به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، چهل و ششمین نشست «یک چای، یک تجربه» عصر دوشنبه، شانزدهم بهمن با حضور دکتر فاطمه بهرام‌آبادیان، مدیرعامل موسسه پیام‌آوران همیاری (چترا) و جمعی از مدیران و اعضای برخی موسسات خیریه و سمن‌ها در سالن جلسات آکادمی خیر ایران برگزار شد.
نحوه شکل‌گیری چترا
دکتر بهرام‌آبادیان در این نشست با اشاره به اینکه شکل‌گیری چترا به سال 84 بازمی‌گردد، گفت: جمعی از دوستان شامل روانشناس، پزشک و متخصص مالی برای کمک به افراد معتاد گرد هم آمدند. از ابتدا در چترا، رئیس هیئت‌مدیره بودم. هدفم این بود که به ساختار چترا کمک کنم. در کمتر از ۶ ماه از شکل‌گیری چترا اتفاقات جالبی افتاد. متوجه شدم که خانواده با یک حرکت و حمایت کوچک کنار فرد معتاد می‌ماند و به او کمک می‌کند تا به زندگی عادی بازگردد؛ چنین اتفاقاتی، انگیزه شد که در چترا بمانم.
وی با بیان اینکه در آن زمان کارشناس حسابداری بودم و کار تجاری می‌کردم، عنوان کرد: اوایل به عنوان فعال اجتماعی در چترا کار می‌کردم اما نه تمام‌وقت. قصد اصلی‌ام، رسیدگی و نظم دادن به امور مالی مؤسسه بود. آقای دکتر سیدقاسمی در آن زمان مدیرعامل چترا بودند و یکی از مشوق‌های ما برای شروع کار چترا بودند. در بین تیم ما چندین نفر در حوزه اعتیاد کار کرده بودند. از سال ۸۴ کار را با یک مرکز شروع کردیم و در فروردین ماه سال ۸۵ چترا را به ثبت رساندیم. سال ۸۶ چندین مرکز کاهش آسیب دیگر ایجاد کردیم و در ۶ منطقه و ۲۰ محله کارهای اجتماع‌محور انجام دادیم.
دکتر بهرام‌آبادیان اظهار داشت: متاثر از فضای کار در چترا در سال ۸۸ روانشناسی را شروع کردم. خدمات روانشناسی و مددکاری، کاری تخصصی است و متوجه شدم با دوست‌داشتنِ صِرف و علاقه به کار اجتماعی نمی‌شود کار کرد. بر این اساس با وجود اینکه دوره‌های مختلفی شرکت کرده بودم، در رشته روانشناسی در دانشگاه به تحصیل پرداختم. در حال حاضر دکترای روانشناسی بالینی دارم، عضو هیئت علمی دانشگاه هستم و تدریس می‌کنم. بسیاری از پایان‌نامه‌ها را به حوزه اعتیاد سوق می‌دهم تا در این زمینه کارهای موثری انجام شود.
«به‌موقع بودن» مهم است
مدیرعامل چترا با اشاره به نقش مهم مادر و همسر در درمان افراد مصرف‌کننده، عنوان کرد: موردی داشتیم که زن و شوهر هر دو اچ‌آی‌وی مثبت بودند. آقا تزریقی و کارتن‌خواب بود و اچ‌آی‌وی را به همسرش منتقل کرده بود. خانم باردار و بسیار نگران بود. این خانواده در معرض فروپاشی بود. درست است که طلاق می‌تواند راه حل باشد اما اولین راه حل نیست. ماندن آن خانم کمک کرد که شوهرش در برنامه کاهش آسیب بماند و اقدام به ترک کند و خودش درمان بگیرد. خوشبختانه بچه به دنیا آورد و تست بچه هم منفی شد. همدلی و حمایت ما به آن خانواده کمک کرد، اگر ما به موقع در آنجا نبودیم آن خانواده از هم پاشیده شده بود. در حال حاضر این خانواده تحت درمان است. موضوع مهم این است که در حوزه آسیب به‌موقع حضور داشته باشیم و در دسترس باشیم.
