به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، نشست خبری سازمان‌های مردم‌نهاد با اصحاب رسانه، به مناسبت روز ملّی تشکل‌ها و مشارکت اجتماعی، دوشنبه 22 مرداد از ساعت 10:30 تا 13 در سالن کنفرانس ستاد سمن‌های شهر تهران با شعار «شفافیت، همدلی، پیشرفت» برگزار شد. این برنامه با همکاری مشترک شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه و ستاد سمن‌های شهر تهران برگزار شد. 

 در این برنامه، شماری از اصحاب رسانه و نیز کنشگران مدنی از جمله محمدتقی چراغچی، قائم‌مقام مدیرعامل انجمن اطلاع‌رسانی دیابت گابریک؛ محمد ابویی، دبیر ستاد سمن‌های شهر تهران؛ علی‌اصغر خامنوی، رئیس هیئت‌مدیره شبکه ملّی موسسات نیکوکاری و خیریه؛ علیرضا آتشک، مدیرعامل شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه؛ احمد قویدل، مشاور هیئت‌مدیره کانون هموفیلی ایران؛ احمد هوشنگی، مدیرعامل مجمع خیرین مدرسه‌ساز؛ سیدمهدی مجتهدی، مدیرعامل انجمن دامون؛ زهرا مؤمن‌فام، رئیس هیئت‌مدیره جمعیت همیاران سلامت روان استان تهران؛ ملیحه خلقی، مدیر مشارکت با تشکل‌های ستاد سمن‌های شهر تهران و اعظم پناهی‌مهر؛ مدیرعامل انجمن کلیوی ایران حضور داشتند.

 نقش مشورتی، الگوسازی و نظارتی ستاد سمن‌های شهر تهران

 در ابتدای نشست، دکتر محمد ابویی؛ دبیر ستاد سمن‌های شهر تهران، ضمن عرض خیر مقدم به نمایندگان تشکل‌های غیردولتی شهر تهران و اصحاب رسانه به ذکر تاریخچه‌ای از چگونگی تشکیل ستاد سمن‌ها در سال 1384 پرداخت و به سه نقش «مشورتی-تصمیم‌سازی، الگوسازی، نظارتی» این نهاد اشاره کرد.

 وی ضمن تبریک روز ملّی تشکل‌ها و مشارکت اجتماعی ابراز امیدواری کرد که رابطه میان سازمان‌های مردم‌نهاد و اصحاب رسانه هر روز بیش‌ از‌ گذشته منسجم و پرقدرت شود تا در مسائل شهری و کشوری اتفاقات خوبی برای مردم رقم خورد.

 اعلام آمادگی شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه برای تعامل با رسانه‌ها

 سخنران دوم نشست، علی‌اصغر خامنوی؛ رئیس هیئت‌مدیره شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه بود. او با تبریک روز ملّی تشکل‌ها و مشارکت اجتماعی ابراز امیدواری کرد که این نشست و این شبکه، منشأ حرکت‌های گسترده‌تری شود. 

 خامنوی در تشریح چگونگی پایه‌گذاری این شبکه گفت: شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه از 10 سال پیش با کمک 15 مؤسسه خیریه به‌نام و شناخته‌شده با محوریت اتاق بازرگانی آغاز به کار کرد. با توجه به عضویت 240 مؤسسه در این شبکه، پیش‌بینی می‌شود که چنین فعالیت‌هایی موجب هم‌افزایی شود. 

 رئیس هیئت‌مدیره شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه در ادامه سخنان خود به بیان چند نکته در ارتباط با نقش رسانه‌ها در بازتاب فعالیت سمن‌ها پرداخت و گفت: رسانه‌ها به عنوان یک ابزار کارآمد و مؤثر برای تعامل گسترده‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر خیریه‌ها با ذی‌نفعان خود، نقش اساسی در توسعه و پیشرفت امور خیریه ایفا می‌کنند. توسعه مشارکت‌های اجتماعی که از اهداف عالیه خیریه‌ هستند نیز ارتباط مستقیم با نقش رسانه‌ها دارد. 

  خامنوی «تأمین زیرساخت رسانه‌ای، از نیروی انسانی گرفته تا تجهیزات در سمن‌ها و خیریه‌ها و تعامل هرچه بیشتر آن‌ها با رسانه‌ها» را ضروری دانست و از طرف شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه، اعلام آمادگی کرد تا با تشکیل یک کارگروه مشترک با اصحاب رسانه نسبت به تدوین راهنمایی برای تعامل بهتر با تشکل‌ها اقدام کند. 

