به گزارش پایگاه خیری تحلیلی خیر ایران، بشردوستی در چین قدمتی در دل تاریخ دارد. مردم چین از دیرباز عمدتاً تحت تأثیر تعالیم بودا و کنفوسیوس بوده‌اند. تعالیم کنفوسیوس به تاثیرات خوبی، نیکی و کمک به هم‌نوعان اشاره داشته و شواهد تاریخی نشان‌دهندۀ همت افراد ثروتمند و یا برخی پادشاهان در امر نیکوکاری و خیریه است. «فن لی» (范蠡) مشاور پادشاه گو جیان (勾践) در سال‌های (771 - 476 قبل از میلاد) و در طول 19 سال، تمام ثروت خود را بین مردم محلی به ویژه افراد فقیر توزیع کرد. او معتقد بود که ثروت باید بین فقیر و غنی بچرخد همانطور که آب بین خشکی و دریا می‌چرخد. منسیوس فیلسوف، یکی از شاگردان کنفوسیوس، همیشه توصیه می‌کرد که «هنگامی که رفاه هست باید به همه کمک کرد».
همچنین معابد بودایی چین نیز همواره در ارائه غذا، کمک‌های پزشکی و مراقبت به مردم فقیر و امور خیریه پیشگام بوده‌اند. در سال‌های 400 تا 502 پس از میلاد، با الهام از آموزه‌های بودایی، دو شاهزاده از سلسله چی جنوبی، اولین سازمان بشردوستانه چین (Liuji Guan) را برای کمک به بیماران و محرومان چین تأسیس کردند.
انقلاب کمونیستی و محدودیت خیریهها
با این وجود، بشردوستی در دوران جدید با مشکل جدیدی مواجه شد که مهم‌ترین آن انقلاب کمونیستی چین در سال 1949 بود. حزب کمونیست چین، تحت رهبری مائو تسه‌تونگ، قصد داشت ثروت و قدرت را به دور از نخبگان قدیمی بین روستاییان توزیع کند. دولت با تصرف اموال زمین‌داران، لغو شرکت خصوصی و ممنوعیت بازار آزاد، به منظور کنترل کامل توزیع ثروت، مؤسسات خیریه خصوصی بشردوستانه را نابود کرد و حق تأمین همه کالاهای عمومی را در انحصار خود درآورد.
از زمان به قدرت رسیدن حزب کمونیست در چین در سال 1949 تا شروع اصلاحات و گشایش در سال 1978، امور خیریه عمدتاً توسط دولت هدایت می‌شد و دولت تنها مسئول اقدامات رفاهی و پرداختن به مسائل اجتماعی بود. با توسعه اقتصاد چین و گسترش طبقه متوسط، نیاز به تشکیل سازمان‌های غیردولتی یا خیریه‌های ثبت‌شده در چین احساس شد. با شروع سیاست درهای باز از سال 1979 به روی تجارت خارجی، سرمایه‌گذاری زیادی انجام گرفت و اقتصاد این کشور از 178 میلیارد دلار در سال 1979 به نزدیک به 15 تریلیون دلار در سال 2022 افزایش یافت و با شروع قرن بیست و یک، تحولات جدی اجتماعی آغاز شد.
تأسیس سازمان‌های اجتماعی
دولت کمونیستی چین از همان سال‌های ابتدایی تأسیس، سازمان اجتماعی (social organization) را ایجاد کرد که وظیفه آن، رسیدگی به امور اجتماعی در این کشور، از امور خیریه گرفته تا مددکاری بود.
سال 2004؛ نقطه عطف برای جریان خیریه در چین
در اواسط سال 2004، چین مقرراتی را برای تایید کار سازمان‌های غیردولتی و خیریهها به تصویب رسانید و از همان سال‌ها بود که کشور دستخوش توسعه سریع و تغییراتی اساسی در زمینه‌های اجتماعی شد. کسب‌وکارها، بنیادها، سازمان‌های اجتماعی و افراد بیشتری درگیر کارهای خیریه شدند و در حال حاضر و بر اساس گزارش «توسعه خیریه چین» در سال 2022، میزان گردش مالی خیر در این کشور به بیش از 400 میلیارد یوان رسیده است.
