به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، ایام محرم پیوند اصیلی را با احساسات بشری و نیکوکاری در طول تاریخ تشیع ایجاد کرده است. با گسترده‌شدن جوامع شیعی در اقصی نقاط جهان، فرهنگ نیکوکاری اسلامی متاثر از مفاهیم شیعی و آرمان عاشورا، جای خود را در فراسوی مرزهای اسلامی باز کرده است. موسسات خیریه شیعی اسلامی، معمولاً بر کمک‌های مردمی تکیه دارند. در برخی مواقع و در مورد تعدادی از خیریه‌ها، گاهی حمایت برخی از مراجع تقلید شیعه نیز شامل حال آن‌ها می‌شود.
اهدای خون در ایام محرم، کمک به نیازمندان، فرهنگ نذر و اطعام از مهم‌ترین جلوه‌های فردی نیکوکاری در محرم است که در روندی جمعی به خمیرمایه تشکیل بسیاری از خیریههای شیعی در جهان تبدیل شده است؛ بدان معنا که اگر به ریشه‌های تأسیس بسیاری از این خیریه‌ها نظر کنیم، متوجه خواهیم شد که ایام محرم، هیئت‌های مذهبی و یا دسته‌های عزاداری، بن‌مایۀ اولیه تشکیل بسیاری از موسسات خیریه شیعیان هستند.
روحیۀ ایثارگری و فداکاری برای دفاع از کیان اسلام و خدمت به بشریت، رویکرد بسیاری از خیریههای شیعی است که برگرفته از آرمان‌های محرم و امام حسین (ع) است. این مؤسسات با تأسی از اهل بیت، خدمات خود را به همه ذینفعان فراتر از هر مذهب و نژادی، ارائه می‌دهند. وفاداری مردم به عاشورا، تبلور احساسات شریف انسانی را در آن‌ها برمی‌انگیزد و آن‌ها را به این باور می‌رساند که باید در راه امام حسین (ع) تقدیم کنند. منبر حسینی، نقش مهمی در ترغیب مردم به اهدا دارد و انگیزه بسیاری برای بسیج افراد و تعامل با خیریه است. خیریههای شیعه متکی بر نهضت امام حسین و قیام عاشورا در سراسر جهان پراکنده‌اند، بیشتر خیریههای شیعی خارج از جهان اسلام، در آمریکای شمالی و انگلیس مستقر هستند.
تنها در آمریکای شمالی، بیش از صد خیریۀ شیعی در سطح محلی و یا بین‌المللی، فعالیت دارند. بسیاری از خیریههای شیعی در اروپا، آمریکای شمالی و یا آسیا، با اجازه از مراجع به جمع‌آوری خمس، زکات فطریه و صدقات برای اهداف خیریه خود می‌پردازند. حمایت از ایتام، امداد و نجات، آموزش، ترویج فرهنگ نیکوکاری اسلامی و پشتیبانی از اقلیت شیعه در جوامع، از مهم‌ترین اقدامات مشترک در تمامی این خیریه‌هاست و اکثریت آنان نهضت امام حسین (ع) و استعانت از فرهنگ عاشورا را سرلوحه خود قرار داده‌اند.
در این یادداشت سعی داریم تا خوانندگان محترم را با سه خیریه اسلامی شیعی که در سطح بین‌المللی و خارج از جهان اسلام فعالیت دارند، آشنا سازیم. ویژگی مشترک این خیریه‌ها تأسی از راه امام حسین (ع) و نهضت عاشورا برای خدمت به جامعه است.
بنیاد خیریه الزهرا
«بنیاد خیریه الزهرا»، از زمان تأسیس در سال 2008، به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان کمک‌های امدادی و توسعه‌ای ارائه کرده است. موسسان این خیریه در بیان ماموریت خود اعلام داشته‌اند که با الهام از فضایل اسلام و اهل بیت (ع) سعی در کاهش رنج‌ها، فقر و آسیب‌های ناشی از درگیری، بلایای طبیعی و تبعیض دارند و هدفشان ارائه کمک‌هایی تأثیرگذار است تا افراد و جوامع را به خودکفایی برساند.
این خیریه با کمک‌های اضطراری، غذایی، پزشکی، حمایت آموزشی و تامین آب، به حمایت از یتیمان و افراد آسیب‌پذیر می‌پردازد. بنیاد خیریه الزهرا، با هماهنگی دفاتر مراجع تقلید شیعه چون آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله بشیر حسین نجفی، آیت‌الله اسحاق فیاض و مرحوم آیت‌الله حکیم، اجازه جمع‌آوری خمس و زکات را برای اهداف خیریه خود دارد.
