به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، رمضان بخشنده (رمضان کریم)، رمضان نیکو (رمضان الخیر)، رمضان امید (رمضان الامل) و رمضان صلح و آشتی (رمضان امان)، برخش از صفات ماه رمضان در میان مسلمانان خاورمیانه و شمال آفریقا یا همان کشورهای حوزۀ منا (MENA) است. این واژه‌ها، جلوه‌گر ویژگی اصلی این ماه یعنی نیکوکاری و احسان است.

 در ماه رمضان و در گسترده جغرافیایی این مناطق، بسیاری از مساجد و خانه‌های مردم، درهای خود را برای افطار می‌گشایند و آب، خرما، چای و نان را برای روزه‌داران مهیا می‌کنند. تأمین مواد غذایی و اطعام نیازمندان، حمایت از یتیمان و آسیب‌دیدگان، رسیدگی به پناهندگان، ساخت سرپناه و مسکن، خیرات آب، ساخت و تجهیز مدارس و مساجد، حمایت از دانشجویان و دانش‌آموزان کم‌برخوردار از مهم‌ترین فعالیت‌های خیریه در این ماه است. 

اقبال مردم به خیر و مؤسسات خیریه در رمضان

 بر اساس یک نظرسنجی که در کشورهای منتخب خاورمیانه در ماه فوریه تا مارس  2022 انجام شد، 87 درصد از کل پاسخ‌دهندگان مسلمان اعلام کردند که قصد دارند در ماه رمضان به یک فعالیت خیر یا مؤسسه خیریه کمک کنند. امارات متحده عربی با 97 درصد، بیشترین سهم از پاسخ‌دهندگان مسلمانی را داشت، که قصد داشتند کمک مالی کنند. عربستان سعودی با 90 درصد، اردن با 84 درصد، لبنان با 79 درصد و عراق با 76 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند (1)

این میزان از تمایل مردم به کار خیر در ماه رمضان، هم اهمیت ماه رمضان را در این کشورها نشان می‌دهد و هم حاکی از بالابودن سرمایۀ اجتماعیِ کار خیر در این کشورها دارد.

مهم‌ترین فعالیت بنیادهای خیریه در «ماه خدا»

 خیریه‌های بزرگ در این بخش از جهان در ماه رمضان، عمدتاً پویش‌هایی مخصوص ماه رمضان در سایت‌های خود و شبکه‌های اجتماعی ایجاد کی‌کنند. معمولاً در این پویش‌ها، آمار خدمات و مبالغ اهدایی، به صورت آنلاین در هر لحظه منتشر می‌شود. در پلتفرم‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی نیز که توسط این خیریه‌ها ایجاد می‌شود، خدمات مختلف با عناوینی همچون صدقه، فدیه، زکات و تعریف شده‌ است و اهدا کنندگان با توجه به  اولویت‌های خود کمک‌ها را واریز می‌کنند.

بیشتر بنیادهای خیریه در منطقۀ منا، در ماه مبارک رمضان، پویش‌هایی از جنس ذیل را برگزار می‌کنند:

• پویش سبد ماه رمضان: طرحی است که هدف آن توزیع اقلام اساسی غذایی بین نیازمندان در ماه مبارک رمضان است.
• پویش افطار روزه‌دار: طرحی است برای تهیه غذای پخته و توزیع آن در منازل مستمندان در ماه مبارک.
• پویش  عید: این طرح خرید مایحتاج و لباس برای ایتام و محرومان به مناسبت عید سعید فطر. 
• پویش زکات فطریه: جمع‌آوری زکات فطریه.

کمک به کشورهای بحران‌زده

 بسیاری از خیریه‌های بزرگ در منطقه منا، در ماه رمضان به بحران‌های انسانی نظیر پناهندگان و آوارگان توجه دارند. بنابر گزارش کمیساریای عالی پناهندگان، تنها در سال 2023، مبلغ 46 میلیون دلار از سوی خیریه‌های اسلامی به این آژانس اهدا شده است.  