 رئیس هیئت‌مدیره شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه در ادامه به شکل‌گیری کارگروه‌های تخصصی درون شبکه ملّی اشاره کرد و افزود: شبکه جدای از اعضا نیست و این اعضا باید فعال باشند تا بتوانند اهداف مورد انتظار شبکه را انجام دهند.» او مشارکت گسترده‌تر اعضا و افزایش شمار آن‌ها را زمینه‌ساز هم‌افزایی، مشارکت جمعی و دستیابی به مطالبات مورد نیاز تشکل‌ها دانست و ابراز امیدواری کرد تا در آینده امکان انجام کارهای بزرگ‌تری فراهم شود. 

سمن‌ها در وزارتخانه‌ها، نمایندۀ مشورتی داشته باشند

 سخنران بعدی نشست، محمدتقی چراغچی؛ قائم‌مقام مدیرعامل انجمن اطلاع‌رسانی دیابت گابریک بود که سخنرانی خود را پیرامون «مبانی سازمان‌های مردم‌نهاد و نقش آن‌ها در توسعه» ارائه داد. چراغچی سمن‌ها و رسانه‌ها را دارای دو وجه اشتراک مهم دانست و به پایگاه مردمی و تلاش آن‌ها برای بهبود زندگی مردم اشاره کرد و یادآوری کرد: ما علاقه داریم از کمک رسانه‌ها برای پیشبرد اهداف خود در جهت خدمت به مردم استفاده کنیم و می‌دانیم که رسانه‌ها هم بی‌طرفانه در این راه به ما کمک می‌کنند.

 قائم‌مقام مدیرعامل انجمن اطلاع‌رسانی دیابت گابریک، پیدایش سمن‌ها و توسعه را به دوره پس از جنگ جهانی دوم پیوند داد و اضافه کرد که در توسعه پایدار، نگاه کلان و همه‌جانبه‌ای به موضوع تشکل‌ها وجود دارد که می‌توان آن‌ را در ذیل سه عنوان اجتماع، اقتصاد و محیط زیست دسته‌بندی کرد. در جوامع مترقی سمن‌ها و توسعه با هم همگام هستند و توسعه پایدار فقط توسط سمن‌ها عرضه می‌شود.

 چراغچی به نقش رسانه‌ها در ترغیب جوانان برای کار داوطلبانه اشاره کرد و گفت: ظرفیت آشنایی جوان‌ها با حوزه مجازی و دنیای دیجیتال، می‌تواند بازوی قوی برای سمن‌ها باشد. از رسانه‌ها درخواست دارم برای دستیابی سمن‌ها به جایگاه واقعی خود در جامعه، در کنار آن‌ها قرار گیرند تا همانطور که ما برای مردم کار می‌کنیم آن‌ها هم ما را یاری کنند تا به اهداف خود برسیم.

 وی مسئله تعامل سمن‌ها با وزارتخانه‌های مرتبط را «بسیار مهم» ارزیابی کرد و از مؤسسات خواست برای ارتباط با بخش دولتی و دادن نظر مشورتی به آن‌ها و تعیین نماینده که منع قانونی ندارد، خود را با آن هماهنگ کنند. چراغچی، تعیین و نصب مقام مشورتی در وزارتخانه‌های مختلف را یک پیشنهاد جالب توصیف کرد که به سمن‌ها کمک می‌کند در کمیته‌های تصمیم‌گیری حضور داشته باشند و نظرات خود را بیان کنند.

 سمن‌ها؛ کلید متشکل‌کردن مردم

 احمد قویدل، مشاور هیئت‌مدیره کانون هموفیلی ایران؛ دیگر سخنران این برنامه بود که با موضوع «قوانین و زیرساخت‌های فعالیت جامعه مدنی (قانون تشکل‌ها)» به بیان نظرات خود پرداخت. 

 وی با اشاره به ساخت فیلم مستند درباره بیماران هموفیلی، پیروزی پرونده قضایی این بیماران را به دلیل کمک رسانه‌ها دانست و گفت: برای پیروزی حقیقت، رسانه بسیار هزینه داد. از اصحاب رسانه‌ها درخواست می‌کنم تا به سمن‌ها کمک کنند تا مفاهیم مرتبط با تشکل‌ها را برای مردم قابل فهم کنند. 

  قویدل با ارائه آماری درباره بی‌سوادی 10 میلیون ایرانی و کم‌سوادی 10 میلیون دیگر، این آمار را تکان‌دهنده دانست و آن‌ را معادل یک‌چهارم کل جمعیت کشور توصیف کرد و گفت: در حوزه کلاسیک، بی‌سوادی، مملکت را تهدید می‌کند چرا که آن‌ها با شعارهای پوپولیستی تحریک می‌شوند.