چترا از ابتدا کار را در دو حوزه اعتیاد و اچ‌آی‌وی شروع کرد
دکتر بهرام‌آبادیان خاطرنشان کرد: چترا کار کاهش آسیب را به خاطر پیشگیری از شیوع اچ‌آی‌وی شروع کرد و چون یکی از عوامل انتقال اچ‌آی‌وی، اعتیاد است، به حوزه اعتیاد نیز وارد شدیم. در آن زمان به اینگونه بود که ۷۵ درصد افرادی که اچ‌آی‌وی مثبت هستند، از راه اعتیاد ترریقی مبتلا شده بودند اما این الگو در حال حاضر تغییر کرده است. ما از همان ابتدا در چترا در هر دو زمینه اعتیاد و اچ‌آی‌وی فعالیت کردیم. اولین بار برنامه‌ای به نام «اتوبوس ایدز» را در سال ۱۳۹۴ اجرا کردیم. در این برنامه پزشکان و روانشناسان و مددکاران به صورت رایگان در کنار ما هستند و تقریبا هر سال این برنامه انجام می‌شود.
مدیرعامل چترا عنوان کرد: تماس با چترا ۲۴ ساعته امکان‌پذیر هست و شبکه‌های مختلف مجازی داریم. بنده هم همیشه در دسترس هستم و شماره موبایل معرفی شده در اینستاگرام پاسخگو می‌باشد. چون زمان طلایی در اچ‌آ‌ی وی ۷۲ساعت است یعنی فرد باید قبل از ۷۲ ساعت درمان بگیرد. دارویی هست که مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری آن را رایگان در اختیار قرار می‌دهند. بعد از این دوره، با توجه به دوره پنجره، تست هم از سه هفته تا سه ماه ممکن است جواب درست ندهد. فرد بر اساس شواهد و مواجهه‌ای که داشته است، مراجعه می‌کند و تحت درمان قرار می‌گیرد. در این مدت سه‌ماه، فرد دچار اضطراب و نگرانی است که جواب تست او مثبت باشد چه باید بکند. هنوز در این زمینه مسئله انگ و تبعیض وجود دارد و فرد در این مدت از شدت نگرانی زندگی خود را تعطیل می‌کند.
وی با اشاره به اینکه تست اچ‌آی‌وی در مراکز چترا گرفته می‌شود، افزود: در صورت نیاز فرد به مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری ارجاع داده می‌شود.
خیلی اوقات فرد به خاطر تفکر و ترسی که دارد قدمی برای درمان بر نمی‌دارد و به خود و دیگران آسیب می‌رساند. اگر فرد اطلاعات صحیح بگیرد، متوجه می‌شود که با وجود اچ‌آی‌وی مثبت و گرفتن درمان می‌تواند زندگی خود را داشته باشد. درمان‌های جدید می‌تواند انتقال اچ‌آی‌وی به طرف مقابل را به صفر برساند.
ایران یکی از موفق‌ترین برنامه‌های کاهش آسیب را در سطح آسیا دارد
این روانشناس با بیان اینکه ایران یکی از موفق‌ترین برنامه‌های کاهش آسیب را در سطح آسیا دارد، گفت: امیدواریم مسئولان همچنان به این مسئله توجه داشته باشند. پکیج کاهش آسیب مسائل مختلف از جمله خدمات سرنگ و سوزن، آموزش و تست هپاتیت، سل و اچ‌آی‌وی را در بر می‌گیرد. دستاورد چترا اجرای موفق برنامه‌های کاهش آسیب است. توانستیم در آموزش و توانمندسازی برنامه‌های مختلفی داشته باشیم. امروز چترا در حوزه اچ‌آی‌وی و اعتیاد شناخته شده است.
