تداوم بحران بشردوستانه در سال ۲۰۲۵
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، امسال در زمانی به هفته جهانی بشردوستی رسیدیم که نیاز‌های بشردوستانه در جهان به اوج خود رسیده است و احترام به قانون بین‌المللی بشردوستانه (IHL) در معرض تهدید قرار دارد. حملات هدفمند به غیرنظامیان و امدادگران، همراه با حملات به بیمارستان‌ها، مدارس و سایر اهداف غیرنظامی، در حال افزایش است و دسترسی به کمک‌های نجات‌بخش به صورت گسترده، سلب می‌شود.
در سال ۲۰۲۵ «قوانین جنگ» که توسط کنوانسیون‌های ژنو در سال ۱۹۴۹ وضع شدهاند، بدون تغییر دچار تهدید جدی هستند. سال ۲۰۲۴ با ۳۸۳ کشته، ۳۰۸ زخمی و ۱۲۵ امدادگر ربوده شده، مرگبارترین سال ثبت شده برای کارکنان و فعالان بشردوستانه بوده است و با کشته شدن ۲۶۵ امدادگر در سال ۲۰۲۵، جهان از رکورد غم‌انگیز سال گذشته عبورکرده است و با نقض آشکار قوانین بین‌المللی بشردوستانه که آشکارا رخ می‌دهد، ما با واقعیت تلخ مصونیت گسترده از مجازات روبرو شده‌ایم. در این میان سازمان‌های محلی خیریه و بشردوستانه نیز با خطرات جدی‌تری رو‌به‌رو بوده‌اند، تنها در غزه داوطلبان این سازمان‌ها، امدادگران بشردوستانه و کارکنان بشردوستان سازمان ملل متحد، هر روز در غزه مورد هدف عامدانه قرار می‌گیرند.
عملیات بشردوستانه همچنان چراغ امیدی برای میلیون‌ها انسان است
«روز جهانی بشردوستی» (World Humanitarian Day) در سال ۲۰۰۸ و در پنجمین سالگرد حمله به هتلی در بغداد که منجر به کشته شدن ۲۲ نفر از فعالان عرصه بشردوستانه شد، نامگذاری شده است. این مناسبت جهانی به عنوان روزی برای گرامی‌داشت امدادگران بشردوستانه در حالی برگزار می‌شود که در دوسال گذشته، نزدیک به صد‌ها امدادگر بشردوستانه در غزه و پنج امدادگر هلال احمر در ایران، مورد هدف عامدانه قرار گرفته‌اند، مساله‌ای که نشان‌دهنده تهدید آستانه حمایتی از کارکنان بشردوستانه بوده است.
طبق گزارش «دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل» (OCHA)، تعداد افراد نیازمند به کمک‌های بشردوستانه روندی تصاعدی دارد و عملیات بشردوستانه با چالش‌های متعددی چون ناامنی، کمبود بودجه، موانع سیاسی و بوروکراتیک و گاهی اوقات، هدف قرار دادن مستقیم امدادگران در مناطق جنگی در سراسر جهان رو‌به‌رو است. به موازات ادامه درگیری‌های مسلحانه، میلیون‌ها نفر نیاز فوری به کمک‌های غذایی و پزشکی دارند، در حالی که امدادگران با مشکلات شدیدی در دسترسی به جمعیت‌های آسیب‌دیده مواجه هستند و خطرات جدی برای ایمنی آنها، چالش عملیات بشردوستانه را افزون کرده است. تغییرات اقلیمی نیز بر روند صعودی نیاز‌های بشردوستانه در سال ۲۰۲۵ نیز تاثیر داشته و تخمین زده می‌شود که هفت میلیون نفر به دلیل خطرات اقلیمی، فوریت‌های بهداشتی و بی‌ثباتی منطقه‌ای، به کمک نیاز خواهند داشت. برای مثال سیل، ناامنی غذایی را تشدید کرده است و ۳.۷ میلیون نفر در فصل کم‌بارش در معرض خطر گرسنگی حاد قرار دارند.
