به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، حجت‌الاسلام والمسلمین علی ملانوری؛ مدیر مرکز خیر ماندگار در میزگرد «انتظارات بخش مردم‌نهاد از دولت چهاردهم» که آبان‌ماه 1403 به همت پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران و با همکاری انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار شد، به ایراد سخن پرداخت.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملانوری در این نشست بیان کرد: اگرچه متن استانداردی در زمینه خیریه‌ها در دست نیست اما به صورت کلی در بحث‌های خیریه که صحبت می‌کنیم، مجموعه خیریه‌ها را در سه دسته کلی تقسیم می‌کنیم؛ یک دسته، خیریه‌هایی هستند که به مددجویان خدمات می‌دهند و به مسائلی مانند درمان، تغذیه، لباس، جهیزیه و دیگر نیازهای این‌چنینی آن‌ها رسیدگی می‌کنند. قریب به اتفاق خیریه‌ها به این موضوع اشتغال دارند. دسته دوم، خیریه‌هایی هستند که کارهای زیرساختی انجام می‌دهند. برای نمونه این خیریه‌ها به ساخت مدرسه، بیمارستان، پایگاه جاده‌ای برای هلال احمر یا پایگاه کلانتری می‌پردازند. این سنخ از خیریه‌ها به نسبت دسته نخست، تعداد کمتری دارند و این خیریه‌ها را به صورت مجامع داریم؛ یعنی افراد خیّر کمک‌‌هایشان را متمرکز می‌کنند؛ زیرا این کارها گران‌تر است و باید یک نفر ثروت‌مند باشد یا خیریه‌ای وجود داشته باشد که قدرت جمع‌آوری منابع ثروت‌مندان را داشته باشد. دسته سوم خیریه‌ها که هم تعدادشان بسیار اندک است و به اندازه یک دست هستند و هم اینکه به لحاظ زمان تأسیس متأخر هستند، خیریه‌هایی‌اند که به توسعه زیست‌بوم خیر و نیکوکاری در ایران کمک می‌کنند.
مسئولیت مشترک دولت و بخش خصوصی در توسعه زیست‌بوم امر خیر
مدیر مرکز خیر ماندگار گفت: اگر دنبال این باشیم که در حضور دولت‌مردان مسئله تعامل خیریه‌ها و دولت را بشکافیم، گمان می‌کنم که بی‌شک یکی از بحث‌ها، بحث مسئولیت مشترک دولت و بخش خصوصی در توسعه زیست‌بوم امر خیر است. نیازهای ما فراوان و منابعمان محدود است و همان منابعی هم که وجود دارد، مصارفش براساس اولویت‌ها نیست. همچنین نظام مناسبی هم برای ارجاع امر خیر نداریم؛ علی‌رغم اینکه در سال‌های اخیر ضوابطی هم در قالب بودجه سنواتی و ... به وجود آمده اما این نقص برطرف نشده است. حتی دولت در سال‌های قبل قدم‌هایی برداشت تا کاری کنیم که اعطای کمک‌های خیریه به افراد نظم پیدا کند و سامانه جامعی برای ثبت و ضبط این موضوعات به وجود آید. حتی به شکل قانونی این کار اعمال شد، اما با اقبال کمی مواجه شد. یکی از دلایل کم‌اقبالی این بود که در پایان دولت دوازدهم این کار صورت گرفت و در تغییر دولت که خیلی از موضوعات جا‌به‌جا هم می‌شوند، این موضوع هم به چنین سرنوشتی دچار شد.
وی بیان کرد: اطلاعات جامعی از وضعیت خیر و خیریه‌ها نداریم، نظام جامعی برای ارجاع امر خیر هم نیست که منابع در اولویت‌های اصلی خودش خرج بشود. همچنین به لحاظ آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی نیز با ضعف‌هایی مواجه هستیم و از همه مهم‌تر اینکه دانش مدیریت خیریه در ایران متناسب با همه ضوابط، گونه‌ها و نحله‌های کار خیر، دانش بسیار فقیری است.
محورهای مهم در توسعه زیست‌بوم امر خیر
ملانوری گفت: در یک دسته‌بندی کلی، تصور ما این است که توسعه زیست‌بوم در این چند محور می‌تواند دسته‌بندی شود؛ یکی از آن‌ها تولید دانش بومی است. در سال‌های اخیر قدم‌هایی از طریق ترجمه و تولید برداشته شده است، اما هنوز یک رشته دانشگاهی مانند مدیریت خیریه، مدیریت منابع مالی خیریه‌ها، مدیریت داوطلبانه یا رشته‌‌ای این‌چنینی نداریم. همچنین در زمینه مسئله آموزش و توانمندسازی به صورت عمومی هم ضعف داریم. برای نیروهایی که به صورت عمومی درگیر خیریه‌ها هستند فعالیت‌هایی در دست اقدام است اما ضعف‌های جدی وجود دارد. حوزه بعدی، گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی است. براساس شواهد، سن نیکوکاران در ایران رو به افزایش است. باید دامنه حوزه نیکوکاری به سمت مهد کودک‌ها، دبستان‌ها و دبیرستان‌ها برود و لازمه این کار، شکل‌گیری یک فرهنگ عمومی است و لازم است تا رسانه‌ها و نهادهای عمومی در کار دخیل باشند.
وی تصریح کرد: در نهایت محور بعدی، مدیریت و پایش مدیریت خیریه‌ها است. برای اولین‌بار، دو سال قبل و امسال دو گزارش تحت عنوان وضع نیکوکاری در ایران، در یک سطح قابل قبولی انجام شده است که ما در هر دو پیمایش، به خصوص در تنظیم مبانی پیمایش نخست، مدیون جناب آقای دکتر ربیعی و دکتر میدری بودیم و هستیم. البته این گزارش مسبوق به سابقه نیست و در زمینه‌های تحلیلی آن نیز نواقصی وجود دارد. اما داده‌های همین دو پیمایش نشان می‌دهد که ضعف‌های جدی در اولویت‌بندی خیر، موضوعاتی که منابع خیر مصرف می‌شود و عدم اعتماد نسبت به دولت و مؤسسات خیریه وجود دارد؛ یعنی یک زمانی بحث این بود که مؤسسه‌های خیریه با دولت روبه‌روی هم می‌نشینند و مؤسسات خیریه می‌گویند مردم به دولت اعتماد ندارند، اما الان بحث روی این است که مردم به مؤسسات خیریه هم اعتماد ندارند و حداکثر اعتماد مردم به مؤسسات خیریه حدود 30 درصد پاسخ‌گویان است. این رویه مردم را به سمت کارهای انفرادی سوق می‌دهد که این دست کارها از جامعیت کمتری برخوردار است و کمتر برنامه‌پذیر است. قابلیت مدیریت کمتری دارد و همچنین کمتر در بخش منابع شفافیت وجود دارد.
مدیر مرکز خیر ماندگار در ادامه افزود: این چند محور را باید به موضوع دیگری تحت عنوان خلأهای قانونی که در مورد مدیریت خیریه‌ها داریم وصل کنیم. سال‌های زیادی است که بحث بر روی این مسئله است که قانون جامعی در زمینه خیریه‌ها در ایران به تصویب برسد که آخرین تلاش نیز مربوط به مجلس قبل بود که به پایان مجلس رسید و این روند موفقیت‌آمیز نبود. اگرچه که فعالان مدنی و مؤسسات خیریه نیز درباره چیزی که تعیین شده بود نیز بحث و گفتوگو داشتند و ایرادات خیلی جدی‌ای مطرح می‌کردند.
ملانوری بیان کرد: اگر این موضوعات را جزء مؤلفه‌های اصلی توسعه زیست‌بوم امر خیر در ایران در نظر بگیریم، بدون مشارکت دولت و بخش خیریه‌ها پیشبرد کارها امکان‌پذیر نیست. زمینه‌هایی از این کار در گذشته وجود داشته است، اما هم درخواست من این است و هم امید به این دارم که اینگونه نشست‌ها و گفت‌وگوها منجر به این شود که تمام چیزهایی که در حال حاضر وجود دارد را تجمیع کنیم و تحلیلی در موردش به وجود آید؛ زیرا معمولاً با تغییر دولت‌ها، بیشترین صدمه‌ها به این بخش‌ها وارد می‌شود؛ یعنی منابع و طرح‌هایی که آماده شده است، از این دولت به آن دولت منتقل می‌شود و حداقل در 10 سال گذشته که در مجموعه خیر ماندگار داریم اینگونه مطالعات را پیگیری می‌کنیم، می‌بینیم این کارها چندین‌بار مطرح شده ولی در ادامه فراموش شده است. البته ابتکار آقای دکتر پزشکیان در انتصاب فردی با تجربه و کارآزموده برای دستیاری اجتماعی رئیس جمهور خیلی خوشایند بود و این نوید را می‌دهد که بتوانیم تجربه‌هایی که از گذشته داریم را تجمیع کنیم.
وی در انتهای صحبت‌های خود گفت: در مؤسسات خیریه نیروهای خوبی هستند که می‌توانند کمک‌کار دولت در این زمینه باشند. از این دست مؤسسات خیریه، مجموعه خیر ماندگار است که مجموعه نیروهای آن مشغول به مطالعه دربارۀ امر خیر هستند و در مراکز و مؤسسات دیگر نیز فعالیت‌هایی در حال انجام است. قطعاً تجربه‌های موجود در نظام خیریه‌های کشور می‌تواند به کمک دولت بیاید و ما ان‌شاالله در این دولت که دولت تحول است، بتوانیم یک مقدار در این زمینه‌ها گام‌های بهتری برداریم و جلوتر برویم.
دیدگاه خود را بنویسید