به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، نشست‌ علمی «تصویری از مدل‌های فقرزدایی در نهادهای غیر دولتی» به عنوان ششمین نشست از سلسله‌نشست‌های گفتمان‌سازی عدالت اجتماعی فراگیر، یکشنبه ۲۱ بهمن‌ماه با همت موسسه کار و تامین اجتماعی و با حضور و سخنرانی ابراهیم صادقی‌فر؛ رئیس موسسه کار و تامین اجتماعی، آصفه کامرانی؛ رئیس هیئت‌مدیره مجموعه ارفک، جسیم مصطفوی؛ مدیرعامل موسسه تاک، علیرضا محمودی؛ مدیرعامل اتحادیه امکان، ناصر شمس؛ عضو هیئت‌امنای بیمارستان پیوند اعضای ابوعلی سینا در مؤسسه کار و تامین اجتماعی برگزار شد.

آشنایی با خدمات گستردۀ بیمارستان ابوعلی سینای شیراز

 دکتر ناصر شمس، عضو هیئت‌امنای بیمارستان پیوند اعضای ابوعلی سینای شیراز در این نشست گفت: توسعۀ امکاناتِ درمانیِ با کیفیت و با قیمت پایین برای همه مردم، خصوصاً اقشار فقیر، هدف ماست. مدلی که انجام می‌شود این است که با کمک خیرین بزرگوار زیرساخت‌هایی مانند زمین، ساختمان، تجهیزات و… را فراهم می‌کنیم اما زمانی که راه‌اندازی شود، سعی می‌شود خود موسسه بتواند خودش را اداره کند و هیچ کس هم سهمی در این موسسه ندارد. درآمدهای این موسسه در دو زمینه صرف می‌شود: اول در توسعه خودش و دوم، تأمین مالی هزینه‌های درمان بخشی از مردم که فقیر هستند و نیازمند کمک هستند.

 مدیرعامل موسسه خیریه رویان ابوعلی سینا عنوان کرد: در استان فارس و مشخصاً شهر شیراز بیش از ۵ هزار مؤسسه خیریه وجود دارد، البته تعداد زیاد مؤسسات خیریه زمانی خوب است که یک نظم‌بخشی و نظارت مؤثر بر آن‌ها وجود داشته باشد.

 وی افزود: امروز بیش از ۷۵ درصد مدارس استان فارس توسط خیرین ساخته می‌شود و این مدل مشارکت خیرانه بار زیادی را از دوش دولت برداشته است.حدود ۳۸ هزار تخت از تخت‌های بیمارستانی استان فارس توسط خیرین تامین شده است و در کل کشور ۱۵ درصد تخت‌های کشور توسط خیرین تامین می‌شود.

بیمارستان ابوعلی سینا شیراز، با کمک خیرین بزرگترین مرکز پیوند کبد جهان شده است

 عضو هیأت امنای بیمارستان پیوند اعضا ابوعلی سینا در ادامه توضیح داد: بیمارستان پیوند اعضا ابوعلی سینا امروز بزرگترین مرکز پیوند کبد در جهان است و با بزرگترین مراکز جهان رقابت می‌کند. امروز در کل لیبی حدود ۳۰ هزار پیوند کبد انجام شده است که ۱۴ هزار پیوند آن در مرکز ابوعلی سینا انجام شده است.ابوعلی سینا یک بیمارستان بزرگ ۷۰۰ تخت خواب است و در کنار این بیمارستان یک مجموعه ۱۱۰۰ تخت خواب تحت عنوان بیمارستان سرطان جنوب در حال تاسیس است.

شمس افزود: در کل ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۵، ۸۳۲ عمل پیوند کبد انجام شده است اما در بیمارستان ابوعلی سینا در سال ۲۰۲۵، هزار و 130 عمل پیوند کبد انجام شده است. ۳۰ درصد از عمل‌های انجام‌شده از سایر نقاط دنیا بودند. در این مرکز هیچ گونه خرید و فروش عضو انجام نمی‌شود و اهداکنندگان، نام‌نویسی می‌کنند و به صورت فرهنگ خیر عضو اهدا می‌کنند.