سال 2008 و در زمان زلزله استان ونچوان که باعث کشته‌شدن 69 هزار نفر و مجروح‌شدن 375 هزار نفر شد، نقطه شروع مهمی در توسعه بخش مردمی در چین به حساب می‌آید. زیرا که این حادثه برای اولین بار منجر به فعالیت‌های گسترده مردمی در کنار حمایت مالی شرکت‌های تجاری، شد.
سال 2016 نیز شروع تحولی جدید در روند اقدامات خیریه و بشردوستی در چین محسوب می‌شود. در این سال قانون جدید «خیریه برای اصلاح خدمات اجتماعی»، به تصویب و به دنبال آن در سال 2017 قوانین جدیدی برای ثبت و گزارش‌دهی موسسات غیردولتی خارجی، به‌وجود آمد.
این قوانین منجر به تغییرات سریعی در بخش بشردوستانه چین شد. بسیاری از پژوهشگران، دلیل این تغییرات را در توسعه و گسترش جهانی شرکت‌های تجاری چین می‌دانند، دوره‌ای که حزب کمونیست را به این باور رساند که افزایش فعالیت‌های بشردوستانه، غیردولتی یا خیریه به نفع شرکت‌های تجاری نیز می‌باشد.
چشم‌انداز رشد خیریهها
در طول دهه گذشته روند رشد فعالیت‌های خیر به شدت ادامه داشته و بر اساس گزارش شاخص جهانی اهدای کمک (CAF) در سال ۲۰۲۱، چین در رتبه پنجم جهانی از نظر سخاوتمندی قرار دارد و حدود هفت هزار بنیاد خیریه در چین فعالیت می‌کنند.
کل کمک‌های مالی برای سال‌های 2018 و 2019 به ترتیب 127 میلیارد یوان (تقریباً 19.8 میلیارد دلار) و 133 میلیارد یوان (تقریباً 2.8 میلیارد دلار) بوده است. در سال 2019، تعداد کل سازمان‌های اجتماعی در چین نزدیک به 900 هزار سازمان بوده است که شامل 372 هزار گروه اجتماعی، 487 هزار سازمان غیرانتفاعی و بیش از 7 هزار بنیاد خیریه بوده است. همچنین ارزش اموال این خیریهها، 2.9 میلیارد یوان (تقریباً 454 میلیون دلار) برآورد می‌شود.
چارچوب فعالیت خیریهها در چین
بنیادهای خیریه یا سازمان‌های غیردولتی چین، معمولاً در حوزه‌های آموزش، بهداشت، فقرزدایی، محیط زیست و توسعه اقتصادی فعالیت دارند. این مؤسسات با دولت همکار نزدیکی دارند و دولت نیز بر فعالیت‌های آنان نظارت کامل دارد. وزارت امور عمرانی چین، مسئولیت نظارت بر فعالیت خیریهها و سازمان‌های غیردولتی را دارد.
بخش بشردوستانه در چین برای جذب مشارکت خیریه شرکت‌های تجاری و هکاری مردم، اقدامات نوآورانه‌ای را با تکیه بر فناوری روز، در پروژه‌های اجتماعی انجام می‌دهد. در چین بسیاری از رسانه‌های اجتماعی بازوی خیریه مخصوص به خود را دارند، و شرکت تاسیس‌کننده آن‌ها با خیریهها همکاری دارد. برای مثال بنیاد تسانت در سال 2019 توانست با کمک شبکه اجتماعی ویچت، از کمک یک میلیارد کاربر این شبکه اجتماعی استفاده و حدود 1.78 میلیارد یوان (تقریباً 278 میلیون دلار) کمک مالی جمع آوری کند.
