آتش در قلب سوئیس ایران؛ همه باید پای کار بیایند
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، اکنون ۱۹ روز است که جنگل‌های هیرکانی _که پیش‌تر به ثبت جهانی رسیده بودند_ در آتش می‌سوزند.
فاطمه رجایی؛ فعال محیط زیست می‌گوید: بیش از ۴۰ هکتار از جنگل‌های ارزشمند هیرکانی از دست رفته است. در بخش پایین‌دست جنگل، منطقه ارزشمندی به نام «چهارباغ» قرار دارد که ثبت جهانی شده است و هم‌اکنون در معرض تهدید جدی قرار گرفته‌اند.
چه کسانی برای نجات هیرکانی شتافتد؟
رجایی می‌گوید: کوهنوردان حرفه‌ای، نیروهای بومی و هلیکوپترها قادر به خاموش کردن آتش نیستند. منطقه به‌شدت صعب‌العبور است. نیروهایی که به ارتفاعات رفته‌اند، عمدتاً دامداران بومی این اقلیم‌اند که مسیر را از گذشته می‌شناسند یا معدود کوهنوردانی بسیار حرفه‌ای‌اند. نیروهای اعزامی باید یا تجربه اطفای حریق داشته باشند یا آموزش‌دیده باشند؛ چرا که وسط آتش در آسمان جای آزمون و خطا نیست و جان آن‌ها در خطر است. امکانات امدادرسانی، پزشکی و تغذیه‌ای بسیار محدود است و نجات‌دهندگانِ جنگل، آب و مواد غذایی کافی دراختیار ندارند. هرچند از برخی از نهادهای دولتی درخواست شده بود مواد غذایی را فراهم کنند. افرادی که برای خاموش‌کردن آتش به ارتفاعات می‌زنند، گاهی چند روز غذا نمی‌خورند.
چه کسانی به هیرکانی نیایند؟
مطالبه این بانوی کنش‌گر از تماشاگران آتش این است که بیهوده به این جغرافیای آسیب‌دیده نیایند. سیل عظیمی از افراد آموزش‌ندیده و گروهی از بلاگرها به منطقه آمده‌اند و با این کار روند امدادرسانی را مختل کرده‌‌اند.
اگر باران نیاید
طبق اعلام هواشناسی، تا ۱۴ روز آینده بارندگی پیش‌بینی نمی‌شود و حتی باران معمولی توان خاموش‌کردن این آتش را ندارد؛ مگر بارندگی بسیار شدید و مداوم چهار تا پنج‌روزه. در این شرایط، یونسکو نیز صرفاً شاهد سوختن جنگل است و واکنشی نداشته است؛ درحالی‌که این جنگل‌ها به‌عنوان «سوئیس ایران» شناخته می‌شوند و کمتر نقطه‌ای در جهان مشابه چنین اکوسیستمی دارد.
عشق مردم به هیرکانی
رجایی می‌گوید: بومی‌های اینجا، هم خشمگین‌اند و هم دلسوخته. همچنین از شهرهای مختلف کشور از کرمانشاه و مشهد گرفته تا شیراز و اصفهان مردم تماس می‌گیرند که بگویند برای کمک به منطقه آماده‌اند، اما اکثر آن‌ها آموزش اطفای حریق ندیده‌اند یا کوهنورد حرفه‌ای نیستند. زوج ۷۰ ساله‌ای از کرمانشاه تماس گرفته و گفته‌اند اگر لازم باشد، برای کمک در تهیه چای یا غذا حاضرند بیایند الیت. با این حال، از نیروهای آموزش‌ندیده نمی‌توان در عملیات تخصصی استفاده کرد.
هیرکانی تلفات جانی نداشته است
خوشبختانه تا این لحظه، در جریان عملیات اطفای حریق، مرگ‌ومیر رخ نداده است، اما دو تا سه گروه بدون هماهنگی و با مسئولیت خود وارد منطقه شده‌اند. این افراد مسیر را نمی‌شناختند و گم شده بودند؛ نیروهای بومی که مشغول خاموش‌کردن آتش بودند، وظیفه خود را رها کردند و درگیر پیداکردن‌شان شدند. باد نیز شدت زیادی دارد و معمولاً بعدازظهرها تغییر جهت می‌دهد و شرایط را نامتعادل‌تر می‌کند.
