افراد نابینا باید باور کنند که می‌توانند مؤثر باشند/ اشتغال یکی از مهم‌ترین مسائل جامعه نابینایان است
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، مؤسسه آموزشی ابابصیر با هدف ارائه خدمات آموزشی و سایر خدمات به افراد نابینا و کم‌بینا و ایجاد فرصت‌های برابر اجتماعی و زیستی در این حوزه فعالیت می‌کند. در ادامه متن کامل گفت‌وگوی اختصاصی خیر ایران با محمدحسین بصیری؛ مدیرعامل این مؤسسه را می‌خوانید.
-در حال حاضر چه تعداد مددجو تحت پوشش خیریه شما هستند و چه خدماتی به آن‌ها ارائه می‌دهید؟
در حال حاضر، ۷۶۷ نفر از استان اصفهان و ۲۲۱ نفر از استان چهارمحال و بختیاری تحت پوشش مؤسسه ابابصیر هستند. از این تعداد، ۳۸۶ نفر مرد و ۳۸۱ نفر زن هستند. همچنین ۴۵۸ نفر از مددجویان نیمه‌بینا یا کم‌بینای شدید و ۵۰۹ نفر نابینای مطلق هستند. در بخش دبستان هم ۱۲ کودک بین ۴ تا ۸ سال داریم که ابتدا والدین آن‌ها، خصوصاً مادران، توسط مدرسین مؤسسه دربارۀ تربیت کودکان آموزش می‌بینند تا بتوانند از همان دوران مهدکودک فرزندانشان را برای ورود به مدرسه و جامعه آماده کنند. کودکان دارای معلولیت نیز در سالن دیگری مشغول یادگیری مهارت‌های اولیه و ارتباط با بچه‌های دیگر و بازی‌های فردی و گروهی و سرود خوانی می‌شوند. این بخش در تابستان‌ها هفته‌ای دو روز و در طول سال تحصیلی فقط پنجشنبه‌ها فعالیت دارد.
در وضعیت فعلی، ۴۵ دانش‌آموز دبستانی، ۵۰ دانش‌آموز متوسطه و ۲۵ دانشجو از خدمات آموزشی ما استفاده می‌کنند. تمرکز اصلی ابابصیر بر آموزش و توانمندسازی مددجویان است؛ با این حال، در کنار آن، خدمات حمایتی و معیشتی نیز ارائه می‌شود. به دلیل محدودیت منابع مالی و عدم دریافت بودجه از ارگان‌های دولتی یا بنیاد‌های بزرگ، بیشتر هزینه‌ها از طریق فعالیت‌های خود مؤسسه و کمک خیرین تأمین می‌شود.
خدمات مؤسسه در چهار بخش اصلی ارائه می‌شود:
مددکاری اجتماعی: تشکیل پرونده برای هر مددجو، ثبت اطلاعات در سامانه و پیگیری وضعیت خانوادگی و اقتصادی آن‌ها.
آموزشی و فرهنگی: تهیه کتاب‌های صوتی و بریل، تهیه منشی، کمک تحصیلی به دانش‌آموزان و دانشجویان و فراهم‌سازی امکانات آموزشی و نرم‌افزار‌های ویژه نابینایان مانند لپ‌تاپ و تلفن همراه هوشمند. شایان ذکر است که کتابخانه ابابصیر اکنون دارای حدود هزار عنوان کتاب بریل و پنج تا شش هزار عنوان کتاب صوتی است.
پزشکی و سلامت: پیگیری وضعیت درمانی بیش از ۶۰۰ مددجو در بیمارستان‌های اصفهان، انجام معاینات دوره‌ای و چکاپ، تأمین عینک‌های تخصصی، سمعک و سایر تجهیزات توان‌بخشی مورد نیاز.