دفاتر این خیریه شیعی در لندن، کربلا، نجف، تورنتو و نیویورک مستقر بوده و مناطق عملیاتی آن‌ها شامل کشورهای یمن، کنیا، تانزانیا، پاکستان، هند، افغانستان، لبنان و عراق می‌شود. در حال حاضر خیریه الزهرا با پروژه‌های، «یتیمان، بیوه‌ها و کودکان آسیب‌پذیر»، «استیناف یمن»، «صدقه جاریه» و «فدیه، کفاره و زکات»، نسبت به جمع‌آوری کمک اقدام می‌کند.
تیم‌های تخصصی بنیاد خیریه الزهرا با ارائه کمک‌های اضطراری به افراد نیازمند در نتیجه درگیری‌ها و بلایای طبیعی، به ارائه کمک‌های فصلی در طول ایامی چون مانند ماه رمضان، عید قربان و محرم، می‌پردازند. کمک به خانوادههای که کمبود مزمن دسترسی به مواد غذایی مغذی را تجربه می‌کنند، توانمندسازی جوامع از طریق آموزش و برنامه‌های توسعه، تسهیل دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و دارو با کیفیت برای کسانی که توانایی پرداخت آن را ندارند، حمایت از نهاد خانواده از طریق تامین رفاه، کاهش بار نان آوران و تسهیل دسترسی به آموزش و پرورش رسمی و معنوی برای ارتقای توسعه جامعه، از مهم‌ترین چارچوب‌های فعالیت این خیریه هستند.
در ایام محرم، خیریه الزهرا کمپین‌هایی ارزشمند راه‌اندازی می‌کند که از فعالیت‌های برجسته این موسسه نیز به حساب می‌آید:
- کمپین «لبیک یا حسین»، برای خدمت به نیازمندان و اقامه مجالس عزاداری در سراسر جهان، حمایت از زائران متمرکز است.
- کمپین «صندوق آب یاعباس»، مردم را تشویق می‌کند تا مصیبت امام حسین (ع) و خانواده‌اش را با حمایت از طرح‌های تامین آب به یاد داشته و در نظر داشته باشند که از هر 10 نفر در سراسر جهان یک نفر به آب آشامیدنی سالم و بهداشتی دسترسی ندارد.
- کمپین «امداد اضطراری یا مهدی»، به ارائه کمک‌های اساسی در کشورهای جنگ‌زده مانند افغانستان و یمن می‌پردازد. تیم‌های میدانی در این کمپین، آماده پاسخگویی سریع برای پاسخگویی نیازهای افراد آسیب‌پذیر می‌شوند.
موسسه خیریه امام حسین (ع)
«موسسه خیریه امام حسین (ع)»، یک موسسه خیریه شیعی مستقر در انگلیس است. این خیریه، ماموریت خود را تسهیل توانمندسازی جوانان از طریق برنامه‌های توسعه‌ای قرار داده است. موسسه خیریه امام حسین (ع)، در ابتدا برای کمک به شیعیان عراق تاسیس شد، اما امروزه دامنه فعالیت خود را برای خدمت به شیعیان سراسر جهان گسترده کرده است. این خیریه نهضت امام حسین را الهام‌بخش خود می‌داند و شعار «از امام حسین (علیه‌السلام) الهام بگیرید و با اهدا، در راه تعالی بشریت کمک کنید» را سرلوحه کار خود قرار داده است.
برنامه‌های این خیریه که در سطح بین‌المللی اجرا می‌شود شامل، کمک‌های پزشکی، حمایت یتیمان، حفر و تعمیر چاه آب، جمع‌آوری صدقه، کمک مالی عمومی، جمع‌آوری خمس و استیناف علیه نسل‌کشی شیعیان در مناطقی از جهان، چون هند، پاکستان و افغانستان است. این خیریه با داشتن یک اپلیکشن به نام «Sadaqa APP» برای جمع‌آوری مبالغ اهدایی، صدقه، خمس و یا برای تامین مالی کمپین‌ها اقدام می‌کند.
کمپین‌های محرم این خیریه در سطوح مختلفی چون، بسته‌های محرم، تامین آب به یاد یاران امام حسین (ع)، حمایت از ابن سبیل، مجلس عزای حسینی، نذری و کمک‌های غذایی و حمایت از موکب‌ها است. خیریه امام حسین (ع) راهبرد اصلی خود را ایجاد هم‌افزایی برای به حداکثر رساندن منافع برای همه ذینفعان و در عین حال تقویت روابط قوی دوستی و برادری در بین مردم معرفی کرده است.