بحران بشردوستانه در سال ۲۰۲۵ در نگاه آماری
هماهنگ‌کننده امداد اضطراری و معاون دبیرکل در «امور بشردوستانه و هماهنگ‌کننده امداد اضطراری» سازمان ملل متحد، «تام فلچر» در رونمایی از گزارش «بشردوستانه جهانی ۲۰۲۵» اعلام کرده است که سیستم فعلی جهان در حال شکست دادن دستاوردها، اقدامات و امدادگران بشردوستانه، است. او می‌گوید: ما کنش‌گران بشردوستانه جهان اعم از سازمان ملل متحد، سازمان‌های بشردوستانه، سازمان‌های خیریه، داوطلبان و یا امدادگران دیگر در دوراهی نیستیم، بلکه در لبه پرتگاه ایستاده‌ایم. در سال ۲۰۲۵، و بر اساس گزارش این نهاد، بیش از سیصد میلیون میلیون نفر در ۷۲ کشور به کمک‌های بشردوستانه و کمک فوری ۴۷.۴ میلیارد دلاری، نیاز داشته‌اند و حدود ۴۰۰ میلیون کودک یعنی از هر پنج کودک در سراسر جهان، یک نفر، در مناطق جنگی زندگی می‌کنند یا در حال فرار از آنها هستند.
تا اواسط سال ۲۰۲۴، بیش از صد میلیون نفر میلیون نفر در وضعیت بی‌جاشدگی اجباری (آوارگی) قرار داشته‌اند و در شش ماه گذشته ۵ میلیون نفر به این جمعیت اضافه شدهاند و تنها در غزه، ۹۰ درصد از جمعیت (۱.۹ میلیون نفر) آواره شدهاند. بیش از ۳۶۰ امدادگر در سال ۲۰۲۴ کشته شدهاند، که این سال را به مرگبارترین سال ثبت شده برای امدادگران داوطلب تبدیل کرده است. بیش از ۵۲ میلیون کودک به دلیل درگیری در سال ۲۰۲۴ خارج از مدرسه به سر برده‌اند و تنها در غزه، بیش از دوازده دانش‌آموز و ۴۹۲ معلم کشته و تقریبا همه مدارس تخریب شدهاند. همچنین، بیش از ۲۸۰ میلیون نفر در ۵۹ کشور آسیب‌دیده از درگیری با سطح بالایی از ناامنی غذایی مواجه بودند. سودان شاهد ۲۵ میلیون آسیب‌دیده و ۷۵۵ هزار نفر با شرایط فاجعه‌بار (در سطح قحطی) مواجه بوده‌اند و تقریبا همه جمعیت غزه با سطح بی‌سابقه‌ای از قحطی عامدانه رو‌به‌رو هستند. این اعداد و دادههای سرسام‌آور مهم هستند و واضح‌ترین ارزیابی از مقیاس هولناک چالش بشردوستانه را، ارائه می‌دهند. بحران‌ها به طور متوسط ۱۰ سال طول می‌کشند؛ و هر چه ادامه‌دار باشند، چشم‌انداز‌ها تاریک‌تر می‌شوند، بدان معنا که امید به زندگی کاهش می‌یابد، آموزش آسیب می‌بیند، مرگ و میر مادران یا قحطی گسترش خواهند داشت.
نقش‌های اساسی سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه
سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه به دلایل مختلف ضروری هستند، برخلاف نهاد‌های دولتی که ممکن است در واکنش کند باشند، سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه اغلب قادر به بسیج سریع منابع و تیم‌ها در محل هستند که در مواقع اضطراری بسیار مهم است. در سال ۲۰۲۳، سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه به بیش از ۱۵۰ بحران در سراسر جهان پاسخ دادند و کمک‌های حیاتی را ظرف ۲۴ ساعت پس از شروع رویداد ارائه دادند. این سازمان‌ها در زمینه‌هایی مانند مدیریت بحران، بهداشت عمومی، آموزش و توسعه جامعه تخصص ویژه‌ای دارند. تجربه آنها به آنها اجازه می‌دهد تا راه‌حل‌های مؤثر متناسب با نیاز‌های خاص جمعیت‌ها را اجرا کنند.
سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه مستقل از دولت‌ها و منافع سیاسی فعالیت می‌کنند و به آنها این امکان را می‌دهد که بی‌طرف و بی‌غرض باقی بمانند، این استقلال برای جلب اعتماد جوامع محلی و دسترسی به مناطق حساس بسیار مهم است. سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه علاوه بر اقدامات مستقیم خود، نقش مهمی در حمایت و افزایش آگاهی در مورد مسائل بشردوستانه ایفا می‌کنند. آنها بر سیاست‌های عمومی تأثیر می‌گذارند و حمایت جهانی را برای اهدافی که از آنها دفاع می‌کنند، بسیج می‌کنند. برای مثال سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه به لطف کمپین‌های آگاهی‌بخشی خود، توانسته‌اند در پنج سال گذشته با موفقیت کمک‌های بین‌المللی را افزایش دهند. سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه نقش مهمی در حمایت از جوامع ایفا می‌کنند. ماموریت‌های اصلی آنها عبارتند از:
۱. امدادرسانی اضطراری: در صورت وقوع بلایای طبیعی یا درگیری‌های مسلحانه، سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه کمک‌های فوری را به شکل غذا، آب، پوشاک و مراقبت‌های پزشکی ارائه می‌دهند. توانایی آنها در واکنش سریع برای نجات جان انسان‌ها ضروری است. به عنوان مثال، در طول زلزله سال ۲۰۲۳ در ترکیه و سوریه، سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه بیش از ۵ میلیون جیره غذایی توزیع کردند و کلینیک‌های سیار برای درمان مجروحان راه‌اندازی کردند.
۲. حفاظت از حقوق بشر: سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه از حقوق اساسی افراد، به ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند زنان، کودکان، پناهندگان و افراد دارای معلولیت، محافظت می‌کنند. آنها کمپین‌های آگاهی‌بخشی برگزار می‌کنند و از تغییرات قانونی حمایت می‌کنند. به گفته دیده‌بان حقوق بشر، سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه در ده سال گذشته به اجرای قوانینی که از حقوق پناهندگان محافظت می‌کند در بیش از ۵۰ کشور کمک کرده‌اند.
۳. توسعه پایدار: فراتر از امدادرسانی فوری، سازمان‌های مردم‌نهاد بشردوستانه بر روی پروژه‌های توسعه بلندمدت کار می‌کنند. این پروژه‌ها شامل ساخت زیرساخت‌ها، آموزش، آموزش حرفه‌ای و ترویج شیوه‌های کشاورزی پایدار است. برای مثال، یک شبکه بشردوستانه غیردولتی به نام «گلوبالانگ»، با حمایت از پروژه‌های اجتماعی در آفریقا، آسیا و سراسر جهان، نقش کلیدی در توسعه پایدار ایفا می‌کند. از طریق تعهد خود، هزاران نفر از برنامه‌هایی که بر آموزش، امنیت غذایی، سلامت و توانمندسازی متمرکز هستند، بهره‌مند می‌شوند و تأثیری پایدار و فراگیر را تقویت می‌کنند.
۴. کمک‌های بشردوستانه پزشکی: این سازمان‌ها مراقبت‌های بهداشتی ضروری را ارائه می‌دهند، کلینیک می‌سازند، دارو توزیع می‌کنند و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی محلی را آموزش می‌دهند. آنها نقش مهمی در مبارزه با بیماری‌های همه‌گیر و بومی ایفا می‌کنند. برای مثال سازمان پزشکان بدون مرز در پنج سال گذشته بیش از ۲ میلیون بیمار را در مناطق جنگی و مناطق آسیب‌دیده از بیماری‌های همه‌گیر درمان کرده است.