آموزش‌های حرفه‌ای و اشتغال: برگزاری کلاس‌های آشپزی، خیاطی، بافتنی و سایر مهارت‌های خانگی با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای. در این بخش تلاش می‌کنیم تا مددجویان به استقلال اقتصادی نسبی برسند. محصولات تولیدی آن‌ها در نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های خیریه عرضه می‌شود.
بسیاری از مددجویان ما تحصیلات دانشگاهی عالی دارند، اما متأسفانه برای استخدام با مشکلات بسیاری مواجه می‌شوند؛ هرچند بر اساس قانون، ۳ درصد نیرو‌های سازمان‌های دولتی باید از افراد دارای معلولیت باشند، اما از حضور نابینایان استقبال نمی‌شوند. افزون بر این، بخشی از مددجویان در فعالیت‌های ورزشی نیز حضور دارند و در باشگاه ورزشی مؤسسه ابابصیر، هر هفته کلاس‌های حرکات اصلاحی برگزار می‌شود و تیم‌های نابینایان در مسابقات شرکت می‌کنند. ما نیز در حد توان از آن‌ها حمایت و تقدیر می‌کنیم. به‌طور کلی هدف مؤسسه ابابصیر ارتقای سطح آموزش، سلامت و کیفیت زندگی نابینایان و کم‌بینایان است تا بتوانند با تکیه بر توانایی‌های خود در جامعه حضور مؤثری داشته باشند.
هدف مؤسسه ابابصیر ارتقای سطح آموزش، سلامت و کیفیت زندگی نابینایان و کم‌بینایان است تا بتوانند با تکیه بر توانایی‌های خود در جامعه حضور مؤثری داشته باشند.
-درباره اشتغال نابینایان و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، توضیح بیشتری بدهید.
متأسفانه اشتغال یکی از اصلی‌ترین چالش‌های جامعه نابینایان است. در گذشته برخی از این افراد در سمت‌هایی مانند تلفنچی استخدام می‌شدند، اما امروز با تغییر شرایط کاری، آن فرصت‌ها از بین رفته است. در حال حاضر بسیاری از نابینایان مهارت‌های متنوعی دارند و می‌توانند در حوزه‌های نوین مانند خدمات مرتبط با هوش مصنوعی یا کال‌سنتر‌ها فعالیت کنند، اما کارفرمایان تمایل چندانی به جذب آن‌ها نشان نمی‌دهند.
یکی از مشکلات اساسی، ساختار قوانین استخدامی است. در کشور ما قانون کار به‌گونه‌ای تنظیم شده که باید فرد به‌طور کامل استخدام شود و تمام مزایا را دریافت کند، یا اصلاً استخدام نشود. یعنی امکان انعطاف‌پذیری و پرداخت متناسب با میزان توانایی فرد وجود ندارد. همین موضوع باعث می‌شود بسیاری از کارفرمایان از به‌کارگیری نابینایان صرف‌نظر کنند. از سوی دیگر، مسائل جانبی مثل ایاب‌وذهاب، مناسب‌سازی محیط کار و آموزش‌های اولیه نیز هزینه و زمان می‌برد که اغلب کارفرمایان از عهده‌اش برنمی‌آیند.
به همین دلیل، ما در مؤسسه ابابصیر تلاش کرده‌ایم زمینه اشتغال خانگی را برای مددجویان فراهم کنیم. بسیاری از آنان در کار‌های تولیدی مانند خیاطی، بافتنی، یا سایر صنایع دستی فعالیت دارند. البته از آنجایی که محصولاتشان دست‌ساز و غیرسری‌سازی هستند، امکان عرضه گسترده در فروشگاه‌های بزرگ یا پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا وجود ندارد. با این حال، ما برایشان بستری مجازی ایجاد کرده‌ایم؛ در صفحه اینستاگرامی «بصیر گالری» محصولات این عزیزان معرفی می‌شود و مردم می‌توانند وارد صفحه خرید شوند و محصولات را مشاهده و ثبت سفارش کنند.