 وی در ادامه با تاکید بر مزایای بیمارستان ابوعلی سینا نسبت به رقبای خود در جهان، عنوان کرد: هزینه پیوند کبد در ترکیه حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار دلار است، در کشورهای در اروپایی چیزی بین ۶۰ تا ۱۰۰ هزار دلار است و در بیمارستان‌های مدرن دنیا چیزی حدود ۵۰۰ هزار دلار برای انجام این عمل گرفته می‌شود  اما در کشور ما چیزی حدود ۸ هزار دلار است ( ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان) و برای قشر فقیر ما همین مبلغ هم بسیار سنگین است لذا دولت یارانه‌هایی به بیمار پرداخت و یا از طریق بیمه، بخشی از هزینه درمان بیمار پرداخت می‌شود و بقیه هزینه را از محل صندوق مددکاری که تاسیس کرده ایم پرداخت می‌کنیم. 

40 درصد از مراجعان بیمارستان ابوعلی سینا، به طور رایگان پیوند کبد شده‌اند

 مدیرعامل موسسه خیریه رویان ابوعلی سینا تاکید داشت: حدود ۴۰ درصد از مراجعان ما تقریباً عمل پیوندشان به صورت رایگان انجام شده است. بیش از ۶۰ واحد اقامتی مدرن برای ایرانیانی از سایر نقاط کشور برای انجام عمل به شیراز می‌آیند تهیه شده است. بیمارستان سرطان جنوب که در حال تاسیس آن هستیم قرار است بزرگترین مرکز درمانی سرطان در جهان شود. تا امروز حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان توسط خیرین تامین شده است و هیچ گونه کمک مالی از سمت نهادهای دولتی نداشتیم.

 وی در ادامه با تاکید بر یکسری نکات برای تسهیل کارهای خیر در کشور بیان کرد: دولت باید دست از ایجاد مزاحمت برای خیریه‌ها بردارد. بیش از ۹۰ درصد از قوانینی که دولت برای حمایت از نهادهای خیریه تصویب کرده است در حد حرف است.  به عنوان مثال بیمارستان پیوند اعضای ابوعلی سینا با این حجم فعالیت و  کمک‌های خیرین، هنوز نتوانسته از مزایای قانونی مانند معافیت مالیاتی  بهره‌مند شود.

 عضو هیأت امنای بیمارستان پیوند اعضا ابوعلی سینا در ادامه اظهار کرد: بیمارستان ابوعلی سینا بزرگترین مرکز خیر ایران است و درآمد این بیمارستان متعلق به هیچ فرد خاصی نیست با انجام ۱۴ هزار عمل پیوند تا امروز حتی یک ریال تخفیف از دولت برای مالیات نگرفته است.باید یک قانون یا یک نهاد برای حل فوری مشکلات خیرین تصویب یا تاسیس کند.

مجموعه‌های خدمت‌رسان به کارگران کدامند

علیرضا محمودی؛ مدیرعامل اتحادیه امکان در این نشست گفت: سازمان‌های بین‌المللی کار در سال‌های اخیر درباره مفهوم کار شایسته کارها و تحقیقات زیادی را انجام دادند و این موضوع بسیار حائز اهمیت است. این  در حالی است که متاسفانه بحث‌های مربوط به این حوزه تا پیش از کرونا کلیشه‌ای و تکراری شده بود. بعد از این همه‌گیری، تغییرات چشمگیری صورت گرفت و تمرکز بیشتری روی نهاد‌های اجتماعی و خیر انجام شد. در دوران کرونا، مدل‌های موفقی در برخی تعاونی‌های بین‌المللی مانند باسک اسپانیا  اجرا شد که موجب شد میزان آسیب به مردم تا حد قابل توجهی کاهش پیدا کند. امسال نیز مجمع عمومی سازمان ملل سال ۲۰۲۵ را به عنوان سال تعاون انتخاب  کرد.

وی افزود: ما دو نوع فقر را تعریف می‌کنیم اول، فقر درآمدی و دوم، فقر قابلیتی است. انسان‌ به دنبال سرمایه و ثروت نیست بلکه می‌خواهد متناسب با داشته‌هایش از امکانات‌ و شغل و سایر چیزها برخوردار باشد. ما در ایران چند مدل مجموعه خدمتگزار به کارگران داریم یکسری مجموعه‌های صنفی صرف هستند که فقط در محیط کار به کارگران خدمت می‌کنند مانند شورای صنفی کارگران که چنین عملکردی دارد و اینها سعی می‌کنند خواست‌های کارگران را در محیط کار تامین کنند.

 محمودی افزود: دومین گروه تعاونی هستند مانند تعاونی مسکن، اینها در حوزه مسکن خدمت‌رسان هستند. سومین گروه تشکیلاتی هستند که در وزارت کار ثبت نیستند اما جامعیت دارند و به کارگران خدمت می‌کنند نمونه آن خانه کارگر ایران که بنده خدمتگزار آن هستم. فکر می‌کنم مجموعه این تشکلات و نهاد چند کار اصلی را در راستای کاهش فقر قابلیتی می‌توانند انجام دهند. از جمله اقداماتی که می‌توانند انجام دهند آموزش کارگران است. کارگران به آموزش حقوق خود نیاز دارند تا مورد استثمار واقع نشوند همچنین آموزش‌های علمی و عالی برای خود کارگران و فرزندان آن‌ها ضرورت دارد زیرا کارگران زمان زیادی ندارد که بصورت دقیق به تحصیل بپردازند.

 مدیرعامل اتحادیه امکان گفت: تقویت امنیت شغلی با بکارگیری ابزارهای موجود در دهه‌های اخیر انجام شده و برای کارگران امنیت شغلی ایجاد شده است. تسهیل دسترسی به مشاغل جدید نیز بسیار اهمیت دارد ما آموزش‌های خوبی را در این زمینه آغاز کردیم. ساخت استراحتگاه‌ها برای کارگران و خانواده‌های آنها بسیار مهم و اقدام مفیدی است. بهبود شرایط شغلی نیز مطرح است که تاکید آن بر افزایش دستمزد کارگران است و مجموعه ما در این زمینه بسیار فعال هستند. این مزد برای یکسال کارگر تصویب می‌شود و اگر مبلغ بسیار پایینی باشد باعث می‌شود نابرابری‌ها تشدید شود.

 وی اظهار کرد: خانه کارگر در همه استان‌های کشور شعبه دارد. خدمات مختلف انجام می‌شود و تمام خدمات برای کارگران با تخفیف‌های ویژه ارائه می‌شود. خانه کارگر حدود ۳۲۰۰ مرکز تحت قرارداد در کشور دارد که به کارگران خدمات با تخفیف ویژه ارائه می‌دهند. خانه کارگر حدود ۸۴۰ واحد اقامتی در کشور دارد. ما آموزش‌های کوتاه‌مدت رایگان برای کارگران برگزار می‌کنیم. خانه کارگر ۲۰ مرکز علمی کاربردی دارد و در زمینه خدمات دانشگاهی فعال است. بیش از ۷۰۰ کد رشته در مراکز دانشگاهی ما وجود دارد. سه میلیون و ۲۰۰ هزار عضو رسمی در خانه کارگر داریم و بیشتر این افراد از همه امکانات استفاده می‌کنند. 

