به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، مهندس محمدرضا جعفری؛ مدیرعامل جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور در میزگرد تخصصی «مدرسه‌سازی و  مدرسه‌یاری در ایران» که با هدف بررسی چالش‌ها و فرصت‌های این حوزه و طرح  انتظارات از سیاستگذاران و دولت، دی ماه سال 1403 به همت پایگاه خبری  تحلیلی خیر ایران و با همکاری مؤسسه خیریۀ نیک‌گامان جمشید برگزار شد، به  ایراد سخن پرداخت.

 جعفری در این نشست درباره چگونگی تشکیل جامعۀ خیرین مدرسه‌ساز بیان کرد: [در دهۀ هفتاد] تغییراتی در کشور به وجود آمد؛ از جمله اینکه جمیعت دانش‌آموز زیاد و مدارس متراکم شد و دانش‌آموزان با تعداد زیادی در یک کلاس می‌نشستند. همچنین مدارس ناایمن نیز مدت‌ها وجود داشت. اما بعد از انقلاب و جنگ پوشش تحصیلی توسط وزارت آموزش و پرورش به همه‌جا گسترش یافت. بر این اساس، نیاز شد تا در خیلی از جاهایی که مدرسه نداشتیم مدرسه بسازیم. برخی از خانواده‌ها نیز نسبت به آموزش و پرورش اعتماد داشتند؛ یعنی گرچه در سال‌های قبل از انقلاب برخی دخترانشان را مدرسه نمی‌فرستادند اما بعد از انقلاب تعداد دانش‌آموزان زیادی به مدارس رفتند. بنابراین چنین مشکلاتی وجود داشت و به همین دلیل خیرین به میدان آمدند و در کنار دولت قرار گرفتند.

 نحوۀ شکل‌گیریم عاونت مشارکت‌های مردمی سازمان نوسازی مدارس

 وی در ادامه افزود: در ابتدا جهاد مدرسه‌سازی در آموزش و پرورش به وجود آمد و حتی جهاد مدرسه‌سازی زیرمجموعه برخی از فرمانداری‌ها بود و خیرین مراجعه می‌کردند تا بتوانند مشکلات آموزش و پرورش را مرتفع کنند. پس از مدتی به دلیل اینکه این کار در تخصص جهاد مدرسه‌سازی نبود و برخی از مدارس نیز خوب ساخته نمی‌شد، این موضوع در سازمان نوسازی مدارس کشور پیگیری شد؛ به دلیل اینکه سازمان نوسازی مدارس کشور یک سازمان تخصصی و دارای مهندسین مختلفی بود و بر همین اساس در این سازمان یک معاونت مشارکت‌های مردمی و دفتر اداره کل مشارکت‌های مردمی به وجود آمد تا اینکه بتوانند کمک‌های مردم را جذب و به جاهای مورد نیاز ارسال کنند.

 مدیرعامل جامعه خیرین مدرسه‌ساز تصریح کرد: قبل از این قضایا، سازمان نوسازی مدارس کشور براساس اعتباراتی که دریافت می‌کرد مدرسه می‌ساخت اما بعداً تعریفشان عوض شد و گفتند سازمان نوسازی مدارس کشور باید نسبت به تأمین مدارس مورد نیاز اقدام کند. با پول‌های دولتی نمی‌شد این مشکلات را مرتفع کرد و بر همین اساس بخش مشارکت‌های مردمی به وجود آمد و فکر می‌کنم اولین معاون مشارکت‌های مردمی در این سازمان نیز دکتر نوید ادهم بود و اولین مدیرکل نیز بنده بودم و حدود 21 سال در سازمان نوسازی مدارس کشور ماندم.

 جعفری گفت: در آن زمان که با آقای بنیانیان همکاری داشتیم ایشان خیلی آدم ویژه و عقیدتی و اهل بیان و روضه و این موضوعات بودند. به استان‌های مختلف کشور می‌رفتیم و خیرین را شناسایی می‌کردیم و جلساتی به نام اجلاس خیرین برگزار می‌شد و کسانی که زمین داده بودند را جمع می‌کردیم و آقای بنیانیان نیز روضه‌ای می‌خواند و آن‌ها نیز متأثر می‌شدند. بنابراین اندک‌اندک خیرین شناسایی شدند. در سال 1377 برای اولین‌ جشنواره خیرین مدرسه‌ساز در زمان آقای نوید ادهم یک آیین‌نامه نوشتیم و به استان‌ها نیز اعلام کردیم. البته آقای ادهم نتوانست با آقای بوربور کار کند و رفت اما ما ماندیم و کار را ادامه دادیم. بعد از اینکه جشنواره برگزار شد، خیرین استان‌های مختلف کشور در تهران جمع شدند و فکر می‌کنم دکتر نجفی وزیر آموزش و پرورش بودند. چند خیّر آمدند و گفتند تشکلی می‌خواهیم که از ما حمایت کند و ما بتوانیم کمک کنیم. البته در زمان آقای بنیانیان فکرهایی می‌کردیم که چطور بتوانیم از مشارکت مردم استفاده کنیم. در این زمینه بحث صندوق مطرح شد که خیرین پول‌هایشان را در آنجا قرار بدهند اما به یک تشکل نرسیدیم.

 جامعه خیرین مدرسه‌ساز چگونه ایجاد شد؟

 مدیرعامل جامعه خیرین مدرسه‌ساز بیان کرد: اما بعد از جشنواره اول در سال 1377 و در زمان آقای مهندس بوربور به خیرین گفتیم که در استان‌های مختلف جمع شوند و از میان خودشان یک نماینده انتخاب کنند. در تاریخ 15 بهمن 1377 در مشهد مقدس دور هم جمع شدیم و به وزارت کشور رفتیم و گفتیم می‌خواهیم چنین تشکلی ایجاد کنیم. در نهایت فرم‌هایی گرفتیم و در آنجا اساسنامه پیشنهادی را ارائه دادیم و قرار شد که اسم این تشکل، «جامعه خیرین مدرسه‌ساز» باشد که این تشکل در آنجا شکل گرفت و بعد در استان‌های مختلف کشور، نماینده خیرینی که در مشهد آمده بودند و همچنین مدیرکل آموزش و پرورش و مدیرکل نوسازی مدارس تلاش کردند که مجامع خیرین مدرسه‌ساز مراکز استان ها را به وجود آورند و بعد هم در شهرهای مختلف مجمع خیرین شکل گرفت.

 وی تصریح کرد: البته قبل از این جریان، خیرین مدرسه می‌ساختند و الان هم همینطور است و جا دارد یادی هم بکنیم از آقای مجتبی کاشانی که در جنوب خراسان بودند که قبل از این جریانات به صورت شخصی و گروهی مدرسه می‌ساختند. اما این تشکل در کنار سازمان نوسازی مدارس کشور ایجاد شد تا به وزارت آموزش و پرورش به حل مشکلات کمک کند. در آن زمان به خاطر دارم که برخی از مدارس در رباط‌کریم، اسلامشهر و ... چهار یا پنج شیفته بود و بچه‌ها یک روز در میان مدرسه می‌رفتند اما بحمدالله رفته‌رفته حضور خیرین در جاهای مختلف زیاد شد و بعد از جامعه خیرین نیز خیلی از تشکل‌های دیگر از جامعه خیرین الگو گرفتند و در زمینه سلامت، مسکن و ... ، مجامع مختلفی شکل گرفتند.

 مدیرعامل جامعه خیرین مدرسه‌ساز گفت: از ابتدای انقلاب تا 10 سال قبل مشارکت مردم در این زمینه 15تا 20  درصد بوده است اما در این 10 سال اخیر مشارکت مردم بیش از 50 درصد بوده است و سال گذشته 56 درصد از مدارسی که به آموزش و پرورش تحویل داده شد با مشارکتخیرین بود. آمارها دربارۀ اینکه چند درصد از مدارس کشور را خیرین ساخته‌اند مختلف است. ما که در آنجا بودیم می‌گفتیم 135 هزار کلاس درس توسط خیرین تا شش سال قبل ساخته‌اند. اما الان دوستان تعدادی را اضافه کرده‌اند و در سامانه خیرین بیش از 150 هزار کلاس درس ذکر شده است که خیرین در ساخت آن‌ها مشارکت کرده‌اند. همچنین می‌توان گفت به صورت میانگین حدود 30 تا 35 درصد از مدارس کشور توسط خیرین ساخته شده است. البته در این سال‌ها بر این درصد افزوده شده است.

 چالش‌های موجود در زمینه مدرسه‌سازی

 وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به چالش‌های موجود در زمینه مدرسه‌سازی اشاره کرد و گفت: اولین جشنواره‌ای که در آن سال‌ها برگزار کردیم حدود 17 میلیارد تومان تعهدات خیرین بود که سال‌به‌سال افزایش یافته است و به هزار میلیارد تومان رسیده است و سال گذشته نیز به بیش از 11 هزار میلیارد تومان رسید. یک مصوبه‌ای در هیئت وزیران آن زمان که دوران آقای خاتمی بود تصویب شد و آقای احمدی‌نژاد اجرا کرد که طبق آن در جاهایی که قرار بود کاری صورت بگیرد، 50 درصد خیرین مشارکت کنند و 50 درصد دولت. البته در مناطق محروم اگر خیرین 30 درصد مشارکت می‌کردند و 70 درصد هم دولت، آن مدرسه ساخته می‌شد. 

