هستی با مهربانی شکل گرفته و مهرورزی یکی از ارکان مهم خلقت است. اولین عنصری که بشر از خالق خود می‌­بیند، می­‌فهمد و دریافت می‌کند مهربانی است. 

خداوند بی­‌دریغ می­‌بخشد. نگاه مهربان او بر تمام ذرات عالم پاشیده می­‌شود. مهم نیست که زیر خاک باشد یا روی آسمان، کرم خاکی و عقاب هرکدام به طریقی لطف و مهر خالقشان را دریافت می­‌کنند. 

 ما چرا شبیه خالقمان نباشیم؟ مگر نه این است که عاشق شبیه معشوق می­‌شود؟ مگر جز این است که دلیل پایداری هستی، مهر ایزد است؟ کدام موجود می­‌تواند بدون مهربانی زندگی کند که انسان بتواند؟ چرا محبتمان را دریغ کنیم وقتی که ساعت شنی زندگی، روز‌به‌روز شن­‌های بیشتری را از عمرمان کم می‌‌کند؟ 

 «مهرورزی» یکی از واژه­‌هایی‌ است که از نگاه بیشتر ادیبان جا نمانده است و هرکس به‌ زعم خود می­‌تواند این مفهوم را بسط دهد و معنا کند. در همین راستا، به یکی از اشعار زیبای سعدی اشاره می­‌کنیم؛ شاعری که به مضامین اخلاقی زیادی پرداخته است:

• یکی در بیابان سگی تشنه یافت/ برون از رمق در حیاتش نیافت
• کله دلو کرد آن پسندیده کیش/ چو حبل اندر آن بست دستار خویش
• به خدمت میان بست و بازو گشاد/ سگ ناتوان را دمی آب داد
• خبر داد پیغمبر از حال مرد/ که داور گناهان از او عفو کرد
• الا گر جفاکاری اندیشه کن/ وفا پیش گیر و کرم پیشه کن
• کسی با سگی نیکویی گم نکرد/ کجا گم شود خیر با نیک‌مرد؟
• کرم کن چنان که‌ت برآید ز دست/ جهان‌بان در خیر بر کس نبست
• به قنطار زر بخش کردن ز گنج/ نباشد چو قیراطی از دست‌رنج
• برد هرکسی بار در خورد زور/ گران است پای ملخ پیش مور (1)

 در این شعر زیبا، شیخ اجل سعدی شیرازی تصویر شخصی را ترسیم کرده است که در بیابان با سگی مواجه می­‌شود که از شدت تشنگی زبانش به خاک داغ چسبیده و بی‌رمق به گوشه­‌ای افتاده است و نفس‌نفس‌زنان جرعه آبی می­‌طلبد. آن شخص نیک‌­مرام با دیدن آن سگ، به سمتش روانه می­‌شود. کلاهش را درمی‌آورد و دستار سرش را مانند ریسمانی به دور کلاه می­‌پیچد، کلاه را شبیه سطلی درست می‌کند و آن را به چاهی که در آن نزدیکی بود می­‌اندازد. آن نیکوکار، آستین همت بالا زد و مقدار آبی برای آن سگ فراهم کرد تا حیات در آن موجود از بین نرود.

 وحی الهی بر پیامبر آن زمان فرود آمد و پیغام داد که: «پروردگار گناهان شخصی را به‌واسطه‌­ خدمتی که به سگی کرده بخشیده است.»

 حال ای انسان! اگر جفاکاری، فکری به حالِ حالِ دلت کن. مهربانی و سخاوتمندی راهی­ ‌است برای خوش‌ گشتنِ احوال ناخوش‌ات. مهرورزی به سگی بی­‌رمق و بیمار از نگاه خالق دور نمی­‌ماند، آیا خدمت به خلقی که ارزشمندترین اثر آفرینش است از نگاه پروردگار دور می­‌ماند؟ به هر طریقی که می­‌توانی و شایسته آنی مهر بورز؛ چراکه این دنیا پر از توان و ایده است برای مهربانی‌کردن. زمانی که از خودت و وجودت ببخشی این باارزش­‌ترین شکل بخشش است. 

 تو هم به اندازه­ توانت، به قدر ظرف وجودی­‌ات ببخش؛ چراکه پاداش نیکوکاران در درگاه حق ضایع نمی­‌گردد.

یادداشت از دکتر عاطفه جعفریان

پی‌نوشت:

1. بوستان سعدی، بخش حکایات، باب دوم در احسان