به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، آئین اختتامیه دومین دوره «جایزه دوسالانه دکتر مجتبی معین» برای مستندسازی و تقدیر از ابتکارات جامعه مدنی، روز دوشنبه 30 بهمن‌ماه 1402 در محل این مؤسسه از ساعت 16 تا 19 برگزار شد.

 در ابتدای برنامه، مریم معین به عنوان مجری برنامه، ضمن خیرمقدم به حضار، به توضیح روند نشست پرداخت که در آن پس از سخنرانی سه تن از اعضای مؤسسه و نمایش کلیپ‌هایی درباره فعالیت‌ها و اقدامات آن، برگزیدگان این دوره از جایزه معرفی و به آن‌ها جوایزی اهدا می‌گردید. 

 نهادهای مدنی در ایران از مستندسازی و مدیریت دانش غافل هستند

 نخستین سخنران برنامه، دکتر مصطفی معین، وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه نیکوکاری «دکتر مجتبی معین» بود که ضمن خیرمقدم به شرکت‌کنندگان به معرفی دکتر مجتبی معین، مؤسسه نیکوکاری و جایزه آن پرداخت. 

 وی از مجتبی معین به عنوان شخصیتی برجسته، خالص، صادق و تلاشگر یاد کرد که در حرفه پزشکی و قرآن‌پژوهی فعال بوده است و چنانچه به شکل زودهنگامی از دنیا نمی‌رفت، امروز یکی از فعالان جامعه مدنی به حساب می‌آمد. به گفته او مؤسسه نیکوکاری دکتر مجتبی معین به یادبود این پزشک درگذشته و به عنوان مؤسسه‌ای علمی، اجتماعی، بشردوستانه، غیردولتی، غیرانتفاعی و غیرسیاسی که در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و کاهش آن‌ها فعالیت می‌نماید، در سال 1397 تأسیس شده است و از جمله اهداف آن می‌توان به پشتیبانی از فعالیت‌های آموزشی، ترویجی و پژوهشی سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) در جهت توانمندسازی گروه‌های آسیب‌پذیر و افزایش بهره‌وری و توسعه ظرفیت سازمان‌های جامعه مدنی در حوزه مسائل اجتماعی اشاره کرد. 

 معین، شورای علمی مؤسسه نیکوکاری دکتر مجتبی معین را مرکب از شاخص‌ترین صاحب‌نظران مسائل اجتماعی، اقتصادی و جامعه مدنی دانست و به نقش آن‌ها در تصویب و آغاز پروژه‌های تحقیقاتی مؤسسه اشاره کرد. 

 به گفته وی، این شورا که مرکب از دکتر مصطفی معین، دکتر سعید مدنی، دکتر هادی خانیکی، دکتر پیام روشنفکر، دکتر مروئه وامقی، فیروزه صابر و چند تن دیگر است، در نظر دارد تا در آینده ضمن تکمیل پایگاه جامع دانش جامعه مدنی، به ترجمه و تألیف کتاب‌هایی همت گمارد و طرح‌های پژوهشی‌‎ای را در ارتباط با جامعه مدنی تصویب و تعریف نماید. راه‌‎اندازی «بانک اطلاعات نهادهای مدنی کشور» و «سامانه آموزشی – ترویجی» با نیت جبران کمبود آموزش‌های تخصصی و کاربردی لازم برای اهالی حوزه نهادهای مدنی از دیگر برنامه‌های مؤسسه است که در آینده نزدیک در دستور کار قرار خواهد گرفت. 

 ترجمه کتاب «راهنمای داوطلبی، مشارکت مدنی و انجمن‌های غیرانتفاعی» ویراسته دیوید اسمیت (استاد جامعه‌شناسی دانشگاه هاروارد» با همکاری رابرت ا. استبینز (استاد بازنشسته دانشگاه کلگری کانادا) و یورگن گروتز (مدیر پژوهشی شورای ملی سازمان‌های داوطلبانه بریتانیا) از دیگر پروژه‌های راهبردی و بزرگ مؤسسه است که در آینده‌ای نزدیک به همت محمدرضا علیپور و علیرضا نیکبخت در اختیار کنشگران جامعه مدنی قرار داده خواهد شد. 

 انتشار دو کتاب «جامعه مدنی و کرونا؛ تجربه جهانی» نوشته دکتر سعید مدنی قهفرخی و «ارزیابی وضعیت سازمان‌های مردم‌نهاد در بحران کرونا در ایران» و گزارش «تحلیل وضعیت توسعه‌ ظرفیت سازمان‌های غیردولتی ۱۳۹۷-۱۳۹۸» از دیگر فعالیت‌های مؤسسه است که دکتر مصطفی معین به آن اشاره کرد و آن را یکی از ابتکارات این نهاد غیردولتی برشمرد.

رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه نیکوکاری دکتر مجتبی معین ضمن اشاره به اهداف جایزه دوسالانه  این مؤسسه، از مغفول‌ماندن مستندسازی تجربه سمن‌ها و مدیریت دانش در ایران سخن گفت و یکی از اهداف این جایزه را ترغیب مؤسسات نیکوکاری به مستندسازی فعالیت‌های خود برشمرد. 

 وی به روند برگزاری دوره نخست جایزه در مهرماه 1400 اشاره کرد که در آن 38 پروژه از ۳۴ سازمان از ۱۱ استان‌ کشور شرکت کردند و هرکدام مستندات طرح‌های نوآورانه خود را در حوزه‌های آموزش کودکان، سلامت، اشتغال و توانمندسازی، توسعه جامعه مدنی، آموزش به افراد دارای معلولیت، محیط‌ زیست، مدیریت سازمانی، اعتیاد، کتابخوانی، صلح و توسعه پایدار، سالمندی، توسعه محلی و آموزش وب با دبیرخانه جایزه به اشتراک گذاشتند. همچنین در دوره نخست، علاوه بر انتخاب مؤسسات برتر چهار کارگاه پیشرفته مبانی مدیریت دانش، ابزارها و تکنیک‌های مدیریت دانش،‌ گزارش‌نویسی در سازمان‌های مردم‌نهاد و مستندسازی و تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی برای تمامی مؤسسات شرکت‌کننده در جایزه برگزار شد. 

 رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه نیکوکاری دکتر مجتبی معین ضمن دعوت از مؤسسات و نهادهای مدنی برای استفاده از استودیوی صدا و تصویر این مؤسسه، به معرفی وب‌سایت و صفحه اینستاگرام مؤسسه پرداخت و به این مسأله اشاره کرد که در صفحه مجازی این نهاد غیردولتی، پروژه‌ای به نام «صد سمن، صد شهر» در حال برگزاری است که هدف از آن معرفی سمن‌ها در سراسر کشور و ایجاد زمینه همکاری و همیاری میان آن‌ها با یکدیگر است. 

مستندسازی باید مسئله اصلی سمن‌ها باشد

 سخنران دوم مراسم، دکتر ناصر نوربخش، دبیر اجرایی دومین دوره جایزه دکتر مجتبی معین بود. او ضمن اشاره به سطح بالای فعالیت‌ها و پروژه‌های انجام‌گرفته به دست نهادهای جامعه مدنی، از غفلت متولیان این مؤسسات نسبت به مستندسازی و مدیریت دانش اظهار تأسف کرد و کمبود نوآوری در حل مسائل اجتماعی و راه‌حل‌های تکراری برای آسیب‌های اجتماعی را از مهم‌ترین مشکلات پیش‌روی نهادهای جامعه مدنی برشمرد.

 او رویکرد جایزه دوسالانه دکتر مجتبی معین را در دو بُعد ترویجی و آموزشی دانست و به این نکته اشاره کرد که مؤسسه نیکوکاری دکتر مجتبی معین تلاش می‌کند تا مستندسازی را به مسأله اصلی سمن‌ها تبدیل کند و آموزش‌های اولیه در این زمینه را به این نهادهای غیردولتی ارائه دهد. 

 دبیر اجرایی جایزه معین از انتشار فراخوان دومین دوره در پاییز 1402 یاد کرد و به مشارکت 15 نهاد تهرانی و 15 نهاد شهرستانی در این رویداد اذعان نمود. او ضمن سپاسگزاری از شرکت سمن‌ها در این دوره از جایزه، آموزش‌های ارائه‌شده توسط مؤسسه به سمن‌ها را متفاوت و کاربردی معرفی کرد. 

 پایان‌بخش سخنان دکتر نوربخش معرفی تیم اجرایی دومین دوره جایزه بود. او علاوه بر خود به فعالیت مریم معین، لیلا مظفری و شیما وزوایی در این رویداد اشاره نمود. 

شاخصه‌های گزینش آثار منتخب در جایزه دوسالانه دکتر مجتبی معین

 سومین سخنران برنامه، فیروزه صابر، نماینده هیئت داوران دومین دوره جایزه دوسالانه دکتر مجتبی معین بود. 

 صابر ضمن ابراز خشنودی از تداوم این جریان و ابراز ناراحتی از غیبت دکتر سعید مدنی، به نقش دکتر سیامک زندرضوی، دکتر مروئه واقفی، دکتر پیام روشنفکر در فرایند داوری اشاره کرد و انتخاب داوران، تعیین شاخص‌های داوری، جلسه همفکری با داوران، امتیازدهی دو داور به هر مؤسسه و جمع‌بندی امتیاز داوران و برگزاری جلسه جمع‌بندی و انتخاب مؤسسه‌های برتر را از جمله مراحل این دوره از جایزه برشمرد و به شاخص‌های مدنظر داوران نیم‌نگاهی کرد. 

 به گفته او مهم‌ترین معیار داوران برای انتخاب پروژه‌های ارسالی در بخش مستندسازی عبارت از توضیح کامل اقدامات قبل و خود پروژه، کیفیت نتیجه‌گیری، ارزیابی فعالیت‌ها، داشتن عکس، نمودار و جدول با کیفیت و مقدمه و پیوست دقیق به همراه تصاویر گویا و جذاب بوده است. در بخش نوآوری هم شاخصه‌هایی چون شناسایی درست و نوآورانه مسأله، روش حل آن و انتخاب جامعه هدف مورد توجه قرار گرفته است. 

 پایان‌بخش سخنان رئیس هیئت داوران، اشاره به برگزیدگان این دوره در سه بخش مستندسازی، نوآوری و شایسته تقدیر بود. فیروزه صابر از دکتر مصطفی معین، دکتر منصوره حمصیان و کبوتر ارشد برای اهدای جوایز دعوت کرد.

برگزیدگان دومین دوره جایزه دوسالانه دکتر مجتبی معین

 براساس رأی هیئت داوران، «مؤسسه ایزد دوستان شمال» برای پروژه «کافه‌فروشگاه گیل‌بانو»، «بنیاد توسعه صلح و مهربانی» برای پروژه «آموزش صلح و صلح‌سازی» و «مؤسسه تکیار» برای «آموزش کامپیوتر به دانش‌آموزان مناطق محروم» شایسته تقدیر شناخته شدند. 

 در بخش مستندسازی، «مؤسسه پداگو-اهرم» برای پروژه «دوره راهبری پداگوژیک برای معلمان دوره ابتدایی در مناطق کمتر برخوردار»، «مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد» برای پروژه «یادگیری برای همه» و «مؤسسه توسعه پایدار اردیبهشت» برای پروژه «ساخت دبیرستان دخترانه اردیبهشت توتان» برگزیده شدند. 

 در بخش نوآوری، «مؤسسه اندیشه انسانشهر» برای پروژه «افزایش قابلیت‌های کودکان ساکن در مرکز خیریه یاوران معلولین نارمک از طریق ابزار ویدئوی مشارکتی»، «مرکز فرهنگ نیکوکاریِ خیر ماندگار» برای «کارخانه تولید محتوای استودیو نیک‌سو» و «انجمن حمایت از توسعه مناطق محروم (ایفا)» برای «پلتفرم تأمین مالی جمعی ایفا» به عنوان شرکت‌کنندگان برتر معرفی شدند. 

برگزیدگان از ایده‌، فرایند کار و چالش‌های پیش روی خود می‌گویند

 سخنرانی نمایندگان مؤسسات، مراکز و انجمن‌های برتر، بخش دیگری از این مراسم بود. در ابتدا رئوف آذری به عنوان نماینده بنیاد توسعه صلح و مهربانی به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت. او به این نکته اشاره کرد که کنشگران مدنی و فعالان عرصه صلح در سودای دستیابی به جایزه و تقدیرشدن نیستند بلکه آن‌ها در جستجوی رضایت وجدان خود، خالق و مردم سرزمینی هستند که به آن خدمت می‌کنند. او ادای مسئولیت اجتماعی و جاودانگی در تاریخ را از مهم‌ترین انگیزه‌های این کنشگران اجتماعی دانست. 

 آذری در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به برگزاری کلاس‌های «مهربانی»، «گفت‌و‌گو» و «صلح و آشتی» به تجربه زیسته یکی از کودکان به نام سروه اشاره کرد که تحت تأثیر آموزش مهربانی با طبیعت، پدر خود را از شکار بازداشته است و با وجود اینکه او اندکی بعد به دلیل کولبری به دست مرزبانان کشته شده است، موفق شده است تا خشم خود نسبت به طبیعت و انسان‌ها را مدیریت کند و همچنان بر اهمیت مهربانی، صلح و آشتی پای فشرد. 

 جلال کریمیان به نمایندگی از مؤسسه پداگو – اهرم دیگر برگزیده این دوره بود که به کوتاهی درباره پروژه خود سخن گفت. به گفته این فعال مدنی، مجموعه آن‌ها پس از دو سال مطالعه در زمینه آموزش معلمان در مناطق کمتر برخوردار با ایده‌ای نو و با بهره‌گیری از مدل آموزش از راه دور برای آموزش کاربردی معلمان استفاده کرده است. او اظهار امیدواری کرد که مدل علمی و روش اجرایی طرح شده توسط دکتر بیوک مهرمحمدی، به زودی در سراسر کشور اجرایی شود. 

 نماینده مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد از تجربه 12 سال عشق و مهر در این مؤسسه سخن گفت و از استفاده بیش از دو هزار کارآموز از 27 استان و 31 شهرستان از 326 ساعت محتوای آموزشی ضبط‌شده بر بستر آموزش آنلاین این مجتمع یاد کرد که در 75 عنوان درسی و هفت موضوع آموزشی، به چهارهزار کارآموزان خدمات ارائه داده است. 

 دکتر مهدی توسلی، به نمایندگی از مؤسسه خیر ماندگار دیگر برگزیده این دوره بود که به ارائه دیدگاه‌های خود پرداخت. او ضمن تشکر از مؤسسه نیکوکاری معین و اشاره به فضل تقدم و پیشتازی مؤسساتی چون «رحمان» در حوزه نیکوکاری در کشور، گزارش مختصری از فعالیت‌های مرکز خیر ماندگار ارائه داد. 

 به گفته وی، مرکز خیر ماندگار توانسته است نخستین کارخانه تولید محتوا در حوزه نیکوکاری را تأسیس کند و در شرایطی که افراد انگشت‌شماری برای توسعه فکر و فرهنگ پیشقدم می‌شوند، به تولید نخستین پادکست و انیمیشن در حوزه نیکوکاری اقدام کند. 

 توسلی به دو فصل پادکست نیک‌آوا اشاره کرد که در فصل نخست به صورت موضوع‌محور و در فصل دوم با تأکید بر پرتره و شخصیت‌های اثرگذار پیش رفته و توانسته است جلوه و بُعد دیگری از چهره‌های شناخته‌شده از جمله امام موسی صدر، جبار باغچه‌بان و ... را به مخاطبان خود نشان دهد. او از پژوهش یک ماهه برای تولید هر قسمت از پادکست نیک‌آوا حکایت کرد و به موفقیت انیمیشن‌های تولیدی این مرکز در جشنواره‌های داخلی و خارجی من‌جمله جشنواره «صدثانیه انیمیشین» و جشنواره‌های کشورهای ایتالیا و انگلستان سخن گفت. 

 همکاری مرکز خیر ماندگار با شبکه مستند و تولید مستند 26 قسمتی «بومرنگ» که از نوروز 1403 روی آنتن می‌رود و برگزاری نخستین جشنواره ملی عکس نیکوکاری در سال آتی، دیگر فعالیت‌های این مرکز است که توسلی به آن اشاره کرد. برگزاری نخستین جشنواره شعر با محوریت نیکوکاری در سال گذشته نیز از جمله فعالیت‌های مبتکرانه این مرکز در سال گذشته است که به آن اشاره شد. 

 سخنران بعدی برنامه، نماینده تیم برگزیده «اندیشه انسانشهر» بود. او از مراحل ساخت فیلم «بازی در باغ» توسط هفت کودک معلول در بازه زمانی یک‌سال و نیمه صحبت کرد و به اهمیت این پروسه در درک وضعیت، تقسیم نقش، تحلیل وضعیت و موفقیت در کار گروهی اذعان نمود. او ایده ویدئو مشارکتی را برگرفته از یک مؤسسه انگلیسی دانست و به این نکته مهم اشاره کرد که در این پروژه، کودکان معلول خود را برای افراد دیگر توصیف و معرفی کردند و فرصت یافتند خود، زبان خود باشند. 

 فرشید دهقان از مؤسسه تکیار از ایده اولیه تیم خود برای راه‌اندازی لینک ارتباطی میان دانش‌آموزان مدارس روستاهای محروم و معلمان بر بستر سامانه شاد یاد کرد و توضیح داد که اندک‌اندک و بنا به فهم این ضرورت که کودکان نیاز به آموزش اصول اولیه کامپیوتر دارند، اقدام به جذب نیرو برای آموزش آن‌ها کرده‌اند. او از موفقیت پروژه خود در زمینه ارتقای سواد کامپیوتری در میانه دانش‌آموزان مناطق محروم و بازگشت کودکان به خصوص دختران ترک تحصیل‌کرده به آموزش به عنوان دستاوردهای کار تیمی خود یاد نمود. دهقان رمز موفقیت تکیار را در احساس همدلی اعضای داوطلب آن دانست و اظهار امیدواری کرد که این طرح در سراسر ایران گسترش یابد. 

 کلثوم بزی به نمایندگی از مؤسسه توسعه پایدار اردیبهشت آخرین سخنران این برنامه بود. او که به شیوه برخط به ابراز نظر می‌پرداخت، از فرایند ساخت دبیرستان دخترانه اردیبهشت توتان در نزدیکی نیک‌شهر در استان سیستان و بلوچستان سخن گفت و به اشتیاق کودکان این منطقه و به خصوص دختران برای ادامه تحصیل و بازگشت به روستا به عنوان معلم حکایت کرد.

گزارش از زهرا حاتمی