جوامع مسلمان شیعه اثنا عشری آمریکای شمالی (NASIMCO)
«جوامع مسلمان شیعه اثنا عشری آمریکای شمالی» (NASIMCO) یک سازمان خیریه داوطلبانه فعال در آمریکای شمالی است. این خیریه با هدف پاسخگویی به نیازهای مذهبی، فرهنگی و اجتماعی شیعیان در حوزه عملیاتی و امدادی، در سال 1980 تاسیس شد. چشم‌انداز NASIMCO برای آینده مبتنی بر مشارکت فعال جامعه محلی آمریکای شمالی و شیعیان در سطح جهان است.
NASIMCO تلاش می‌کند تا پیشرو در استقرار کمک‌های جهانی باشد و این کار را با ایجاد یک همکاری معنادار و دوجانبه سودمند از شبکه و منابع موجود انجام می‌دهد. این خیریه در بیان ماموریت خود عنوان می‌دارد که به دنبال توسعه فرآیندها و رویه‌های کارآمد برای تلاش‌های امدادی، خدمات روحانی، ارائه راهنمایی معنوی بیماران مسلمان در منطقه ونکوور، کمک مالی، برای برای تعمیرات، نوسازی و هزینه‌های مختلف مدرسه، حمایت از پناهندگان و خانوادههای آنان و امداد و نجات در سطح بین‌المللی، است. NASIMCO برنامه‌هایی برای حمایت از دانش‌آموزان، آموزش و همچنین حمایت از کودکان بی‌سرپرست دارد. خدمات بشردوستانۀ این خیریه همچنین به آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، تامین آب پاک و توانمندسازی در جهت خودکفایی نیز تسری می‌یابد.
NASIMCO با تاکید بر برنامه‌های توسعه و ظرفیت‌سازی جوانان شیعه در آمریکای شمالی و توانمندسازی زنان بیش از 30 سال است که همایش‌های سالانه با موضوعات مختلف مرتبط با اسلام و تشیع برگزار می‌کند. این خیریه در راستای اهداف انسانی خود با تهیه اپلیکشن «اهدای کمک مالی» «NASIMCO app» به جمع‌آوری کمک‌های مالی برای تامین پروژه‌هایش در سطح بین‌المللی می‌پردازد. برای مثال، یکی از جدید‌ترین پروژه‌های این خیریه کمپین «علی اصغر و مطالبۀ آب» (Ali Asghar Water Appeal 2024) است که به تامین آب آشامیدنی برای جوامع محلی در افغانستان، توگو، تانزانیا و پاکستان اختصاص دارد.
یکی دیگر از نوآوری‌های NASIMCO، پادکست‌هایی به مناسبت‌های مختلف است که به منظور ترویج اهداف و جمع‌آوری کمک تهیه می‌شوند و مورد استقبال مخاطبان بسیاری از جامعه شیعه آمریکای شمالی قرار گرفته است.
سخن آخر
امروزه موسسات خیریه شیعی در جهان نسبت به دهه‌های گذشته رشد یافته و همزمان با افزایش و تاثیر‌گذاری شیعیان، دانشکده‌ها و کرسی‌های شیعه‌شناسی، در بسیاری از کشورها به فعالیت می‌پردازند. سازمان‌های مردمی شیعه، نظیر سازمان‌های غیردولتی، هیئت‌های مذهبی و خیریههای شیعی نیز نسبت به 40 سال قبل در اروپا، آمریکا، اسکاندیناوی، شرق شبه قاره هند، اندونزی، مالزی و کشورهای دیگر، فضای فعالیت خود را وسیع‌تر کرده‌اند.
همزمان با این سیر تحول، خیریههای شیعی با چالش‌هایی نیز مواجه هستند. یکی از این چالش‌ها، عدم هماهنگی و تعامل با یکدیگر در تحقق اهداف مشترک و هم‌افزایی بیشتر است. اتحاد، همکاری یا تعامل میان خیریههای شیعی حتی با وجودی که در کشورهای میزبان در اقلیت هستند، ناکافی است. دلیل این امر را می‌توان تفرقه، بی‌اعتمادی و درگیری‌های سیاسی دانست، مسئله‌ای که مانع از شکل‌گیری خیریههای شیعی با رویکرد بین‌المللی همگرا، همچون برخی از خیریههای بزرگ اسلامی می‌شود. همچنین دولت‌ها با بی‌اعتمادی، محدودیت‌هایی را برای خیریههای اسلامی مخصوصا خیریههای شیعی، ایجاد می‌کنند که جنبه‌ای کاملاً سیاسی دارد و با قوانین سازمان‌های جامعه مدنی تدوین‌شده از سوی خودشان نیز در تضاد است و بسیار کمتر از سایر خیریه‌ها، از فضای آزاد فعالیت برخوردارند.
گزارش از زهرا میرابیان
منابع:
خیریههای اسلامی شیعی خارج از جهان اسلام
گزارش گاردین از وضعیت خیریههای اسلامی
دیدگاه خود را بنویسید