انتظار می‌رود دولت و دستگاه‌های نظامی جدی‌تر وارد گود شوند و سازمان‌های جهانی به کمک این جنگل بشتابند
مطالبه اصلی نیروهای حاضر در منطقه، به‌ویژه فاطمه رجایی؛ فعال محیط‌زیست، این است که ارتش، سپاه، رئیس‌جمهور و به‌طور کلی مقامات کشوری و لشکری فوراً وارد عمل شوند؛ چرا که اکنون نیز دیر شده و مسئولان استان مازندران به‌تنهایی توان مهار این آتش را ندارند. او حتی از جامعه جهانی درخواست کمک می‌کند.
چرا جنگل سوخت؟
درباره علت آتش‌سوزی نیز گفته می‌شود بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها عمدی و عاملشان انسانی است. این‌بار نیز آتش در صعب‌العبورترین نقطه کوه رخ داده و دسترسی بسیار سخت بوده است. درختان پس از سوختن به اطراف سقوط کرده و آتش انتشار پیدا کرده است.
چه کسانی در بالادست‌اند؟
بومی‌ها، دامداران، هلال‌احمری‌ها، کوهنوردان حرفه‌ای و نیروهای اداره‌های منابع طبیعی و آبخیزداری و حفاظت محیط زیست درگیر مهار آتش‌اند. اما فاطمه رجایی انتظار داشته است که کارمندان دولتی از همان روزهای اول به ماجرا ورود می‌کردند و نیروهای چابک‌تری به عملیات نجات جنگل اعزام می‌شدند.
منبع آب برای خاموشی آتش کجاست؟
تنها منبع آب در ارتفاعات، یک چشمه است و نیروها با همان مقدار ناچیز آب تلاش می‌کنند آتش را خاموش کنند. تعداد نقاط کانونی آتش نیز بسیار زیاد است.
یک مطالبه جدی محیط زیستی
فاطمه رجایی می‌گوید: ایران از نهادهای بین‌المللی بودجه درخورتوجهی برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی دریافت می‌کند، اما اقدامات پیشگیرانه یا واکنش جدی در بحران انجام نشده است و اگر کشور توان مهار آتش را دارد باید فوراً اقدام کند و اگر ندارد، باید از جامعه جهانی درخواست کمک کند، متاسفانه یونسکو هم سکوت کرده است.
یک تصویر جگرسوز
گفته می‌شود روبه‌روی «الیت»، کوهی کاملاً سیاه شده و درختانی با سن بسیار بالا که زیستگاه گسترده‌ای از حیات‌وحش بوده‌اند، نابود شده‌اند؛ احیای دوباره این پوشش جنگلی حداقل ۱۰۰ سال زمان خواهد برد.
مشکلات آب‌رسانی
این کنش‌گر زیست‌محیطی بر این باور است: نیروها در خط مقدم به‌شدت فرسوده شده‌اند و امکانات‌شان بسیار محدود است. ۷۰۰ متر لوله آب به منطقه منتقل شد، در حالی که آب برای اطفای حریق قطره‌‌چکانی است. هلیکوپترها از دریای خزر آب‌گیری می‌کنند، اما آب در مسیر تخلیه می‌شود؛ به‌طوری‌که هنگام رسیدن به نقطه آتش، بسکت تقریباً خالی است.
ناگهان چقدر زود دیر می‌شود؟!
سه روز پیش خلبان سپاه، با مهارت بالا و عملکرد تحسین‌برانگیری وارد صحنه شد. همچنین یک هواپیمای تخصصی اطفای حریق (ایلوشین) در ایران موجود است که در سال ۱۴۰۰ برای عملیات اطفای حریق به ترکیه اعزام شد و این هواپیما توانایی مهار چنین آتشی را دارد که بالاخره صبح روز سی‌ام آبان به چالوس آمد تا الیت به تاریخ نپیوندد.
گفتوگو از مهدیه رشیدی