دکتر بهرام‌آبادیان در مورد منابع مالی موسسه چترا خاطرنشان کرد: مردم ما خیلی مهربان هستند و هرجا احساس کنند که می‌توانند اثرگذار باشند پای کار می‌آیند. در سال‌های اول، کمک غیرنقدی برای مددجویان را قبول می‌کردیم و از طریق پروژه‌های تحقیقاتی و کاهش آسیب سعی می‌کردیم بخشی از هزینه ها را تأمین کنیم. چندسالی است که با توجه به بحث‌های حسابرسی، کمک‌های مردمی را به صورت نقدی پررنگ کردیم ضمن اینکه روانشناسان و پزشکانی داریم که رایگان خدمات ارائه می‌دهند.
وجود حداقل ۲۳ هزار نفر اچ‌آی‌وی مثبت و دو میلیون و 400 هزار معتاد در کشور
این روانشناس با اشاره به اینکه آمار اعتیاد و اچ‌آی‌وی مثبت با آمار بیماری‌هایی مانند سرطان متفاوت است، گفت: در مورد اعتیاد موضوع انگ، رازداری افراد و ترس افراد مطرح است. طبق آمار وزارت بهداشت حدود ۲۳ هزار نفر مبتلا به اچ‌آی‌وی مثبت شناسایی شده‌اند و همین تعدادند که در حال دریافت درمان هستند. در حال حاضر مثل قبل نیست که فرد بر اثر ابتلا به اچ‌آی‌وی مثبت فوت کند.
وی ادامه داد: مهم این است که اطلاع‌رسانی صورت گیرد تا یک زندگی نجات پیدا کند. فرد باید بداند که به جای ترس می‌تواند با گرفتن درمان از تمام حقوق برخوردار باشد. امروزه انتقال اچ‌آی‌وی از مادر به کودک به صفر رسیده است ضمن اینکه ما یکی از قوی‌ترین سیستم‌های انتقال خون را داریم. سازمان انتقال خون در این زمینه بسیار دقیق عمل می‌کند و کسی از طریق اهدا و پذیرش خون مبتلا به اچ‌آی‌وی مثبت نمی‌شود.
دکتر بهرام‌آبادیان با بیان اینکه در حوزه اعتیاد آمار دو میلیون و 400 هزار نفر اعلام شده است، عنوان کرد: دو مدل تعریف در این حوزه داریم: فرد وابسته به مواد و فرد مصرف‌کننده. مصرف‌کننده از مصرف آسپرین و استامینوفین تا ماده غیرقانونی را در بر می‌گیرد. در فرد وابسته مهمترین مسئله‌ای که پیش می‌آید، عدم کنترل مصرف و افزایش دوز مصرف است ضمن اینکه عملکرد فرد نیز مختل می‌شود. باید اطلاع‌رسانی شود تا خانواده‌ها داروهایی که بچه‌ها شب امتحان مصرف می‌کنند را بشناسند.
مدیرعامل چترا با اشاره به اینکه اعتیاد لزوماً اعتیاد به مواد مخدر نیست، بیان کرد: اعتیاد به قرص هم اعتیاد است. بسیاری از جوانان و نوجوانان ما متوجه نیستند که مصرف قرص می‌تواند اعتیادآور باشد. اینکه فرد فکر کند با بقیه فرق دارد و می‌تواند در مصرف کنترل داشته باشد، باعث می‌شود که فرد بیشتر و بیشتر در این مسیر پیش رود.