معرفی اقدامات برخی از سازمان‌های خیریه و مردم‌نهاد در مواجه با بحران‌های بشردوستانه
به مناسبت هفته بشردوستی برخی از سازمان‌های خیریه یا ان‌جی‌او‌ها به فعالیت‌های ویژه‌شان به مناسبت روز جهانی بشردوستی پرداخته‌اند که به تعدادی از آنان اشاره می‌کنیم:
سازمان بین‌المللی «کمک به پیری» (HelpAge) یک سازمان غیرانتفاعی جهانی است که برای بهبود زندگی سالمندان در سراسر جهان تلاش می‌کند. این سازمان با ایجاد یک شبکه جهانی، اتحادی از سازمان‌های متعهد به رفاه، عزت و صدای سالمندان، را به وجود آورده است و ۱۹۹ عضو جهانی در ۹۸ کشور دارد. ماموریت این شبکه ارتقای حقوق و رفاه سالمندان و کمک به آنها برای داشتن زندگی شرافتمندانه و رضایت‌بخش است. این شبکه به مناسبت روز جهانی بشردوستی در سایت خود گزارش از اقدامات بشردوستانه خود در غزه را ارائه کرده و در بیانیه‌ای به مناسبت روز بشردوستانه و بحران غزه می‌گوید: ما در حال ناامید کردن کسانی هستیم که خدمت می‌کنند. دولت‌ها و سایر بازیگران قول می‌دهند که از امدادگران بشردوستانه محافظت کنند، اما به وعده‌هایشان عمل نمی‌شود. اگرچه هنوز امید کمی به قوانین بین‌المللی داریم، اما این ممکن است آخرین درخواست ما از جامعه بین‌المللی برای اقدام فوری باشد. جنگ غزه را متوقف کنید و به مقامات اسرائیلی فشار بیاورید تا اجازه ورود کمک‌های بشردوستانه نامحدود به این شهر را بدهند.
سازمان «کانسرن ورلدواید» (Concern Worldwide)، از دیگر سازمان‌های خیریه داوطلبانه، به مناسبت روز جهانی بشردوستانه و در رابطه با بحران‌های انسانی مخصوصا در غزه هشدار داده است. این سازمان سابقه فعالیت داوطلبانه‌اش از ۱۹۶۸، شروع شده است. زمانی که گروه کوچکی از مردم ایرلند در واکنش به قحطی و درگیری در نیجریه مدیریت یک عملیات امدادرسانی بزرگ را بر عهده گرفتند؛ و بعد از نیم قرن بعد، این سازمان بین‌المللی بشروستانه با آسیب‌پذیرترین مردم جهان همکاری می‌کند تا به کاهش رنج و مبارزه با فقر و گرسنگی بپردازد. کانسرن ورلد وایلد، امدادگران را بخش جدایی‌ناپذیری از فرآیند بهبودی پس از شرایط اضطراری، معرفی می‌کند. مدیران این سازمان بشردوستانه معتقدند توانمندسازی جوامع محلی برای حل بحران‌های بشردوستانه ضروری و تمرکز بر جوامع محلی در قلب بحران‌های بشردوستانه در کنار حمایت بین‌المللی، بسیار مهم است.
کانسرن ورلد واید در مورد تجارب خود تا سال ۲۰۲۵ بیان می‌کند که بحران‌های بشردوستانه ممکن است غیرقابل پیش‌بینی و اجتناب‌ناپذیر باشند و هرچه جوامع بیشتری بتوانند سیستم‌های تاب‌آوری خود را بسازند، بیشتر می‌توانند به یک وضعیت اضطراری، گاهی اوقات حتی قبل از شروع آن، پایان دهند. این سازمان برای تقابل با بحران‌های بشردوستانه، همبستگی جهانی و توانمندسازی محلی را ترکیب می‌کند. یکی از حوزه‌های کلیدی کار تاب‌آوری این سازمان، کاهش خطر بلایا (DRR) است، مجموعه‌ای از رویکرد‌ها برای بلایای طبیعی و انسانی که به جوامع کمک می‌کند تا از خطرات جدید جلوگیری کرده و خطرات موجود را کاهش دهند. این سازمان در شعار خود می‌گوید هر ۱ دلار سرمایه‌گذاری در DRR می‌تواند ۱۵ دلار در هزینه‌های بازیابی صرفه‌جویی کند.