آشنایی با خدمات مؤسسه ارفک برای توانمندسازی کودکانِ آسیب‌دیده

 آصفه کامرانی؛ رئیس هیئت‌مدیره مجموعه ارفک (انجمن روشنگران فردای کودک) نیز در این نشست گفت: ارفک به عنوان یک نهاد مردم‌نهاد در راستای توانمندسازی کودکان آسیب‌دیده اجتماعی و یا در معرض آسیب فعالیت می‌کند و مجوز فعالیت آن از وزارت کشور صادر شده است. ارفک از سال ۱۳۹۵ فعالیت خود را شروع کرده و مرکز اصلی آن در تهران در میدان شوش واقع شده است. جامعه هدف ارفک، کودکان و نوجوانان بازمانده از تحصیل و خانواده‌های آن‌هاست.

 وی در ادامه گفت: با استفاده از منابعی که از طریق مردم به دست می‌آوریم بستر امن آموزشی را برای این قشر از جامعه فراهم می‌کنیم تا بتوانند به توانمندی‌های خود آگاه شوند و آینده روشنی را برای خود و جامعه بسازند. چشم انداز ما در ارفک این است که بتوانیم ایرانی را بسازیم که در آن هیچ کودکی از تحصیل باز نماند و جامعه به سمتی رود که از تمام توانایی‌های این کودکان و نوجوانان استفاده کند.

 کامرانی تصریح کرد: ما توانستیم برای ارتقا و سوادآموزی بیش از دو هزار کودکِ کمتر برخوردار گام برداریم. همچنین سوادآموزی ۷۵۰ مادر بی‌سواد نیز از جمله اقدامات ارفک است. ارفک همچنین کمپین‌هایی برگزار کرده است و در این کمپین‌ها تلاش شده نیازها و خواسته‌های ذینفعان در نظر گرفته شود. بخشی از تامین درآمدهای ارفک نیز از طریق برگزاری همین کمپین‌ها انجام می‌شود زیرا مردم در این کمپین‌ها بسیار مشارکت می‌کنند.

 وی با بیان اینکه ارفک در دو استان سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد به صورت تخصصی فعالیت می‌کند، گفت: ما در ارفک تلاش می‌کنیم تا یادگیری و مسیر آموزش را از خودمان شروع کنیم یعنی آموزگاران ابتدا باید خودشان به خودآگاهی برسند تا بتوانند بر روی دانش‌آموزان اثر بگذارند. یک دانش‌آموز خودراهبر از طریق یک آموزگار و هوشیار تربیت می‌شود و این دانش‌آموزِ خودراهبر می‌تواند یک جامعه توسعه‎یافته‌تر را در آینده برای خودش بسازد.

 رئیس هیئت‌مدیره مجموعه ارفک با بیان اینکه باید به دانش‌آموز فرصت داده شود تا بتواند روایت خودش را از هر مفهوم آموزشی بسازد، اظهار داشت: ما از رویکردهای فرایندمحور به جای رویکردهای محتوامحور در آموزش استفاده می‌کنیم یعنی اینگونه نباشد که معلم از قبل یکسری مطالب را آماده کند و وارد کلاس شود. آموزگاران باید از آغازگرهای مناسب استفاده کنند و این نشان‌دهنده خلاقیت و هوشیاری آموزگاران است. آموزگاران باید بتوانند یکپارچگی ذهن کودک را حفظ کنند تا مفاهیم دچار پارگی نشوند.

 کامرانی تأکید کرد: مهمترین دلیلی که ما چنین رویکردی را در رابطه با آموزش در ارفک در پیش گرفتیم نگاه کنترل بیرونی به جای کنترل درونی در نظام آموزش بود، این نگاه، دانش‌آموزان را به سمت یک بی‌انگیزگی می‌برد. عدم ارتباط سازنده بین دانش‌آموز و آموزگار است که آموزگار همیشه در جایگاه قدرت است و دانش آموز همیشه در جایگاه پیرو و هیچ قدرت اندیشه ای ندارد و ملزم به این است که همیشه و در هر زمان حرف آموزگار را بپذیرد.