چترا در کنار خدمات تخصصی، حرفه‌آموزی دارد
دکتر بهرام‌آبادیان در پاسخ به این سوال که مهمترین حمایت‌ها و خدمات چترا چیست، گفت: ما علاوه بر کمک‌های تخصصی، برای خانواده‌ها حرفه آموزی و اشتغال داریم. در حال حاضر دو کارگاه فعال داریم و بسته‌های حمایتی ارائه می‌کنیم. ما اعتقاد به ماهی دادن نداریم بلکه دوست داریم ماهیگیری را یاد دهیم. مددجویان چترا بررسی می‌شوند که بر اساس ویژگی‌ها، خدمات را به آنها ارائه دهیم. یک گروه ترانس هم داریم که فعلاً به آنها خدمات مشاوره می‌دهیم. در حوزه اعتیاد مراکز مختلفی داریم. افراد در راه مانده را در مراکز گرمخانه پذیرش می‌کنیم و برای درمان ارجاع می‌دهیم.
چترا چهار سطح پیشگیری از اعتیاد دارد
عضو کارگروه پیشگیری، فرهنگی، کاهش آسیب و درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر در پاسخ به این سوال که با توجه به هزینه بالای مالی و روانی در زمینه اعتیاد آیا برنامه پیشگیری هم دارید، گفت: چترا جز معدود سمن‌هایی است که در سه سطح پیشگیری فعال است. حدود ۱۹ سال از فعالیت ما می‌گذرد و نیاز به مسئله پیشگیری را احساس می‌کنیم. سطح اول پیشگیری ما آموزش به خانواده‌ها و برگزاری همایش و جشنواره‌هاست. به عنوان مثال اولین جشنواره پوستر روبان قرمز را برای هنرمندان برگزار کردیم ۶۰۰ اثر به دست ما رسید که ۱۰۰ اثر منتخب و کتاب شد. ما آموزش را واقعاً اثرگذار می‌دانیم.
وی ادامه داد: در پیشگیری ثانویه، کاهش آسیب را در نظر داریم. ما گام به گام فرد مصرف‌کننده را به سوی درمان سوق می‌دهیم. به عنوان مثال به فرد مصرف‌کننده سرنگ می‌دهیم که سرنگ آلوده استفاده نکند. در مرحله بعد سعی می‌کنیم او را از مصرف تزریقی جدا کنیم. گام به گام او را به سمت درمان می‌بریم. کمک به اعتمادسازی فرد می‌کنیم که به خود و دیگران آسیب نزند. سطح سوم پیشگیری، درمان است که چندین مدل دارد. درمان حوزه دارویی و غیر دارویی را در بر می‌گیرد. سطح چهارم پیشگیری توانمندسازی است.
دکتر بهرام‌آبادیان تصریح کرد: ما مراکز اقامتی برای ترک اعتیاد داریم که هر کدام مجوز دارند. در سه سطح پیشگیری کار می‌کنیم و به همین دلیل برای تمام مراکز مجوز جداگانه گرفتیم. افراد زیادی در چترا بهبود یافته اند و در حال حاضر موفق زندگی می‌کنند. در حال حاضر حدود ۷۰ نفر در مجموعه ما مشغول به کار هستند که اعتیاد را تجربه کردند و در حال حاضر درمان شده‌اند و با ما کار می‌کنند. افرادی را داریم که بالای ۱۸ سال و ۲۱ سال پاکی دارند و در وضعیت خوبی به ما کمک می‌کنند.
سمن‌ها در حوزه اعتیاد باید بر اساس برنامه کشوری پیش روند
مدیرعامل چترا در پاسخ به این سوال که آیا به سمن‌ها و خیریه‌ها اجازه داده می‌شود که در مناطق آسیب‌خیز وسایل بهداشتی برای جلوگیری از ایدز و آسیب‌های اعتیاد توزیع کنند، بیان کرد: از سمن‌ها و خیریه‌ها می‌خواهم که در این عرصه، خودسرانه عمل نکنند و بر اساس برنامه کشوری پیش بروند. سمن‌ها و افراد نباید به طور سرخود کارهایی مانند پخش سرنگ بین معتادان را انجام دهند. کمک باید در مسیر درست و به صورت تخصصی صورت گیرد. آنها می‌توانند به مجموعه‌های همچون ما وصل شوند یا مراحلی را که ما طی کردیم، طی بکنند. ما گشت سیار داریم که در پاتوق‌ها لوازم کاهش آسیب و وعده‌های غذا توزیع می‌کنند و تست اچ‌آی‌وی می‌گیرند.