مروری بر برخی از بنیادهای خیریه در چین:
بنیاد خیریه کودکان چین (CCF)
بنیاد خیریه کودکان چین (CCF) در سال 1981 تأسیس شد. این بنیاد بزرگترین سازمان خیریه کودکان در چین است و ارتباط نزدیکی با دولت دارد. این بنیاد در بیش از 200 شهر و استان در سراسر کشور فعالیت می‌کند. اهداف این بنیاد، حمایت از سلامت و رفاه کودکان در زمینه‌های مختلفی مانند بهداشت و درمان، آموزش، تغذیه، حمایت از کودکان بی‌سرپرست و ... است. این بنیاد برای ترویج حقوق کودکان و ارتقای سطح زندگی آن‌ها تلاش می‌کند.
موسسه اهدا به آسیا (Give2Asia)
این بنیاد فعالیت‌های خود را در حوزه‌های مختلف انسانی در چین انجام می‌دهد. بنیاد اهدا به آسیا در سال 2021 به 434 سازمان محلی در چین خدمات و کمک مالی ارائه کرده است و حدود 10 میلیون نفر از خدمات این بنیاد استفاده کرده‌اند.
هفتاد درصد از کمک‌های بنیاد در زمینه آموزش و بهداشت و درمان بوده است. این خدمات شامل، حمایت از مدارس و برنامه‌های آموزشی برای کودکان محروم، ارائه بورسیه تحصیلی به دانش‌آموزان مستعد، کمک به ساخت و تجهیز مدارس می‌باشد و در زمینه بهداشت و درمان، حمایت از بیمارستان‌ها و کلینیک‌های خیریه، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به افراد نیازمند، کمک به تامین دارو و تجهیزات پزشکی می‌باشد. بنیاد آسیا در زمینه اهداف توسعه اقتصادی نیز برنامه‌هایی را در چین اجرا می‌کند. حمایت از مشاغل کوچک، ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، کمک به زنان و اقلیت‌ها برای دستیابی به استقلال اقتصادی از مهم‌ترین این اقدامات است.
بنیاد اهدا به آسیا در چند سال اخیر و با توجه به رشد صنعتی در چین، اهمیت به محیط زیست را نیز در برنامه‌های خود قرار داده است و حدود 30 درصد از برنامه‌های این موسسه نیز اهداف محیط‌زیستی می‌باشد. عمده حامیان مالی بنیاد آسیا شرکت‌های چند ملیتی هستند که مراکز صنعتی آنان معمولا در چین فعالیت دارند. شرکت مایکروسافت، کوکاکولا، نایک و شرکت والمارت مهم‌ترین این شرکت‌ها هستند.
بنیاد آموزش روستایی چین(RECF )
بی‌سوادی عامل اصلی فقر در جوامع روستایی چین است. بر اساس مقاله مجله بین‌المللی عدالت در سلامت، حدود 95 درصد از کشاورزان چین، بی‌سواد یا کم‌سواد هستند. بنیاد خیریه RECF به کودکان سن ابتدایی در سراسر روستاهای چین آموزش می‌دهد و هدف این بنیاد ترکیب سواد با مهارت‌های اجتماعی در روستاهاست.
بنیاد زیستگاه‌های بشری
با توجه به جمعیت عظیم بیش از 1.4 میلیارد نفری چین، «فقر مسکن»، مسئله‌ای مهم برای خیریهها در چین است. این موضوع در جوامع روستایی چین، بسیار حادتر است و مسکن مناسب با امکانات برای روستاییان معمولا یک چالش اساسی است. بنیاد زیستگاه بشری در سال 2002 فعالیت خود را در استان سیچوان چین آغاز کرد. این بنیاد تاکنون بیش از هزار و 400 خانه ارزان، مستحکم و بهداشتی را برای خانواده‌های کم‌درآمد فراهم کرده است. همچنین این بنیاد توانسته زیرساخت‌های روستایی را بهبود بخشد. حامی مالی این بنیاد، برخی شرکت‌های تجاری در شانگهای هستند که معتقدند، مسکن مقرون به صرفه، کلیدی برای رهایی جوامع روستایی چین از فقر است.