 وی ادامه داد: یکی از مهمترین اقدامات ارفک برگزاری دوره‌های تربیت مدرس است. آموزگاران دچار یک چارچوب‌های ذهنی هستند که در امروز پاسخگوی نیاز دانش‌آموزان نیست. آموزگاران باید این چهارچوب‌های ذهنی را بشکنند و مطالب جدید جایگزین آن کنند و این اتفاق در دوره‌های تربیت مدرس الفک رخ می‌دهد. ارفک بر سوادآموزی مادران نیز بسیار تاکید دارد. منظور از سوادآموزی مادران صرفاً سواد خواندن و نوشتن نیست بلکه با سواد اجتماعی آشنا می‌شوند و مادران در کلاس‌ها به یک خودباوری می‌رسند و با مسئولیت‌های خود در رابطه با فرزندشان نیز بیشتر و عمیق تر آشنا می شوند.

 کامرانی در پایان گفت: ایجاد بستر امن اشتغال در ارفک نیز از جمله اقداماتی است که در ارفک انجام شده. کودکانی که ما به آن‌ها آموزش می‌دهیم کودکان کار هستند معمولا یعنی خودشان با کسب درآمد آشنا هستند ما به آنها کمک می‌کنیم که سطح کارکردنشان را ارتقا دهند و به یک امنیت اشتغال دست پیدا کنند. با آموزش درست، فقر از دل و ذهن این کودکان رانده می‌شود و به خودباوری می‌رسند.

ضرورت وجود برنامۀ فقرزدایی در ایران

 جسیم مصطفوی؛ مدیرعامل موسسه تاک نیز در این نشست گفت: معمولاً برنامه‌هایی که برای فقرزدایی طراحی شده است به فقرِ قابلیتی معطوف بوده است. مطالعاتی که انجام شده نشان می‌دهد زمانی که در یک اقتصاد بحران‌هایی ایجاد می‌شود زنان بیشتر آسیب می‌بینند و هرچه سن زنان بیشتر می‌شود تاثیر این فقر نیز بیشتر می‌شود‌. زمانی که صحبت از زنان سرپرست خانوار می‌شود معمولاً ما برنامه‌هایی را طراحی می‌کنیم که کرامت انسانی این افراد را زیر سوال می‌برد و تحقیقاتی که در تمام جهان انجام گرفته نشان می‌دهد که زنان مایل به مشارکت در طرح‌هایی هستند که کرامتشان حفظ شود.

 وی تصریح کرد: بیشتر کشورهای در حال توسعه برنامه‌های فقرزدایی دارند اما متاسفانه ما در ایران هنوز به این اجماع نرسیده‌ایم که یک برنامه فقرزدایی اجرا کنیم. کشورهایی مثل هند بنگلادش، ترکیه و چین برنامه‌های فقرزدایی خوبی اجرا کرده‌اند. کشور ترکیه موفق شد در ۱۰ سال فقر را تا ۱۰ درصد کاهش دهد و این یک الگوی خوبی است که ما می‌توانیم در ایران نیز آن را اجرا کنیم.

 مدیرعامل موسسه تاک ادامه داد: کشور اتیوپی نیز برنامه‌های فقرزدایی در زمینه امنیت غذایی اجرا کرد و بسیار هم موفق عمل کرد. کشور هند سرآمد تمام کشورها در زمینه فقرزدایی است و یک برنامه اشتغال عمومی اجرا کرد و بسیار هم موفق عمل کرد و نکته مهم اینجاست که قانون اشتغال روستایی در ایران نیز وجود دارد و حتی در برخی از دوره‌ها تسهیلات زیادی نیز برای آن در نظر گرفته شد اما چندان موفقیتی در این زمینه در ایران کسب نشد. 