دکتر بهرام‌آبادیان ادامه داد: اوایل این برایم سوال بود که کاهش آسیب اعتیاد را کم می‌کند یا زیاد و کم‌کم متوجه شدم که کاهش آسیب اعتیاد را کم می‌کند و واقعا نیاز است که از طرف وزارت کشور، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی یک هم‌افزایی در این زمینه ایجاد شود. لازم است سازمان‌هایی که تخصصی در زمینه اعتیاد کار می‌کنند دور یک میز بنشینند تا تبادل آموزش و اطلاعات داشته باشند و دیدگاه‌ها در یک مسیر قرار گیرد. دوست دارم چترا کمک کند که نگاه‌های مشترک را بیشتر داشته باشیم. چترا تمایل به کار مشترک با سازمان‌های مردم نهاد دارد زیرا معتقدیم کنار هم معنای پررنگ‌تری پیدا می‌کنیم
این روانشناس در پاسخ به این سوال که آیا با جوانانی که مصرف مواد دارند مواجه شدید، گفت: اولین مرکز اعتیاد و توانمندسازی نوجوانان آسیب‌دیده از اعتیاد زیر ۱۸ سال را در سال۱۳۹۶- ۱۳۹۷ داشتیم. با مسئله اعتیاد به مواد جدید مانند گل مواجه شدیم. مافیای مواد مخدر قدرتمند عمل می‌کنند و شکل خوبی از مواد را تبلیغ می‌کنند به گونه‌ای که چند ایالت در آمریکا با مصرف گل موافقت کردند اما توجه کنیم این ماده در همه ایالت‌ها مجاز نیست. اکثر کشورهای جهان آن را ممنوع کرده‌اند. گل و حشیش دروازه مواد مخدر هستند. این جمله که «من معتاد نمی‌شوم» یا «من با بقیه فرق دارم»، درست نیست.
آگاهی خانواده‌ها در زمینه اعتیاد ضرورت دارد
مدیرعامل چترا اطلاع‌رسانی و آموزش را دو رکن بسیار مهم و اثرگذار در کاهش اعتیاد دانست و افزود: باید اطلاع‌رسانی کنیم تا خانواده‌ها توانمند و آگاه شوند. برخی از والدین با آزادی بیش از حد و برخی دیگر با سخت‌گیری زیاد نوجوانان و جوانان را به سمت اعتیاد سوق می‌دهند. افراد برای رانندگی آموزش می‌بینند و گواهینامه می‌گیرند اما برای ازدواج و بچه‌دار شدن که مسئله مهمی است، آموزش نمی‌بینند. افراد باید در حوزه همسرداری و فرزندپروری آموزش ببینند.
وی در پاسخ به این سوال که دفتر مرکزی چترا کجاست و در کدام استان‌ها فعالیت می‌کند، اظهار داشت دفتر مرکزی ما در فلکه اول صادقیه است. مراکز مختلفی در مناطق مختلف شهرداری داریم که آدرس آنها در سایت ما موجود است. در شش استان به طور رسمی شعبه داریم. با کمک بهزیستی قرار است که شعبه‌های ما در استان‌ها افزایش یابد. در سیستان و بلوچستان هم مرکزی داریم که توانمندسازی و آموزش را در آنجا مد نظر قرار دادیم. آموزش برای عشایر را نیز داشتیم.
ارائه خدمات به اتباع افغان از سوی چترا پرسش دیگری بود که در این نشست مطرح شد و دکتر بهرام‌آبادیان در پاسخ به آن عنوان کرد: در خصوص اتباع افاغنه چندین پروژه داشتیم که با همکاری سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت ارائه خدمات به آنها صورت گرفت. خوشبختانه کشور ما خدمات خوبی به افاغنه در زمینه‌های مختلف از جمله درمان اعتیاد ارائه داده است.
