به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، قسمت چهارم پادکست نیک‌آوا (نخستین پادکست ایرانی در زمینه نیکوکاری و کار خیر) به‌موضوع «کرونا و نیکوکاری» اختصاص دارد. در این قسمت که با محوریت کتاب «جامعه مدنی و کرونا» نوشته دکتر سعید مدنی فراهم شده است، مجید غلامی و انسیه افغان تلاش کرده‌اند، ضمن تشریح روند بیماری‌های همه‌گیر در جهان، مثال‌هایی از تجربه کشورهای مختلف در رویارویی با بحران ارائه دهند و به‌ نقش سمن‌ها و نهادهای مذهبی در کنترل و درمان این بیماری‌ها و نیز پیامدهای مثبت و منفی این مشکلات اشاره کنند.

سازمان‌های ایمان‌محور و جماعت‌محور و مسأله بهداشت و درمان

 غلامی و افغان، اپیزود «کرونا و نیکوکاری» را با مسأله نقش سازمان‌های ایمان‌محور ازجمله کلیساها، مساجد، کنیسه‌ها و معابد در پیشگیری، درمان و یا مقاومت در برابر برنامه‌های بهداشتی آغاز کرده‌اند. مقصود آنها از سازمان‌های ایمان‌محور، سازمان‌ها یا برنامه‌هایی است که از سوی یک اجتماع مذهبی، حمایت مالی می‌شوند. به نظر این دو پژوهشگر، تاکنون، مطالعه اندکی درباره نقش نهادهای مذهبی در کنترل و درمان بیماری‌های همه‌گیر انجام گرفته است. این درحالی است که نمونه‌های بسیاری از واکنش‌های همدلانه یا رویارویی نهاد مذهبی با برنامه‌های بهداشت و درمان در سراسر جهان می‌توان یافت. تغییر رسومات کلیسا و ازجمله ترک رسم بوسه‌زدن بر صلیب مقدّس برای مقابله با شیوع بیماری «سارس» از جمله رفتارهای همدلانه ارباب کلیسا و مقاومت رهبران مذهبی نیجریه در برابر پویش واکسن سازمان بهداشت جهانی در همین سال، از نمونه‌های مقاومت نهاد و رهبران مذهبی در برابر برنامه‌های بهداشت و درمان است که به علّت ترس از کاهش جمعیت به‌واسطه انتقال ایدز و افزایش ناباروری صورت پذیرفته است.

 نویسندگان، ضمن تعریف دو واژه «پاندمی» و «اپیدمی»، سازمان‌هایی چون صلیب‌سرخ، یونیسف، یونسکو و سازمان بهداشت جهانی را از جمله سازمان‌های مهم تأثیرگذار در دوره بحران دانسته‌اند که در کنار خیریه‌های غیرانتفاعی و مردمی، بسیاری از کاستی‌های دولت‌ها در مدیریت بحران را ساماندهی کرده‌اند. ورود سازمان‌های خیریه چینی برای کمک به جمع‌آوری پول پس از قرنطینه شهر ووهان در زمان شیوع «کووید 19» و یاری سمن‌های مردمی در هنگ کنگ در دوره همه‌گیری بیماری «سارس»، نمونه‌هایی از تلاش و اتحاد مردمی برای یاری‌رسانی به دولت و گسترش تاب‌آوری محتاطانه، کنترل ترس و اضطراب و همبستگی اخلاقی و مدنی در این دوره است. 

 غلامی و افغان، «ناشناخته‌بودن بیماری، ترس عمومی از آن، آگاهی نسبی نسبت به پیامدهای بیماری و نابلدی در برخورد با موضوع» را از دلایل مدیریت نادرست در زمان شیوع «کووید 19» در ایران و جهان دانسته، از هیجان‌زدگی روحی و رفتاری مردم در این دوره خبر داده‌اند. 

 صحبت‌های سمیه علی‌یاری؛ مدیر بازاریابی و توسعه شرکت تأمین سرمایه تمدّن و مشاور رسانه‌ای دکتر رضا جلیلی خشنود، رئیس بیمارستان شهدای تجریش، بخش دیگری از این قسمت است که با محوریت نقش سمن‌ها در مدیریت بحران در دوره شیوع «کووید 19» ارائه شده است. علی‌یاری در سخنان خود از کمبود تجهیزات و منابع مالی بیمارستانی در این دوره سخن گفته، از کمپین «قهرمانان سپیدپوش» نام برده است که از طریق آن، مردم سرمایه لازم برای کمک به بخش درمان را تأمین کردند. 

 پژوهشگران، عدم اطمینان و نگاه منفی به فعالیّت‌های دولتی در دوره همه‌گیری‌ها را سبب‌ساز اختلال در روند صحیح عملکرد دولت‌ها دانسته، تأثیر همسویی دولت و ملّت در مواقع بحرانی در توسعه رفاهی سلامت و حتّی اقتصاد هر کشور را یادآوری کرده‌اند.

سازمان‌های جماعت‌محور و مسأله بیماری‌های همه‌گیر

 به نظر غلامی و افغان، سازمان‌های جماعت‌محور «سازمان‌هایی غیرانتفاعی‌اند که نماینده بخش بزرگی از جامعه بزرگتر با هدف برآوردن نیازهای مشخص جامعه و رابط میان جماعت و مقامات بهداشتی هستند و روابط این دو گروه را گسترش می‌دهند». 

 این سازمان‌ها از بخش‌هایی چون «خدمات اجتماعی، مراقبت بهداشتی اولیه، خدمات توانبخشی، برقراری ارتباط با مردم، مدیریت اهداء، خدمات لجستیک مراقبت پزشکی و مراقبت از سالمندان و کودکان» تشکیل شده‌اند و در کشورهای پیشرفته و ثروتمند فعالیت بیشتری دارند. 

 به نظر این دو پژوهشگر، «مشارکت منصفانه، ارتباط دوجانبه، درک درست از موقعیت‌ها، عکس‌العمل‌های اضطراری، شفافیت، صراحت و صداقت در مشارکت» از جمله اصولی است که توجه به آنها برای برخوردارشدن سازمان‌های حماعت‌محور از مشارکت همگانی لازم است. 

 آنها مدیریت منابع مالی در زمان هرج‌و‌مرج ناشی از شیوع بیماری در کشور را از راه‌های کنترل موفق و مقابله با بیماری دانسته و هشدار داده‌اند که عدم مدیریت منابع مالی، احتمال اختلال و حتّی قطع کمک‌های مردمی را در پی خواهد داشت. تجدید هدف‌ و مسیرهای پیشین به سود مردم و کنترل بحران، از راهکارهای معرفی‌شده در این اپیزود برای مدیریت بهتر بحران از سوی سازمان‌های دولتی و مردمی است. 

 همچنین، نویسندگان «اعتدال و رعایت اصول، ایجاد وحدت و یکپارچگی در تصمیم‌گیری‌های جمعی بین رهبران دینی و احترام به اعتقاد همه» را از جمله مهّم‌ترین چالش‌های پیش‌روی رهبران دینی در مدیریت بحران دانسته و بر لزوم « مراقبت و خدمات پیشگیرانه، استفاده از دانش و تجربیات پیشین، بررسی آسیب‌شناسانه مشکلات اقتصادی، لزوم همکاری جهانی و درمان و تراپی پس از بحران» تأکید کرده‌اند.

گزارش از زهرا حاتمی