب، این مفاهیم پیچیده به کودکان منتقل می‌شود.
داستان بازی «تالاب من»
تابستانی داغ و سخت آغاز شده و از آب تالاب شدیداً کاسته شده‌است. گیاهان خشکیده‌اند، پرندگان مهاجر در خطر هستند و حیواناتی مانند فلامینگو و گوزن زرد ایرانی زیستگاه خود را از دست داده‌اند. محصولات کشاورزان نیز به دلیل کم‌آبی و آلودگی محیط در معرض این تهدید قرار دارد. در این شرایط، کودکان نقش «نجات‌دهندگان تالاب» را برعهده می‌گیرند. آن‌ها باید با مدیریت سهم آب خود و همکاری با دیگر بازیکنان، تالاب را نجات دهند، کاشی‌های آب را اضافه کنند و گونه‌های جانوری را به زیستگاه امن بازگردانند. درنهایت، پیام اصلی بازی این است که محیط‌زیست دارایی مشترک همهٔ ماست و حفظ آن تنها با همکاری جمعی ممکن است.
روش بازی «تالاب من»
این بازیِ صفحه‌ای از نوع رقابتی، مشارکتی است؛ به این معنا که بازیکنان همزمان رقابت می‌کنند و ناچاراند با هم همکاری کنند تا تالاب را نجات دهند. مسیرها، تصمیم‌گیری‌ها و رویدادهای محیطی بازی؛ مانند بارش باران، پرآب‌شدن رودخانه‌ها یا افزایش آب زیرزمینی، شبیه‌سازی‌شدهٔ حیات واقعی تالاب‌هاست.
محتوای جعبهٔ بازی
جعبه بازی شامل صفحه اصلی بازی، آدمک‌های رنگی، ۴۸ کاشی آب، ۱۰ کارت راهنما و امتیاز و مهره‌های گونه‌های جانوری می‌شود؛ البته به‌علاوهٔ پایه‌های مخصوص و یک کیسهٔ پارچه‌ای. هر جزء از این بازی دارای یک مفهوم آموزشی ویژه است؛ مثلاً کاشی‌های آب نماد منابع محدود و ارزشمند آب‌اند یا مهره‌های جانوری نمایانگر تنوع زیستی هستند. در صفحهٔ مسیرها نیز کودکان می‌آموزند هر تصمیم، نتیجه‌ای متفاوت دارد و سرنوشت کل تالاب را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
«تالاب من»؛ مشارکت گروهی در عین رقابت
از ویژگی‌های مهم بازی این است که پایان آن لزوماً با پیروزی یک نفر مشخص نمی‌شود، درواقع اگر تالاب نجات یابد، همه برنده‌اند و اگر بازیکنی در نجات گونهٔ خود موفق نباشد، دیگران باید به او کمک کنند؛ همان‌گونه که حفاظت واقعی از طبیعت نیز فقط با همکاری جمعی ممکن است. امتیازهای بازی براساس تعداد کاشی‌های آبی که هر بازیکن به تالاب اضافه کرده و گونه‌هایی که نجات یافته‌اند، محاسبه می‌شود، اما هدف اصلی، نجات تالاب است نه شکست دیگران. بنابراین، چنان که گفته شد، در طول بازی، هر انتخاب کوچک می‌تواند پیامدهای بزرگی داشته باشد؛ درست شبیه به تصمیمات بزرگسالان در مدیریت منابع طبیعی.
در این فعالیت، کودکان علاوه‌بر مفاهیم محیط‌زیستی، با گونه‌های جانوری و وضعیت حفاظتی آن‌ها نیز آشنا می‌شوند. اطلاعات بازی از منابع علمی معتبری چون آثار هوشنگ ضیایی و جمشید منصوری تأمین شده که محتوای بازی «تالاب من» را استاندارد و مستند کرده است.
درمجموع، این بازی ابزار آموزشی ایده‌آلی برای مدارس، کلاس‌های محیط‌زیست، مربیان فرهنگ‌سراها، کتابخانه‌ها، خانه‌های کودک، والدین و سازمان‌های مردم‌نهاد محسوب می‌شود و حفاظت از محیط‌زیست را از یک شعار تکراری به تجربه‌ای واقعی بدل می‌کند. به این ترتیب، کودکان به جای شنیدن جملهٔ «آب را هدر نده»، خود با کمبود آب مواجه می‌شوند و با همکاری دیگران تالاب را احیا می‌کنند.
چطور بازی «تالاب من» را تهیه کنیم؟
علاقه‌مندان می‌توانند «تالاب من» را از موزه اسباب‌بازی‌ها به نشانیِ تهران، خیابان حافظ، خیابان نوفل لوشاتو، کوچه لولاگر، پلاک ۸ تهیه کنند یا به سایت موزه به نشانی https://irantoymuseum.com مراجعه نمایند. ساعات کاری این موزه روزهای یکشنبه تا جمعه، از ساعت ۱۱ صبح تا ۹ شب است.