در اعتیاد حوزه مقابله با عرضه و مقابله با تقاضا را داریم
دکتر بهرام‌آبادیان در پاسخ به این سؤال که با توجه به در دسترس‌بودن مواد مخدر، چترا برای کاهش دسترسی به مواد چه برنامه‌ای دارد، گفت: در اعتیاد حوزه مقابله با عرضه و مقابله با تقاضا را داریم. حوزه مقابله با عرضه وظیفه پلیس مبارزه با مواد مخدر است که تاکنون اقدامات شایسته‌ای انجام داده است. شناسایی مصرف‌کنندگان و آزمایشگاه‌ها از جمله وظایف پلیس مبارزه با مواد مخدر است که تاکنون کشفیات زیادی داشته و چندین هزار شهید در این راه داشته است. در این بخش که حوزه کاری ما نیست فعال نیستیم.
مدیرعامل چترا ادامه داد: در حوزه مقابله با تقاضا برنامه‌های مختلفی داریم که به عرض رساندم از جمله اینکه تلاش می‌کنیم با آموزش، افراد نقاط ضعف خود را شناسایی و برای رفع آنها تلاش کنند. جذابیت کاهش آسیب این است که از مقاومت فرد کاسته می‌شود و حرکتی برای تغییر می‌کند.
روانشناسان باید دوره تخصصی در حوزه اعتیاد بگذرانند
وی در پاسخ به این سوال که برای اینکه افرادی که درمان شدند مجدداً به اعتیاد باز نگردند چه برنامه‌ای دارید، عنوان کرد: در بسیاری اوقات با خانواده‌هایی مواجه هستیم که شناختی از اعتیاد ندارند. ترک اعتیاد مسئله اصلی نیست. افراد بعد از چند روز تحمل بدن درد می‌توانند اعتیاد به تریاک و هروئین را ترک کنند و در مورد مواد محرک ۳ تا ۶ ماه زمان می‌برد.
عضو کارگروه مشارکت‌های مردمی و سازمان‌های مردم نهاد پیشگیری، فرهنگی، کاهش آسیب و درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر ادامه داد: مسئله این است که خانواده‌ها فکر می‌کنند فرد به کمپ رفته، ترک کرده و دیگر مسئله به پایان رسیده است. مشکل، ماده مخدر نیست بلکه رفتارهای اعتیادی در فرد و خانواده است. در اینجا نقش آموزش و روانشناسان بسیار پررنگ می‌شود. تقاضا دارم که روانشناسان حتماً دوره تخصصی بگذرانند که بتوانند مداخلات مناسبی داشته باشند. خانواده‌ها در این زمینه باید آگاه باشند تا واکنشی همدلانه داشته باشند.
دکتر بهرام‌آبادیان در پاسخ به این سوال که آیا مراکزی برای نگهداری افراد معتاد و اچ‌آی‌وی مثبت دارید، گفت: در خصوص نگهداری این افراد شهرداری به ما کمک کرده و مراکزی را در اختیار ما قرار داده است. این مراکز شبانه‌روزی هستند و افراد در راه مانده را اسکان می‌دهیم. مددکاران به تناسب نیاز و ویژگی‌های افراد به آنها کمک می‌کنند. البته ما به اجبار کاری نمی‌کنیم. اعتقاد داریم که خود فرد باید به این نتیجه برسد که کمک دریافت کند. چترا یک باشگاه مثبت نیز برای خدمات دهی به افراد اچ. آی. وی مثبت دارد. در ضمن کلیه خدمات در موسسه چترا رایگان است.
گزارش از مریم داوری
دیدگاه‌های بازدیدکنندگان
مریم داوری
این خانم چقدر راحت به موضوع درمان اعتیاد نگاه کرده در صورتیکه واقعیت این طور نیست