 کشورهایی که بیشترین میزان حمایت را از طریق زکات و کمک‌های خیریه، چه در ایام عادی سال و چه در ماه مبارک رمضان دریافت می‌کنند عبارتند از، لبنان، که میزبان یکی از بیشترین جمعیت‌های پناهنده در جهان است. سوریه، جایی که بحران بیش از 12 میلیون نفر را مجبور به ترک خانه‌های خود کرده و این کشور را به یکی از بزرگترین بحران‌های آوارگی در جهان تبدیل کرده است، و سرانجام یمن که با یکی از  شدیدترین بحران‌های انسانی در جهان روبروست و در ماه‌های اخیر غزه، که نقطه تلاقی مشارکت بنیادهای خیریه خاورمیانه و شمال آفریقا شده است.

 سودان نیز طی سال‌ها و حتی ماه‌های اخیر درگیر بحران‌‌های انسانی بوده است. در ماه رمضان جاری، برخی از کشورهای ثروتمند خلیج فارس توانسته‌اند با رایزنی‌های سیاسی، راه را برای بنیاد‌های خیریه خود در سودان باز کنند.

نگاه ویژه به بحران غزه

 ماه رمضان امسال، غزه درگیر یکی از بدترین بحران‌های انسانی در جهان است، با بدتر شدن شرایط انسانی و بروز قحطی، اولویت برخی از خیریه‌های بزرگ اسلامی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، تأمین نیازهای مردم غزه بوده است. با وجود این‌که تنها چهار روز از ماه مبارک گذشته‌ است، خیریه‌های اسلامی منطقه در تلاش هستند تا از هر طریقی خدمات خود را به غزه ارسال کنند. تلاشی که با محاصره اسراییل به سختی انجام می‌گیرد. 

 آن‌ها به دلیل باز نبودن راه‌های کمک‌رسانی به غزه با تحویل کمک‌های خود در ماه مبارک رمضان به آژانس‌‌های امدادی سازمان ملل متحد سعی دارند تا به هر صورت ممکن خدمات خود را به غزه برسانند. بسیاری از خیریه‌ها با همکاری دولت‌های متبوعشان از ابتدای شروع بحران، تیم‌های پزشکی خود را آماده کرده‌اند تا در صورت برقرار آتش‌بس و باز شدن کانال‌های امدادی در ماه رمضان بتوانند خدمات خود را سریع به غزه اعزام کنند و برخی دیگر از خیریه‌ها دریافت زکات فطره برای مردم غزه را در پلتفرم‌های خود بارگزاری کرده‌اند تا در اولین فرصت بتوانند به این شهر ویران‌شده با دومیلیون جمعیت در بحران شدید، امداد اضطراری برسانند. 

رمضان فرصتی برای اتحاد منطقه‌ای

 علی رغم اختلافات سیاسی موجود در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، خیریه‌ها در این کشورها، در هنگام وقوع بحران و یا در ماه مبارک رمضان، با یکدیگر همکاری و مشارکتی فعال دارند. برخی از خیریه‌های خلیج فارس با جمع‌آوری زکات فطریه در کشورهای خود ، این مبالغ را به  آفریقا، یمن، لبنان، سوریه، افغانستان، فلسطین و یا سایر سرزمین‌های اسلامی اختصاص می‌دهند. خیریه‌های محلی در کشورهای فقیر‌تر به عنوان بازوی اجرایی خیریه‌های بزرگ در توزیع و هدف‌گذاری کمک‌ها نقشی موثر و سازنده دارند. 

 همکاری و همت خیریه‌ها با یکدیگر در جهان اسلام و در ماه مبارک رمضان می‌تواند الگویی برای مسلمانان در امور دیگر باشد. ماه مبارکی که می‌تواند دل‌های مومنان را این‌گونه به یکدیگر در سراسر دنیا نزدیک کند شاید با همکاری مردم و دولت‌ها بتواند روزی نوید‌بخش صلح و آرامش در خاورمیانه وشمال آفریقا نیز باشد. 

گزارش از زهرا میرابیان

منابع:

1- استاتیستا (Statista)

سایر منابع:

سایت سازمان همکاری‌های اسلامی

گزارش سال 2024 سازمان همکاری اسلامی

گزارش سال 2024 اقدامات خیریه در جهان اسلام

سایت زکات کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد

سایت الجزیره

روزنامه عرب نیوز

سایت بنیاد کمک به مسلمانان