«اکشن‌اید» (ActionAid)، یک موسسه خیریه بین‌المللی است که با زنان و دختران برای ایجاد آینده‌ای عادلانه‌تر، منصفانه‌تر و پایدارتر همکاری می‌کند. این سازمان، به صورت شبکه‌ای با انجیاوهای بسیاری از سراسر جهان همکاری دارد و ۶۷ درصد بودجه خود برای برنامه‌های بشردوستانه و توسعه‌ای اختصاص داده است. اکشن‌اید به مناسبت روز بشردوستی می‌گوید: ما متوجه شدیم که هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند با فقر مقابله و تغییر ایجاد کند، زمانی که نیمی از جمعیت آن از حقوق برابر محروم هستند. به طور خلاصه، وقتی زنان و دختران شکوفا می‌شوند، همه ما شکوفا می‌شویم.
سازمان غیردولتی «اتحادیه ۲۰۱۵» (Alliance۲۰۱۵)، یک شبکه متشکل از هفت سازمان غیردولتی اروپایی است که در زمینه اقدامات بشردوستانه و توسعه‌ای فعالیت می‌کنند. این شبکه روز جهانی انسان‌دوستی، را از منظر و حول محور و شعار «تقویت همبستگی جهانی و توانمندسازی جوامع محلی» مورد بررسی قرار داده است و بر نقش حیاتی همکاری مشترک با جوامع، نه صرفاً به عنوان ذینفعان، بلکه به عنوان شرکت‌کنندگان و رهبران فعال در شکل‌دهی به آینده خود تأکید می‌کند. این سازمان از زمان تاسیسش در ارائه کمک‌های بشردوستانه به غزه فعال بوده است. شبکه اتحادیه ۲۰۱۵، با ارائه حمایت‌های حیاتی و کمک‌های بشردوستانه به جوامع آسیب‌دیده از درگیری، بلایای اقلیمی و آوارگی، سعی دارد بر روند دسترسی به غذا، آب تمیز، مراقبت‌های بهداشتی، تداوم داشته باشد و خود را متعهد به همبستگی با نیازمندان و توانمندسازی جوامع محلی برای بازسازی و شکوفایی می‌داند.
سخن آخر
ماموریت‌های بشردوستانه همبستگی بین‌المللی را تقویت کرده و پیوند‌های دوستی و همکاری بین ملت‌ها را تقویت می‌کنند. آنها همچنین آگاهی عمومی را در مورد چالش‌های پیش روی جوامع آسیب‌پذیر افزایش می‌دهند. مشارکت با سازمان‌های محلی و بین‌المللی فعال در عرصه بشردوستانه سبب آگاهی‌بخشی و افزایش آگاهی جهانی در مورد مسائل بشردوستانه از طریق کمپین‌های رسانه‌ای شده و با مشارکت اجتماعی باعث تقویت پیوند بین داوطلبان و جوامع محلی، تقویت درک متقابل و همکاری پایدار می‌گردد. در روز جهانی بشردوستی ۲۰۲۵، ایران عزیر ما پنج امدادگر شجاع را که در مسیر ماموریت بشردوستانه توسط رژیم صهیونیستی به شهادت رسیده‌اند، به یاد می‌آورد و همزمان با همه مردم جهان از جامعه جهانی می‌خواهد برای محافظت از بشریت بایستند؛ از امدادگران بشردوست محافظت کنند،به نمادهای بشردوستی احترام بگذارند و بدانند که هیچ‌کس نباید هنگام نجات جان انسان‌ها بمیرد.
منابع: