همیشه راه‌های زیادی برای چشیدن طعم خوشبختی وجود دارد و از نگاه بزرگان و ادیبان، یکی از راه‌های اصلی رسیدن به خوشبختی و آرامش، دست خلق را گرفتن، مددرسانی به دردمندان، مهربانی و بخشش است. ولی ما آدمی بودیم و شاکله‌مان آه بود و دم. گاه به پروردگارمان گله کردیم و از ناملایمات رنجیدیم. گاه دیگران را رنجاندیم و روز‌به‌روز پازلی از مهر وجودمان کم شد. ناقص بودیم و رؤیای کمال داشتیم. راه‌هایی را رفتیم که ماحصلش چیزی جز پای پُرآبله نبود. آرامش درونمان را با آزردن خود و دیگران از دست دادیم. در حالی که کلید در دستمان بود و ما دستانمان را مشت کرده بودیم ...
آنچه می‌تواند آرامش درون را به ما بازگرداند متصف‌شدن به اوصاف نیک است؛ موضوعی که در آثار ادبی نیز بازتاب یافته است. یکی از شاعرانی که به موضوعات اخلاقی توجه داشته، «ابن‌یمین» است.
در معرفی او آوردهاند:
«امیر فخرالدین محمود بن امیر یمین‌الدین طُغرایی مستوفی بیهقی فریومدی»، مشهور و متخلص به «ابن‌یمین» یکی از شاعران ایران در قرن هشتم هجری است و در قریه‌ای در سبزوار خراسان به دنیا آمد. پدرش ترک‌نژاد بود و به روزگار سلطان محمد خدابنده در روستای فریومد ملکی خرید و در آن‌جا ساکن گشت. پدرش او را آموزش داد و از جوانی در شمار شاعران و منشیان عهد خویش درآمد و مقام استیفا یافت و «مستوفی» خوانده شد. قطعه‌های ابن‌یمین به سبب اشتمال بر اندرز و طعن و طنز رواج و شهرت بسیار یافت و بر زبان شعر دوستان جاری گشت و از این بابت میان شاعران معاصر خود منفرد شد. زندگانی ابن‌یمین در سبزوار و فریومد به قناعت گذشت و اصولاً وی مردی قانع و گوشه‌گیر و دهقان‌پیشه و معتقد به بنیاد‌های اخلاقی بود. مرگش در سال ۷۴۶ هجری رخ داد.
در اینجا و به مناسبت بحث از اهمیت سخاوت و نیکوکاری، به یکی از اشعار کوتاه، پُرمفهوم و نغز این شاعر بزرگ اشاره می‌کنیم:
- سود دنیا و دین اگر خواهی/ مایۀ هر دوشان نکوکاری است
- راحت بندگان حق جستن/ عین تقوی و زهد و دینداری است
- گر درِ خُلد را کلیدی هست/ بیش بخشیدن و کم‌آزاری است (1)
از نگاه این شاعر بزرگ، اگر انسان، طالب این است که بهره و سودی از دنیا و آخرتش ببرد، شاهراه اصلی آن «کار نیک‌کردن» است. اگر انسان موجب آسایش و راحتی دردمندی گردد، بی‌شک زهد و تقوا از صفات او می‌شوند. ابن‌یمین کلید بهشت برین را در دو چیز معرفی می‌کند: سخاوتمندی و آزارنرساندن به دیگری. و به راستی اگر رستگاری همین باشد چه؟
یادداشت از دکتر عاطفه جعفریان
پی‌نوشت:
1. دیوان اشعار ابن‌یمین فریومدی، قطعه 128
دیدگاه خود را بنویسید