به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، قسمت ششم پادکست نیک‌آوا به موضوع «کارآفرینی و نیکوکاری» اختصاص دارد. مجید غلامی و انسیه افغان در این قسمت به‌دنبال معرفی کارآفرینان برجسته ایرانی و غیرایرانی، نشان‌دادن سیر تحول و تکامل کارهای آن‌ها و میزان تأثیرگذاری‌شان بر جامعه ایرانی هستند. آن‌ها همچنین تلاش کرده‌اند تا مخاطب خود را با نقش پررنگ نیکوکاری در زندگی کارآفرینان آشنا کنند و به‌آن‌ها نشان دهند که موضوع کارآفرینی بیشترین قرابت را با نیکوکاری دارد. 

تعریف کارآفرینی و معرفی کارآفرینان موفق ایرانی

 به‌گفته پژوهشگران این قسمت تعریف کارآفرینی و ویژگی‌های آن در طول دوران، کامل‌تر شده است. در قرن پانزده و شانزده میلادی، کارآفرین کسی بود که پروژه‌های بزرگ را با بودجه دولت مدیریت می‌کرد. در قرن هفدهم میلادی، ریسک‌پذیری و ایده‌پردازبودن هم جزء ویژگی‌های کارآفرین‌ها بود. بعدتر کسی که سرعت در روند کارش داشت، کارآفرین برتر بود ولی درکل از نشانه‌های کارآفرین بودن، سودمند بودن آن است.

 نویسندگان، فارغ از توالی تاریخی یا درنظر‌گرفتن ملیت کارآفرینان، به شرح زندگی آن‌ها پرداخته و تأثیرات اجتماعی اقدامات آن‌ها را بررسی کرده‌اند. علی خسروشاهی، نخستین کارآفرین برجسته ایرانی است که در این اپیزود به اقدامات او اشاره شده است. نمایندگی انحصاری شرکت نستله در ایران، چراغ علاءالدین و محصولات شرکت پارس‌مینو از جمله ویفر و پفک‌نمکی از جمله تولیدات این کارآفرین سرشناس است که پژوهشگران، خلاقیت و ابداع را از جمله ویژگی‌های او برشمرده‌اند. 

 محمود و محسن خلیلی، بنیانگذاران شرکت بوتان از بزرگترین واحدهای صنعتی ایران، دومین کارآفرینان موفقی هستند که در این اپیزود به نام و کارهای آن‌ها اشاره شده است. به‌گفته غلامی و افغان، آن‌ها فعالیت خود را از تهران و از میان خانواده‌های «در فرنگ تحصیل‌کرده» شروع کردند که گاز را می‌شناختند. اول وسایل گازسوز را در اتاق‌های پذیرایی و مهمانخانه گذاشتند و بعد که عادت کردند و یاد گرفتند، به آشپزخانه ‌بردند.

 پژوهشگران پادکست، از دکتر علیرضا نبی؛ بنیانگذار کارخانه آرشیا به‌مثابه کارآفرینی یادکرده‌اند که «از یک خلاء اجتماعی استفاده کرده و براساس آن کارآفرینی خود را شکل داده است.» او در کارخانه آرشیا، شرط و اولویت استخدام را برای افرادی گذاشته است که سوء‌پیشینه دارند و بنابراین از این راه به اقتصاد و صنایع ملی کمک کرده است. نمونه‌ای ایرانی از اقدامات دکتر محمد یونس؛ بانکدار، کارآفرین اجتماعی و اقتصاددان بنگلادشی که «دریافت وام را برای افرادی که وثیقه و ضمانت نداشتند، تسهیل کرد و مردم محروم را با اعتماد به‌سمت اشتغال سالم سوق داد.» نمونه‌ای دیگر از این دست کارآفرینان، سیدمحمد موسوی است که با استخدام توان‌یابان و معلولان در جهت مواسات اجتماعی و اشتغال‌زایی رفتار کرده است.

 محسن آزمایش، بنیانگذار کارخانه تولید لوازم خانگی «آزمایش»، فعالیت خود را از اجاره یک مغازه کوچک شروع کرد، با فروش صندلی فلزی ادامه داد و درنهایت به‌ جایگاه بلندی در تولید لوازم خانگی رسید. از جمله مهم‌ترین اقدامات نیکوکارانه او می‌توان به اعطای زمین، ماشین و مسکن به کارکنان شرکت و ساخت بنیاد آموزشی برای تربیت نیروی متخصص و کارآزموده اشاره کرد. 

 پژوهشگران از خلیل ارجمند؛ مؤسس کارخانه ارج به‌نقل از مهندس مهدی بازرگان به‌عنوان «عینیتِ واژۀ احسن‌ُالخالقین» یاد کرده‌اند و او را کارآفرینی نابغه، پیشرو، فعال و نیکوکار دانسته‌اند که در عمر کوتاهش، اثر عمیق و بزرگ و ماندگاری برجای گذاشت. 

 فعالیت‌های محمدتقی ایروانی؛ مؤسس کفش آسیا و ملی، کارآفرین برجسته دیگری است که نه‌تنها در عرصه صنعت وارد شده و موفق به «طراحی قالب استاندارد کفش ایرانی» گردیده است بلکه فراتر از آن به پرورش کودکان دوماهه تا دوساله اقدام کرده است به این امید که آن‌ها در آینده مدیران بعدیِ کفش ملی شوند. 

 خانواده خیامی و لاجوردی، دیگر نمونه‌های ایرانی کارآفرینی توأم با نیکوکاری هستند که در این قسمت به نام آن‌ها اشاره شده است. محمود و احمد خیامی در دهه چهل خورشیدی و هم‌زمان با صنعتی‌شدن ایران، از کارواش و تعویض روغن شروع کردند و تا به مرحله ساخت اتومبیل ایرانی پیش رفتند. اقدامات این خانواده سبب شد هم‌زمان با رواج خرید ماشین شخصی برای خانواده‌ها، پیکان به «نماد ایران صنعتی و خانواده ایرانی» تبدیل شود. لاجوردی‌ها اما، اقدامات خود را با واردات و صادرات با کشورهایی چون روسیه، آلمان، عراق و هند آغاز کردند و ضمن تأمین هزینۀ برخی پرورشگاه‌ها و ساخت مدرسه و حتی اهدای ذغال به نیازمندان، موفق به تأسیس بزرگترین واحد صنعتی دوره پهلوی با تولیداتی چون «گلی»، «گلنار»، «عروس»، «سپید»، «برف» و «رخشا» می‌شوند. 

کارآفرینی در عرصه‌های جدید گردشگری و دنیای دیجیتال

 کارآفرینی در زمینه گردشگری، دیگر عرصه ناب و نوینی است که در این قسمت به‌ آن اشاره شده است. به‌گفته عباس برزگر؛ مؤسس اقامتگاه بین‌المللی گردشگری در کویر مصر: «ما از نظر اقلیم، تاریخ و فرهنگ، جزء کشورهایی هستیم که می‌توانیم هر سلیقه‌ای را اقناع کنیم و کارآفرینی در زمینه گردشگری می‌تواند یکی از راه‌های نجات و رشد کشور باشد.»

 نویسندگان قسمت ششم پادکست خیر ایران، در ادامه به‌معرفی کارآفرینان فعال در عرصه تکنولوژی دیجیتال رفته، مهم‌ترین فواید این نوع از کارآفرینی را «حذف دلالان از میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان دانسته‌» و اپ‌های متفاوتی چون «اسنپ»، «دیوار»، «دیجی‌کالا» را نخستین گام‌ها برای رهسپاری به‌سمت کارآفرینی دیجیتالی برشمرده‌اند. 

 اپ‌های «روستاتیش»، «دستادست» و «کشمون» از جمله پلتفرم‌هایی هستند که با هدف کمک به روستاییان، شروع به کار کرده‌اند. «روستاتیش»؛ پلتفرم توسعه و فروش محصولات روستایی تلاش می‌کند تا در توسعه و انجام پروژه‌های روستایی مشارکت کند. «دستادست» با شعار «تجارت عادلانه، حفظ هنرهای بومی و طراحی محصولات نو، توان‌افزایی و ایجاد فرصت‌های برابر» را گسترش می‌دهد و درنهایت «کشمون» خرید‌و‌فروش بدون واسطه عسل و زعفران را از کشاورز به مصرف‌کننده تسهیل کرده‌ است.

 نویسندگان پادکست، در پایان، این اپیزود را به محمد دیانی؛ مدیر گروه صنعتی «انتخاب» تقدیم کرده‌اند که از سال 1367 تاکنون در عرصه‌های مختلف لوازم خانگی، ساختمان، گردشگری، نفت، گاز و پتروشیمی، صنایع فولاد فعال بوده و مؤسس یکی از بزرگترین مجموعه‌های اجتماعی ایران یعنی «بنیاد خیریه آلاء» است.

گزارش از زهرا حاتمی