وی از سمن‌ها به عنوان «کلید متشکل‌کردن مردم» یاد کرد و افزود: ما در تاریخ، خیریه‌های قوی داشتیم اما در حوزه NGO چیزی نداریم. او NGO را یک دستاورد جهانی دانست که به مردم امکان جمع‌شدن و گفت‌و‌گو می‌دهد. او از رسانه‌ها درخواست کرد که با تهیه گزارش‌هایی از فعالیت سمن‌ها پیگیر اجرای کارویژه آن‌ها در حوزه مطالبه‌گری باشند. 

 مشاور هیئت‌مدیره کانون هموفیلی ایران در ادامه سخنان خود با اشاره به پیش‌نویس قانون تشکل‌های مردمی از غلبه نگاه سیاسی-امنیتی به فعالیت سمن‌ها انتقاد کرد و به دولت جدید پیشنهاد داد با توجه به مشکلات این پیش‌نویس و به علت ناکارآمدی آن در توسعه سازمان‌های اداری – اجتماعی، لایحه‌ای را تقدیم مجلس کند که در آن با توجه به وعده‌های رئیس‌جمهور، با مشارکت سمن‌ها، قانون مطلوب‌تری نوشته شود. 

 انتقاد از برخورد سلیقه‌ای با سمن‌ها

 زهرا مؤمن‌فام، رئیس هیئت‌مدیره جمعیت همیاران سلامت روان استان تهران؛ از روز ملّی تشکل‌ها و مشارکت اجتماعی به عنوان فرصتی برای برجسته‌کردن این مسئله در رسانه‌ها یاد کرد و گفت: با وجود آنکه فعالیت تشکل‌ها، مکمل فعالیت دولت است و آن‌ها می‌توانند به حل مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی یاری رسانند اما با موانع و چالش‌هایی روبه‌رو هستند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها برخورد سلیقه‌ای و پیچیدگی و طولانی‌بودن پروسه صدور و تمدید مجوز فعالیت است. همچنین تعدد متولیان صدور مجوز باعث شده است بسیاری از فعالان اجتماعی از ثبت رسمی سمن منصرف شوند.

 رئیس هیئت‌مدیره جمعیت همیاران سلامت روان استان تهران، هزینه‌های ثبت تشکل‌ها را برای تشکل‌های کوچک و محلی سنگین دانست و گفت: این مسئله، مانعی جدّی بر سر راه فعالیت تشکل‌هاست، راه حلِ برون‌رفت از این وضعیت، طراحی و اجرای قانون جامع و شفاف برای یکپارچه‌کردن قوانین پراکنده و ایجاد پنجره واحد برای دادن خدمات و کاهش بروکراسی است.

 مؤمن‌فام با اشاره به معطلی دوساله جمعیت همیاران سلامت روان استان تهران برای تمدید مجوز خود، پیشنهاد داد: با برگزاری دوره‌های آموزشی مشترک برای فعالان تشکل‌ها و کارشناسان دولتی، به جای سدّ راه هم شدن، از حال یکدیگر باخبر شویم و قدم‌های بهتری برداریم. سمن‌ها «سرمایه اجتماعی کشور» هستند و امیدوارم تا با رفع موانع موجود و ایجاد محیط مساعد، به جامعه‌ای پویا، مشارکت‌جو و توسعه‌یافته دست یابیم.

 پیشنهاد دستیار ویژه و مشاور حوزه سازمان‌های مردم‌نهاد در تمام ارکان حکمرانی

 در ادامه، علیرضا آتشک؛ مدیرعامل شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه، سخنرانی خود را در ذیل عنوان «ضرورت گفتمان‌سازی و شبکه‌سازی سازمان‌های مردم‌نهاد؛ پیشنهاد دستیار ویژه و مشاور حوزه سازمان‌های مردم‌نهاد در تمام ارکان حکمرانی» ارائه داد. 

 وی از مدیران سمن‌ها به عنوان «درصد طلایی هر جامعه» یاد کرد که در مواجهه با مشکلات به جای بی‌اعتنایی، «دستی برای یاری و پلی برای وصل‌شدن» می‌شوند. آتشک، سمن‌ها را «صدای بی‌صدایان» نامید که بدون هیچ سهم‌خواهی به حل مشکلات جامعه کمک می‌کنند و از رسانه‌ها درخواست کرد با توجه به نیاز مردم به بیان مسائل در رسانه‌ها «به عنوان یکی از ارکان جامعه مدنی» به سمن‌ها کمک کنند. 

 آتشک در بخش دیگری از سخنان خود به بیان آمارهایی از اتمسفر فضای خیر در کشور پرداخت و با اشاره به فعالیت گسترده تشکل‌های مردم‌نهاد، به آن‌ها لقب «بخش مظلوم کشور» داد. 

 مدیرعامل شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه با اشاره به درمان 45 هزار کودک سرطانی توسط یکی از خیریه‌ها و توانبخشی و آموزش بیش از 1500 کودک کار در دروازه غار توسط یک NGO افزود: ما مظلوم واقع شده‌ایم چون از کف جامعه و برای مردم کار کرده‌ایم و به قدرت و ثروت وصل نبوده‌ و رسانه هم نداشته‌ایم.

 آتشک در بخش دیگری از سخنانش ضمن انتقاد از عدم توجه به نظر سمن‌ها در انتخاب رئیس سازمان بهزیستی گفت: ما 80 درصد کار بهزیستی را انجام می‌دهیم اما نمی‌توانیم رئیس سازمان را تعیین کنیم. این درحالی است که او می‌تواند مانع ادامه فعالیت ما شود و محدودیت ایجاد کند. 

 مدیرعامل شبکه ملّی مؤسسات نیکوکاری و خیریه، سازمان‌های مردم‌نهاد را «بازوی مشارکتی دولت» نام نهاد که نه سهم‌خواهی می‌کنند و نه به دنبال ثروت و قدرت هستند و از رئیس‌جمهوری درخواست کرد برای شنیدن خواسته‌های تشکل‌ها، مشاوری در این حوزه انتخاب کند تا حلقه رابطی میان او و 30 هزار تشکل باشد. تشکل‌هایی که به زعم او برخی از آن‌ها در حد یک وزارتخانه و با یک‌پنجم هزینه‌های آن کار می‌کنند. او همچنین پیشنهاد داد در انتخاب مدیرکل اجتماعی وزارت کشور و مدیرکل آسیب‌های اجتماعی وزارت کار با سازمان‌های مردم‌نهاد مشورت شود. 

 این کنشگر مدنی در بخش پایانی سخنانش از رسانه‌ها خواست سازمان‌های مردم‌نهاد را به عنوان رکن سوم جامعه مدنی به رسمیت بشناسند، هرگونه ابهام را در عملکرد آن‌ها بررسی و گزارش کنند و در مسیر توسعه ایران با این تشکل‌ها تعامل داشته باشند.

 روند روبه‌رشد فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد در ایران

 احمد هوشنگی؛ مدیرعامل مجمع خیرین مدرسه‌ساز دیگر سخنران «نشست خبری سازمان‌های مردم‌نهاد با اصحاب رسانه» بود که با موضوع «اقتصاد سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها» به ارائه نظرات خود پرداخت. 

 هوشنگی سخنان خود را با ابراز خشنودی از روند روبه‌رشد فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد آغاز کرد و به مقایسه میانگین سنی زنان و مردان در دهه‌های اخیر و افزایش شاخص امید به زندگی در کشور پرداخت و گفت: قبل از انقلاب، میانگین سن خانم‌ها، 46 و آقایان 44 یعنی هفت پایه زیر شاخص WHO بود و الان امید به زندگی در ایران شش پایه بالاتر از شاخص WHO و در میان زنان به 76 و در میان مردان به 74 سال رسیده است.

 مدیرعامل مجمع خیرین مدرسه‌ساز از کمک 12 هزار میلیاردی مردم به این مجمع به عنوان نشانه‌ای از پیشرفت یاد کرد و از نمایندگان سمن‌ها درخواست کرد ارتباط خود را با نهادهای دولتی بیشتر کنند تا امکان بهره‌مندی از تسهیلات دولتی را داشته باشند. 

 درخواست شکستن انحصار دارو و توزیع عادلانه پزشک فوق تخصص

 اعظم پناهی مهر، مدیرعامل انجمن کلیوی ایران از دیگر حاضران در این برنامه بود که در ارتباط با «اهمیت سلامت جسم و روان و تبعات عدم توجه به این حوزه» سخنرانی کرد. به گفته او سلامت جسم تأثیر مستقیم بر سلامت روح دارد و در میان خانواده‌هایی که یک عضو آن‌ها مبتلا به بیماری‌های خاص و مزمن هستند، می‌توان انواع مشکلات روحی از جمله ابتلا به افسردگی شدید را مشاهده کرد. او از بیماران خاص به عنوان «اولین قشری که در اثر مشکلات اقتصادی آسیب می‌بینند» یاد کرد و از دولت درخواست کرد برای رفع دغدغه‌های بیماران انحصار دارو را از میان ببرد. به گفته این فعال مدنی: «داروی بیماران خاص انحصاری است که به محض بروز یک اتفاق یا تحریم جدید، دارو کم‌یاب می‌شود.» 

 مدیرعامل انجمن کلیوی ایران «توزیع عادلانه پزشک فوق تخصص» را از دیگر نیازهای بیماران در سراسر کشور دانست و افزود: «این موضوع در تهران و شهرهای کوچک، نیازمند توجه و افزایش سیاستگزاری است.» 

 آخرین نکته‌ای که پناهی به آن اشاره کرد، اهمیت «تحقق اصل پیشگیری از بیماری‌ها» بود که به نظر او با کمک شبکه‌های بهداشت و ترویج سبک زندگی سالم در مدارس ممکن می‌شود. 

 لزوم همکاری رسانه‌ها و سمن‌ها برای حفاظت از محیط زیست

 سیدمهدی مجتهدی؛ مدیرعامل انجمن دامون با عنوان «اهمیت محیط زیست به عنوان بستر توسعه» آخرین سخنران این برنامه بود که با ذکر مثال‌هایی از فاصله میان ذهنیت نخبگان دانشگاهی با واقعیت‌های محیط زیستی پرده برداشت و موفقیت سمن‌ها در متوقف‌کردن برخی طرح‌ها مانند ساخت‌و‌ساز در پارک قیطریه را حاصل همکاری این تشکل‌ها و شورای اسلامی شهر تهران باث ایجاد فضای جدید امیدواری نسبت به اثرگذاری این فعالیت‌ها برشمرد. او از رسانه‌ها درخواست کرد برای دستیابی به حکمرانی مطلوب در کنار سمن‌ها برای حفاظت از محیط زیست قرار بگیرند و به شهروندان در دسترسی به اطلاعات یاری رسانند. 

 بیانیه پایانی

 ارائه بیانیه، پایان‌بخش این نشست بود که توسط ملیحه خلقی؛ مدیر مشارکت با تشکل‌های ستاد سمن‌های شهر تهران ارائه شد. در این بیانیه، از نامگذاری 22 مرداد به روز ملّی تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی به عنوان«نمادی از فهم کارکرد تشکل‌های مردمی به عنوان حد واسطی میان دولت و مردم» یاد شد و بر ضرورت توجه نهادهای دولتی، خصوصی و عموم مردم به موارد ذیل تأکید شد: 

اهمیت محیط زیست به عنوان بستر توسعه 

اهمیت سلامت جسم و روان و جلوگیری از تبعات عدم توجه به این حوزه

اهمیت‌بخشی به احقاق حقوق همه اقشار و گروه‌های اجتماعی به‌ویژه افراد دارای معلولیت و سالمندان

اولویت‌بخشی به کاهش آسیب‌های اجتماعی با رویکرد پیشگیری

اصلاح فرهنگ نیکوکاری از طریق آموزش، هم‌افزایی، مشارکت و تسهیم منابع میان خیریه‌ها

توجه به ظرفیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد در تحقق همبستگی، اعتماد و مشارکت اجتماعی و کاهش شکاف دولت-ملّت و توانمندی آن‌ها در طراحی و پیشبرد نقشه راه توسعه ملّی و رفع مسائل دولت

ایجاد جایگاهی نوین برای تشکل‌های اجتماعی در ارکان مختلف حاکمیت در قالب دستیار ویژه و مشاور حوزه سازمان‌های مردم‌نهاد و تعامل مؤثر با نهادهای بین‌المللی با دریافت مقام‌های مشورتی این سازمان‌ها

 اصلاح قوانین و زیرساخت‌های حوزه جامعه مدنی، بهبود قوانین بیمه مالیات حوزه سمن‌ها و سیاست‌گذاری نوین در جهت تسهیل فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد

یکپارچه‌سازی قوانین ثبت سمن‌ها در مراجع ذی‌صلاح و اداره ثبت شرکت‌ها

عدم برخورد تبعیض‌آمیز نهادهای ذیربط و تسهیل فرایند صدور و تمدید مجوز

واگذاری مسئولیت ثبت و نظارت سمن‌ها به خود سمن‌ها مانند سایر اصناف حرفه‌ای

توجه به اقتصاد سازمان‌های مردم‌نهاد ضمن ایفای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها

گزارش از زهرا حاتمی