نکته امیدوارکننده این است که نابینایان از نظر فناوری اطلاعات بسیار پیشرفت کرده‌اند. بسیاری از آن‌ها از تلفن‌های هوشمند و از پلتفرم‌هایی مانند اسنپ استفاده می‌کنند و حتی در زمینه تولید محتوای صوتی، ضبط و ویرایش فایل‌های آموزشی توانمند شده‌اند. مؤسسه آموزشی ابابصیر نیز دارای «استودیوی ضبط صدا» است و بخشی از کتاب‌های مورد نیاز دانش‌آموزان و دانشجویان را به‌صورت صوتی تولید می‌کند و در اختیارشان قرار می‌دهد. این فایل‌ها در کتابخانه صوتی ما ذخیره شده و هر زمان که نیاز باشد برای مددجویان ارسال می‌شود. در مجموع، ما تلاش می‌کنیم با آموزش، توانمندسازی و ایجاد فرصت‌های جدید، نابینایان را از وابستگی استخدامی دور کرده و به استقلال شغلی نزدیک‌تر کنیم.
ما در مؤسسه ابابصیر تلاش کرده‌ایم زمینه اشتغال خانگی را برای مددجویان فراهم کنیم. بسیاری از آنان در کار‌های تولیدی مانند خیاطی، بافتنی، یا سایر صنایع دستی فعالیت دارند. در صفحه اینستاگرامی «بصیر گالری» محصولات این عزیزان معرفی می‌شود و مردم می‌توانند وارد صفحه خرید شوند و محصولات را مشاهده و ثبت سفارش کنند.
- مهم‌ترین چالشی که در مسیر این کار خیر در مؤسسه ابابصیر با آن مواجه هستید، چیست؟
اجازه بدهید ابتدا برای آشنایی مخاطبان توضیح کوتاهی درباره سابقه مؤسسه آموزشی ابابصیر عرض کنم. ابابصیر در سال ۱۳۴۸ تأسیس شده است. در آن زمان، به دلیل نبود مدیران متخصص در حوزه آموزش نابینایان در استان، گروهی از متخصصان خارجی این کار را آغاز کردند و مؤسسین ابابصیر به این نتیجه رسیدند که باید برای آموزش نابینایان، یک مرکز آموزشی اختصاصی ایجاد شود. در همان دوران، معاونت آموزش استثنایی در وزارت آموزش و پرورش شکل گرفت و این مؤسسه نیز کار خود را در قالب یک مجتمع آموزشی ویژه نابینایان آغاز کرد و به‌تدریج، در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ این مرکز توسعه یافت و به یکی از مهم‌ترین مراکز آموزشی نابینایان در کشور تبدیل شد.
به‌طور میانگین سالانه بین ۳۰۰ تا ۴۵۰ دانش‌آموز در مقاطع مختلف از پیش‌دبستانی تا راهنمایی در این مرکز تحصیل می‌کردند. حدود نیمی از این دانش‌آموزان اهل شهر اصفهان بودند و با سرویس‌های رفت‌و‌برگشت به مدرسه می‌آمدند، اما گروهی دیگر از شهرستان‌ها یا استان‌های همجوار بودند که امکان تردد روزانه نداشتند؛ برای همین بخش شبانه‌روزی نیز در ابابصیر ایجاد شد. در این بخش، خدمات کامل آموزشی، بهداشتی، تغذیه‌ای و فرهنگی ارائه می‌شد.
با گذشت زمان و تغییر رویکرد جهانی آموزش و پرورش، سیاست بر آن شد که به‌جای آموزش در مدارس جداگانه، دانش‌آموزان نابینا از همان ابتدا در مدارس عادی تحصیل بکنند تا از جامعه منزوی نشوند. با این حال، این امر نیازمند آموزش‌های پایه و توانمندسازی فردی است تا این گونه دانش‌آموزان بتوانند در مدارس معمولی با دیگران همراه شوند.
