به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، امروزه تماشای «انیمه» در سراسر  جهان، بخصوص در ایران و در میان نسل نوجوان و جوان، بسیار محبوب است. برخی از سازندگان انیمه از این ظرفیت و محبوبیت رسانه‌ای برای انتقال مضامین اخلاقی و نیکوکارانه استفاده می‌کنند و در آثار خود به طور  غیرمستقیم، این مضامین را به بهترین شکل جلوه می‌دهند. الگویی که به نظر می‌رسد سازندگان انیمیشن در ایران، می‌توانند از آن بهره بگیرند. در این  راستا، احمدرضا علیخانی، پژوهشگر رسانه و هنر یادداشتی اختصاصی در اختیار  خیر ایران قرار داده است که بخش‌هایی از آن، در ادامه از نظر می‌گذرد:

یکی از موضوعات مهم فرهنگی و اجتماعی در هر جامعه امر نیک و نیکوکاری است. جوامع سعی دارند تا با توجه به ارزش‌ها و عقاید خود، نیکوکاری را در جامعه خود رواج دهند و این امر را در نهادینه کنند. نکته مهمی که وجود دارد این است که یکی از ابزارهای مهم در جهت رواج نیکوکاری در جوامع، رسانه‌ها هستند. 

رسانه‌ها در ایجاد روحیه انجام کار نیک در جامعه نقش موثری دارد. وظیفه رسانه‌‏ها در زمینه نیکوکاری، افزایش حضور مردم، رقابت و ابتکار انسان‌ها، درونی و سازمانی‌کردن نظام ارزشی و اعتقادات و ارائه روش‌های حل و فصل تعارض‌هاست. رسانه‌‏ها قادر هستند که با ایجاد همبستگی در میان مردم و ایجاد یکپارچگی بین قسمت‌های گوناگون جامعه، به گونه‌ای یک همدلی ملی به وجود آورند.

در این گزارش سعی شده است تا ظرفیت و نقش انیمه‌‎ها در رواج و گسترش نیکوکاری را به عنوان یکی از قالب‌های رسانه‌ای مهم که اکنون در سطح جهان بسیار پرطرفدار است، بررسی کنیم. در ابتدا به توضیح و معرفی کوتاهی از انیمه می‌پردازیم. 

مفهوم انیمه

 به هر نوع انیمیشن طراحی‌شده به سبک دستی و کامپیوتری در ژاپن، اصطلاحاً «انیمه» گفته می‌شود. البته در ژاپن و زبان ژاپنی از لفظ انیمه، که در واقع از لغت انیمیشن گرفته شده است، برای تمام آثار انیمیشنی صرف‌نظر از سبک و ریشه استفاده می‌شود. اما در خارج از ژاپن اصطلاح انیمه به آثار انیمیشنیِ ساخته‌شده در کشور ژاپن گفته می‌شود که علاوه‌بر زبان از مشخصات مخصوصی در ساختار خود برخوردار هستند. البته در سایر کشورها هم تحت‌تأثیر مستقیم این سبک خاص طراحی، آثاری ساخته می‌شود که هم‌رده‌ی انیمه‌ها قرار می‌گیرند، مثل انیمه‌های چینی که با نام «دونگهوا»  شناخته می‌شوند.

 انیمه‌ها اغلب دارای شخصیت‌هایی با خصوصیات ظاهری خاص (مثل چشمان درشت به‌عنوان بارزترین ویژگی)، نمایش احساسات در قالب افکت‌های مختلف کارتونی، رفتار و حرکات اغراق‌آمیز، رنگ‌پردازی‌های متنوع، تخیلات بدون حد و مرز و البته نوسان زیاد در جریان انیمیشن‌سازی و تحرک اجزای مختلف صحنه هستند. ضمن اینکه اختصار در طراحی اجزای صورت، باعث شده است تا با بزرگ‌تر نشان‌دادن اندازه چشم‌ها، بار اصلی بیان احساسات روی این جزء از صورت قرار بگیرد. اکثر انیمه‌ها از روی مانگا ساخته می‌شوند، انیمه‌ی مستقل از مانگا یا منابع اقتباس دیگر مثل لایت ناول و بازی را انیمه‌ی اورجینال می‌خوانند. 