 جعفری اظهار داشت: اوایل برای اینکه خیرین تشویق شوند، به آن‌ها آهن، میلگرد و ... می‌دادیم اما بعداً به این نتیجه رسیدیم که این کار مشکلاتی ایجاد می‌کند و تصمیم گرفتیم اعتبار بدهیم و یک ردیف اعتباری برای مشارکت خیرین در نظر گرفتیم و به وجود آمد. الان متأسفانه دولت نمی‌تواند پاسخگوی تعهدات خیرین باشد. سال گذشته اگر خیرین حدود 12 هزار میلیارد تومان تعهد دادند، دولت نیز باید همین مقدار پرداخت می‌کرد اما نتوانست این کار را بکند و نتوانست بیش از چهارهزار میلیارد تومان پرداخت کند. البته آقای دکتر قفلی در دیدار با آقای پزشکیان این موضوع را مطالبه کرده است که اگر این تعهدات که دولت به خیرین داده است انجام نشود موجب دلسردی خیرین می‌شود. 

 مدیرعامل جامعه خیرین مدرسه‌ساز گفت: الان خیلی از مدارس یعنی حدود هشت هزار مدرسه نیمه‌کاره مانده‌اند و خیرین نیز ناراضی‌اند. البته خیّر دیگری می‌تواند تکمیل کند، اما با دولت با خیرین تفاهم‌نامه امضا کرده‌ است که اگر شما فلان میزان بدهید ما هم فلان‌قدر می‌دهیم اما آن تفاهم‌نامه اجرا نمی‌شود و همین موضوع موجب ناراحتی خیرین می‌شود و برخی از خیرین نیز تمایل ندارند که روی پروژه‌ای که خیّر دیگری شروع کرده است کار کنند. یک مدرسه داریم که برای ساخت آن حدود 300 نفر مشارکت کرده‌اند که از ابتدا مشخص بوده است که هرکس باید یک سهمی را بخرد و همه اسامی افراد را نیز بر روی کاشی روی دیوار زده‌اند، اما در موارد دیگر، بنا بر اجرای تعهد دولت است که الان مشکلاتی ایجاد شده است و امیدواریم با تأمین اعتبار مشکل حل شود. دولت می‌گوید پول نداریم ولی امیدوارم از طریق مولدسازی تأمین شود که قرار است یکسری از ساختمان‌هایی که آموزش و پرورش استفاده نمی‌کند به فروش برسد یا زمین‌های غیرقابل استفاده را تبدیل به تجاری کنند و بفروشند و تعهدات را پرداخت کنند. بنابراین پروژه‌های خیرین نیمه‌کار مانده است.

 وی افزود: گاهی اوقات هم به دلایل مختلفی مدارس را ادغام می‌کنند و اسم مدرسه که به نام خیّر بوده است را تغییر می‌دهند یا کاربری آن را تغییر می‌دهند. مواردی داشته‌ایم که مدرسه زیبا بوده است و آموزش و پرروش آن را تبدیل به اداره آموزش و پرورش کرده است و یک مورد هم بود که با فشار ما از این کار منصرف شدند و ساختمان به مدرسه بازگشت. از این موارد داریم که این‌ها نیز موجب دلسردی و نارضایتی خیرین می‌شود.

 جعفری گفت: در بحث مدرسه‌یاری نیز چالش‌هایی وجود دارد. با سازمان نوسازی مدارس کشور همگن هستیم و باهم ارتباطات خیلی خوبی داریم و خیلی از برنامه‌هایمان نیز مشترک است و می‌دانیم متولی ساخت‌وساز، سازمان نوسازی مدارس کشور است اما در بخش آموزش و پرورش چون متولی چند معاونت مختلف هستند، هنوز خیلی همگن نشده‌اند و برخی از مدیران کل آموزش و پرورش نیز به دلیل اینکه می‌خواهند حاکمیت خود را از دست ندهند مایل نیستند خیرین بروند و مدرسه‌داری یا مدرسه‌یاری کنند و بر همین اساس برخی از خیرین با مشکلاتی مواجه هستند و با آن‌ها همکاری نمی‌شود و به آن‌ها نیرو نمی‌دهند.