بنیاد سینجنتا برای کشاورزی پایدار چین
علیرغم وسعت عظیم چین، زمین قابل کشتِ کافی برای تغذیه جمعیت وسیع آن وجود ندارد. علاوه بر این، میزان خاک در دسترس کشاورزان به دلیل تخریب خاک و کمبود آب، در حال کاهش است. مزارع اغلب کوچک هستند و توسط جمعیت سالخورده نگهداری می‌شوند زیرا جوانان روستایی چینی زندگی شهری را انتخاب می‌کنند. این عوامل تهدید قابل توجهی برای امنیت غذایی چین است. بنیاد سینجنتا برای کشاورزی پایدار چین، برنامه‌های متعددی را برای مبارزه با تهدید قریب‌الوقوع فقر غذایی در چین ایجاد کرده است. این بنیاد، همچنین به جوانان چینی روستایی در زمینه ایجاد مشاغل سودآور آموزش می‌دهد. این بنیاد همچنین جوامع روستایی را در مورد اهمیت آبیاری مناسب و تناوب زراعی در تلاش برای کاهش تخریب خاک، آموزش می‌دهد.
بنیاد کمک جهانی (GlobalGiving)
«کمک جهانی» (GlobalGiving) یکی مهم‌ترین سازمان‌های خارجی در چین است که در عرصه خیریه و اقدامات بشردوستانه فعالیت دارد. این سازمان مطابق با قانون سال 2017، دفتر خود را در شهر شانگهای چین به ثبت رساند و بسیاری از شرکت‌های مهم تجاری در چین مانند ماشین‌سازی «فورد»، حامی مالی آن می‌باشند. وظیفه اصلی این بنیاد تسهیل کمک‌رسانی مالی برای خیریهها در چین است. این بنیاد از زمان شروع فعالیت در سال 2008، مبلغ 10 میلیون دلار را برای حمایت از 68 سازمان چینی، اختصاص داده است. بیشتر فعالیت‌های این بنیاد در زمینه کاهش بلایای طبیعی بوده و بر ارائه کمک‌های مالی متمرکز محلی، حمایت و برنامه‌های آموزشی تمرکز دارد.
آینده خیریه و بشردوستی در چین و چالش‌های پیش‌رو
خیریه و بشردوستی در چین ارتباط مستقیمی با رشد سریع فناوری در این کشور داشته و در راستای توسعه اقتصاد این کشور، بخش خیریه نیز، به سرعت در حال رشد بوده است. کمک‌های سالانه، تعداد بنیادها و سازمان های غیردولتی، تعداد متخصصان و داوطلبان تمام‌وقت در این بخش، و تعداد خیرین، توسعه و رشد قابل توجهی داشته‌اند. همچنین افزایش آگاهی، تمایل و فعالیت مشارکت‌کنندگان در پروژه‌های خیریه نیز قابل تأمل است. در این زمینه، ابتکارات و نوآوری در بخش بشردوستانه چین در سال‌های اخیر و همراه با رشد سریع بخش فناوری چین، آغاز شده است. شرکت‌های بزرگ فناوری معمولاً حامیان اصلی بنیادهای خیریه هستند و پلتفرم‌های خود را نیز در اختیار خیریهها قرار می‌دهند. ساز و کارهای بشردوستی در چین با رشد سریع اینترنت به شدت در حال پیچیده‌تر شدن است . اینترنت نقش اساسی را در سرعت‌بخشی خدمات بشردوستانه در چین داشته است.
در کنار چشم‌انداز روشن، برخی چالش‌های نیز پیش روی خیریهها در چین است، مشکلاتی نظیر، مقررات دولتی پیچیده، کمبود شفافیت در عملکرد برخی از خیریهها و نهایتا عدم ارتقای فرهنگ داوطلبانه، از مسائلی است که خیریه‌های چینی در سال‌های آینده با آن روبرو هستند. در نهایت، چین راه درازی را همچنان در پیش دارد تا دولت و سازمان‌های اجتماعی بتوانند اعتماد عمومی برای بخشش را، همانند صدها سال قبل، برقرار کنند.
گزارش از زهرا میرابیان
منابع:
دیدگاه خود را بنویسید