انیمه؛ سفیر فرهنگی ژاپن

 انیمه‌ها برای کشور ژاپن استفاده‌های فرهنگی، اقتصادی و... زیادی داشته است. انیمه برای ژاپنی‌ها تنها تولیدی در جهت سرگرمی نیست بلکه وسیله‌‎ای برای سیاستگذاران فرهنگی ژاپنی است تا بتوانند به وسیله آن فرهنگسازی و ارزش‌های خود را در جامعه خود نهادینه نمایند. همچنین انیمه عنوان سفیر فرهنگی ژاپن را نیز به یدک می‌کشد. یعنی ژاپن سعی دارد به وسیله انیمه تصویرسازی فرهنگ خود را در سطح جهان انجام دهد. با توجه به توضیحات در زمینه انیمه، حال به توضیح رابطه انیمه و ترویج امر نیک می‌پردازیم.  

ارتباط انیمه و نیکوکاری

 انیمه‌ها از لحاظ ژانر و مضامین دارای گستردگی بسیاری هستند. بعضی از انیمه‌ها سعی دارند تا روحیه از خودگذشتگی، نیکوکاری، کمک به دیگران و به طور کل امر نیک را ترویج و نبلیغ نمایند. انیمه به دلیل ساخت جذاب و منحصر به فرد خود توانسته است تا به خوبی بسیاری از امور نیک را در خود نمایان کند و آن را در جامعه گسترش دهد. در انیمه‌‎‌ها، بیشتر شخصیت اول داستان و قهرمان داستان، وظیفه ازخودگذشتگی و کار نیک را دارد. یعنی انیمه‌ها با ساخت یک قهرمان بسیار جذابِ نیکوکار، امر نیک و ویژگی‌های نیکوکارانه را در جامعه رواج می‌‎دهند. یکی دیگر از موضوعات مهم، وجود یک الگو در انیمه‌ها برای قهرمان داستان است که قهرمان داستان به خاطر الگوگرفتن از یک فرد دیگر است که به امر نیک و نیکوکاری روی می‌آورد؛ این موضوع، نشان از اهمیت بالای نقش الگوی نیک در جامعه ژاپنی دارد. موضوع مهم دیگر نیز نقش آیین «شینتو» در مضامین انیمه‌ها است. در واقع آیین شینتو در ژاپن از جهت اخلاقی از مکتب کنفوسیوس بسیار تاثیر پذیرفته است و این مضامین اخلاقی در انیمه‌ها به عنوان امر نیک بسیار دیده می‌‎شود. به عنوان مثال مضامین اخلاقی مانند: احترام پسر به پدر یا احترام برادر کوچک‌تر به برادر بزرگ‎تر و نیکی‌کردن برادر بزرگ‎تر نسبت به برادر کوچک‌تر و... از جمله مضامین اخلاقی کنفوسیوس است که در انیمه‌های ژاپنی دیده می‌‎شود. 

مضامین  نیکوکاری در انیمه‌های ژاپنی معمولاً به صورت غیر مستقیم بیان می‌شود. یعنی نیکوکاری ممکن است موضوع اصلی داستانی انیمه‌ها نباشد بلکه بیشتر یک خصیصه اخلاقی برای قهرمان داستان و... است. با توجه به نکات بیان‌شده به معرفی چند انیمه که محتوای نیکوکارانه دارند، می‌‎پردازیم.  

انیمه شیطان‌کش

در دوره تایشو ژاپن، «تانجیرو کامادو» پسری باهوش و مهربان است که همراه با خانواده‌اش در کوه‌ها زندگی می‌کند و از طریق فروش زغال چوب امرار معاش می‌کند. اما همه چیز زمانی که خانواده‌اش توسط شیطان‌ها مورد حمله قرار می‌گیرد، تغییر می‌کند. تانجیرو و خواهر کوچکترش «نزوکو» تنها بازماندگان این حادثه هستند. در این بین، نزوکو کامادو تبدیل به شیطان می‌شود، اما به‌طور غیرمنتظره نشانه‌هایی از احساسات و تفکر انسانی از خود نشان می‌دهد. تانجیرو به منظور گرفتن انتقام و کمک به خواهرش و یافتن راهی برای تغییر دوباره وی به یک انسان و کشتن موزان، تبدیل به یک شکارچی و شیطان‌کش می‌شود. در این انیمه شخصیت اصلی داستان یعنی تانجیرو نماد فداکاری و از خودگذشتگی برای خانواده است. برای این که از خواهر خود نگهداری کند و از او مراقبت کند، فداکاری و رنج‌های بسیاری را تحمل می‌‎کند. در واقع اگر ناروتو رو نماد فداکاری برای جامعه بدانیم، تانجیرو در شیطان‌کُش، نماد محبت و نیکوکاری برای خانواده است. همچنین این انیمه نشان‌دهنده جایگاه بالای خانواده در جامعه ژاپن و تفکر ژاپنی است.

انیمه ناروتو

۱۲ سال پیش از شروع داستان، موجودی شرور و افسانه‌ای به نام کیوبی (روباهی غول پیکر با ۹ دم) به کونوها حمله می‌کند. چهارمین هوکاگه با استفاده از یک طلسم و قربانی کردن خود موفق می‌شود کیوبی را داخل بدن ناروتوی تازه به‌دنیا آمده زندانی کند که در این راستا اتفاقات زیادی رخ می‌‎دهد. ناروتو در  کودکی  میان افراد دهکده خود منفور است و دلیل آن نیز زندانی‌شدن کیوبی در بدن وی است. اما ناروتو دارای شخصیتی بسیار مهربان و فداکار است که با توجه به همه بی مهری‌های افراد دهکده به نینجایی نیرومند تبدیل می‌شود که از دهکده و اعضای آن محافظت می‌‎کند. ناروتو را در فیلم می‌‎توان نماد یک فرد نیکوکار دانست که برای محافظت از اطرافیانش بارها جان خود را به خطر می‌اندازد. به عنوان مثال، وی برای این که دوست خودش ساسوکه را از ورطه تاریکی و تبدیل‌شدن به شخصیت منفی نجات دهد برای این کار دست راست خود را از دست می‌‎دهد اما بعد از آن نیز به کمک و نجات دوست خود اصرار می‌‎ورزد. در داستان ناروتو می‌‎توان نیکوکاری از منظر جامعه ژاپنی را درک نمود. نیکوکاری یعنی فداکاری برای حفظ جامعه خود و ناروتو درست نشان‌دهنده همین موضوع است که انسان باید دارای روحیه از خودگذشتگی باشد و یک انسان هر چند نیز تنها و ناتوان باشد می‌تواند با تقویت خود، به عنوان قهرمان جامعه خود ظاهر شود. 

انیمه شبدر سیاه

آستا و یونو دو نوجوان یتیمی هستند که از کودکی در کلیسای محقری در روستایی در حاشیه‌ی قلمرو شبدر زندگی کرده‌اند. آرزوی دیرین آن‌ها رسیدن به جایگاه پادشاه جادوگرها است. در این راه برخلاف یونو که در کنترل قدرت‌های جادویی مهارت خاصی از خود نشان می‌دهد اما آستا هیچ قدرت جادویی خاصی ندارد و سعی دارد با تمرین‌های بدنی به قدرت جادویی برسد. در آستانه‌ی پانزده سالگی همه‌ی بچه‌ها کتاب جادوی مخصوص خود به اسم گریمور را دریافت می‌کند، اتفاقی که تفاوت‌های آستا و یونو را نسبت به هم و البته دیگران بیشتر آشکار می‌کند. آستا در این انیمه فردی بسیار مهربان و دلسوز است که دائم در حال فداکاری است. آستا نیز دارای قدرت جادویی خاصی نیست اما او خود را با تمرین و مقاومت بسیار قوی می‎کند. در واقع آستا نماد یک رد نیکوکاری است که دارای قدرت جادویی خاصی نیست اما با تلاش شبانه‌روزی خود را به جایگاه بالایی می‎رساند. در واقع چیزی که آستا را رشد می‎دهد و دائم قوی‌‌تر میکند تنها قدرت بدنی وی نیست بلکه فداکاری‌ها و مهربانی‌های آستا است که به او روحیه می‌دهد تا با چالش‌ها و دشمنان جدید مبارزه نماید و خود را رشد دهد. 

در انتها باید تأکید کرد که برخی انیمه‌ها با پردازش شخصیت‌های بسیار جذاب توانسته‌اند ترویج امر نیک را به صورت غیر مستقیم -بخصوص برای کودکان، نوجوانان و جوانان - انجام دهند و الگوی رسانه‌‎ای موفقی در ترویج امر نیکو باشند.