 مدیرعامل جامعه خیرین مدرسه‌ساز تصریح کرد: موضوع دیگر اینکه من مشاهده نکرده‌ام که مدرسه‌ای ساخته شود و آموزش و پرورش توان تأمین نیروی آن را نداشته باشد. البته یک زمانی خیرین علاقه‌مند بودند که در زادگاهشان یا جاهای مختلفی که دوست دارند مدرسه بسازند و هیچ تفاهم‌نامه‌ای هم نبود، اما الان چندین سال است که ما تفاهم‌نامه‌هایی داریم که آموزش و پرورش، سازمان نوسازی مدارس و خیّر امضا می‌کنند که مشخص می‌شود قرار است چه چیزی ساخته شود، نیروی انسانی آن را آموزش و پرورش باید تأمین کند و ... . بنابراین این موارد وجود دارد.

 خیرین مدرسه‌ساز کمتر نشده‌اند بلکه بیشتر شده‌اند

 وی با اشاره به اینکه آمار کار خیر در زمینه مدرسه‌سازی کاهش نیافته و بلکه افزایش یافته است گفت: آمار و ارقام می‌گوید خیرین ما سال‌به‌سال افزایش پیدا کرده‌اند. مثلا دو سال گذشته چهار هزار و 600 میلیارد تومان تعهدات خیرین بوده است، اما سال قبل 11 هزار و الان از 12 هزار میلیارد تومان گذشته است. بنابراین کم نشده است. اخیراً نیز نهضت مدرسه‌سازی آغاز شده است که خود آقای پزشکیان در رأس آن قرار گرفته است و جلسات مختلفی داشته است که قرار است همه پای کار باشند. یعنی کل مردم و ارگان‌های مختلف که مسئولیت اجتماعی دارند، بسیج می‌شوند که مثلا مدرسه نامناسب از بین برود و مدرسه جدید جایگزین شود. استانداران و فرمانداران را موظف کرده‌اند که به میدان بیایند و بسیج نیز اعلام آمادگی کرده است. جامعه خیرین و سازمان نوسازی مدارس کشور نیز جلسات مختلفی در این زمینه داشته‌اند.

 جعفری در بخش دیگیری از صحبت‌های خود گفت: در بجنورد که بودیم 40 مدرسه با این شرایط شناسایی کرده بودند. در یکی از این مدارس وزیر آموزش و پرورش حاضر شد و شروع به کارگری کرد و آقای پزشکیان نیز گفت برای ساخت این مدارس کارگری می‌کنم و به این موضوع افتخار هم می‌کنم. بنابراین خیلی جدی وارد میدان شده‌اند و قول داده‌اند که تا یک سال، مشکلات حاد مدرسه‌سازی را برطرف کنند. فکر می‌کنم ان‌شاالله اگر استانداران و فرمانداران، بنیاد علوی، بنیاد مستضعفان و ... پای کار باشند و پول و مصالح را تأمین کنند، خیلی از مشکلات مرتفع می‌شود.

 وی در جمع‌بندی صحبت‌های خود گفت: روی مهارت‌آموزی تأکید می‌کنم که یکی از دغدغه‌های جامعه خیرین مهارت‌آموزی است. اگر بخواهیم دانش‌آموزان ما در آینده شغل و حرفه داشته باشند باید هنرستان‌ها را تقویت کنیم و ما هم تلاش می‌کنیم تا خیرین را به این سمت هدایت کنیم. دربارۀ بحث مالیات هم باید بگویم که مادۀ 172 پیشتر خیلی انگیزه‌ای برای خیرین ایجاد نمی‌کرد. البته جامعه خیرین نیز در زمان آقای رخشانی‌مهر در آیین‌نامه ثبت شدند اما این بند «خ» که در برنامه هفتم آمده این است که اگر 50 درصد یک پروژه‌ای ساخته شده باشد و یک خیّر بیاید و به جای دولت پولش را بگذارد تا کار تمام شود، این کار 25 درصد اعتبار مالیاتی دارد. اگر هم خودش ساخته باشد، 100 درصد پولی که می‌دهد جزء مالیاتش محسوب می‌شود که انگیزه‌ زیادی ایجاد می‌کند. شاهد این بودم که این قانون از شورای نگهبان و ... عبور کرد و مصوب شد و چند روز قبل در هیئت دولت نیز تصویب شد. نکته دیگر دربارۀ جایی است که خیرین می‌خواهند مالیاتشان مصرف شود که در مدارس باشد و از این موضوع نیز استقبال شده است.