 مصطفوی تصریح کرد: بنگلادش نیز برنامه‌های فقر زدایی بسیار خوبی اجرا کرد و در زمینه پوشاک جزء بهترین‌ها است. کشور پاکستانی جز کشورهایی است که برنامه‌های فقرزدایی خوبی اجرا کرد. چین اقتصاد برتر دنیا است اما اصلاً ابایی ندارد که بگوید من هم فقیر دارم در یکی از برنامه‌های فقرزدایی چین ۷۵ میلیون نفر از فقر نجات پیدا کردند. چین در واقع به گونه‌ای عمل کرد که تمام سیستم دولت را هماهنگ کرد که مانع اجرای طرح نشوند. باید با دولت همکاری کنیم تا بتوانیم برنامه‌های وسیعی را در سطح کشور اجرا کنیم اگر با دولت همکاری نکنیم به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنیم و شاید چندان نتوانیم تاثیر بگذاریم.

 مدیرعامل موسسه تاک گفت: زمانی که می‌خواهیم برنامه‌های فقر زدایی اجرا کنیم قبل از آن باید مردم را آموزش دهیم زیرا صرفاً با تزریق پول نمی‌توانیم فقر را برطرف کنیم مطالعات وزارت کار نیز چنین چیزی را ثابت کرده است. در بین سیاست‌هایی که برای فقرزدایی در دنیا اجرا شده است تولید شغل جزء موفق‌ترین سیاست‌ها بوده است. فقر با افزایش درآمد از بین می‌رود و افزایش درآمد نیز با شغل اتفاق می‌افتد به همین جهت نباید صرفاً به فقرا پول داد باید برای آنها اشتغال زایی کرد. اعتبارات خرد یکی از مدل‌های موفق فقرزدایی در دنیا است. اعتبارات خرد در ایران بر موضوع عدالت اجتماعی بسیار تاثیرگذار بوده است.

 وی افزود: ما از سال ۱۳۸۱ طرح اعتبارات خرد در ایران را آغاز کردیم و از بانک کشاورزی درخواست کردیم که برای کاهش فقر در این زمینه کمک کند و بانک کشاورزی نیست لطف کردند و قبول کردند. البته قبل از ما نیز جهاد کشاورزی فعالیت‌هایی را در این زمینه انجام داده بود. 23 سال است که این پروژه در کشور در حال اجرا است و دوام آورده است. این پروژه در ۲۰۰۰ روستا و ۷۰ محله حاشیه‌نشین اجرا شده است این پروژه بازپرداخت ۹۹ درصد به موقع داشته است در حالی که هیچ ضامنی به جز گروه‌ها برای افراد وجود نداشت.

 مصطفوی تصریح کرد: گروه‌های خودیار ابتدا یاد می‌گیرند که صرفه‌جویی و پس‌انداز کنند بعد اعتبارات کسب می‌کنند بیشتر پروژه‌هایی که در دنیا شکست خوردند به این علت شکست خوردن که ابتدا به اعتبارات و وام توجه کردند و بعد به سراغ صرفه‌جویی و پس‌انداز رفتند در حالی که باید ابتدا صرفه‌جویی و پس‌انداز شود و بعد به سراغ اعتبارات و وام‌ها رفت. اعتبارات خُرد یکسری استانداردها دارد از جمله اینکه وام‌هایی که برای فقرا در نظر گرفته می‌شود باید بدون ضامن باشد زیرا این افراد فقر ضامن ندارند در واقع به جای ضامن برای این افراد گروه‌های خودیار را قرار دادیم یعنی گروه‌های خودیار ضمانت این افراد را می‌کنند.

 دکتر ابراهیم صادقی‌فر؛ رئیس موسسه کار و تامین اجتماعی نیز در پایان نشست بر اهمیت برگزاری این نشست‌ها و مشارکت همه کنشگران تاکید و اظهار داشتند که این مشارکت می‌تواند در دستیابی به راهکارهای سیاستی در حل مسئله فقر بسیار موثر باشد.

گزارش از مهسا احمدی