اکنون همه دانش‌آموزان تحت پوشش ما در مدارس عادی مشغول تحصیل هستند و مؤسسه ابابصیر همچنان خدمات پشتیبانی مانند پرداخت کمک هزینه ایاب‌وذهاب و حمایت آموزشی ارائه می‌دهد، ما هیچ بودجه دولتی نداریم و تنها منبع مالی ما درآمد اندکی است که از اجاره‌دادن ساختمان قدیمی مؤسسه به یک دانشگاه تأمین می‌شود، که آن هم به‌دلیل فرسودگی ساختمان و هزینه‌های نگهداری ساختمان کافی نیست.
مشکل اصلی ما این است که هیچ‌گونه حمایت مالی از سوی دولت، بهزیستی یا نهاد‌های عمومی دریافت نمی‌کنیم. البته مردم نیکوکار کمک جزئی می‌کنند، لیکن این کمک‌ها جایگزین وظایف دولت نمی‌شود. متأسفانه هرچه تعداد خیریه‌ها بیشتر شده، دولت هم از انجام مسئولیت‌های خود عقب‌نشینی کرده است؛ در حالی که افراد دارای معلولیت هم شهروند همین کشورند و باید از ثروت ملی و امکانات عمومی سهم عادلانه‌ای داشته باشند.
به‌طور کلی، چالش ما فقط مالی نیست؛ بلکه ناشی از نبود سیاست حمایتی پایدار از سوی دولت است. اگر این حمایت‌ها انجام شود و سرانه واقعی برای آموزش و معیشت این افراد در نظر گرفته شود، این عزیزان می‌توانند زندگی آبرومند و مستقلی داشته باشند.
مشکل اصلی ما این است که هیچ‌گونه حمایت مالی از سوی دولت، بهزیستی یا نهاد‌های عمومی دریافت نمی‌کنیم. متأسفانه هرچه تعداد خیریه‌ها بیشتر شده، دولت هم از انجام مسئولیت‌های خود عقب‌نشینی کرده است؛ در حالی که افراد دارای معلولیت هم شهروند همین کشورند و باید از ثروت ملی و امکانات عمومی سهم عادلانه‌ای داشته باشند.
-برای آینده مؤسسه چه برنامه‌هایی در نظر دارید؟ اگر قرار باشد در چند ماه یا یک سال آینده پروژه‌ای خاص را پیش ببرید، آن پروژه چیست؟
همان‌طور که قبلاً عرض کردم، یکی از دغدغه‌های اصلی ما در حال حاضر، مسئله اشتغال افراد نابینا و کم‌بینا است. بسیاری از اعضای ما تحصیلات دانشگاهی دارند، حدود ده درصدشان دارای مدرک تحصیلی عالی هستند، اما متأسفانه امکان به‌کارگیری آن‌ها در جامعه وجود ندارد. هدف ما این است که بتوانیم این افراد را به بازار کار معرفی کنیم تا توانایی‌هایشان دیده شود و از ظرفیت علمی و تخصصی‌شان استفاده شود.
موضوع دوم، ایجاد فرصت‌های اشتغال خرد است؛ به این معنا که شرایطی فراهم کنیم تا خودِ افراد بتوانند کار و درآمد مستقل داشته باشند. در این زمینه قصد داریم آموزش‌های لازم را در حوزه‌های هنری و مهارتی ارائه دهیم تا ضمن افزایش اعتمادبه‌نفس، روحیه همکاری و کار جمعی نیز در میانشان تقویت شود. در واقع، ما به دنبال ایجاد فرهنگی پایدار هستیم که افراد نابینا باور کنند می‌توانند مؤثر و توانمند باشند؛ چه در مشاغل رسمی و چه در کارگاه‌ها و فعالیت‌های کوچک خانگی یا گروهی.
در پایان این گفت‌وگو، بروشور مؤسسه آموزشی ابابصیر را ملاحظه می‌فرمائید.
