به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، مسئولیت اجتماعی شرکتی (Corporate Social Responsibility) رویکردی است که به افراد و بنگاه‌ها این امکان را می‌دهد تا با انجام اقدامات مؤثر، در راستای حفظ منافع محیط زیست و بهبود شرایط اجتماعی کل جامعه عمل کنند و در قبال فعالیت‌های خود به نفع جامعه، پاسخ‌گو باشند.
بسیاری از سازمان‌ها مسئولیت اجتماعی را به جزء جدایی‌ناپذیر از مدل‌های کسب‌وکار خود تبدیل کرده‌اند، بدون اینکه سودآوری خود را به خطر بیندازند. امروزه این مفهوم برای سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگانی که تمایل دارند منابع خود را در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند یا محصولاتی را خریداری کنند که در جهت رفاه جامعه و محیط زیست گام برمی‌دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
مسئولیت اجتماعی چیست؟
مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) به این مفهوم اشاره دارد که کسب‌وکارها باید فعالیت‌های خود را به گونه‌ای سازمان‌دهی کنند که علاوه‌بر حداکثر کردن سود و ارزش سهام خود، به رفاه جامعه و حفاظت از محیط زیست نیز توجه داشته باشند. این نگرش اخلاقی، شرکت‌ها را ترغیب می‌کند تا شیوه‌هایی را اتخاذ کنند که به نتایج مثبت اجتماعی و زیست‌محیطی کمک کند و همزمان، آثار منفی احتمالی ناشی از فعالیت‌های خود را کاهش دهند.
عناصر کلیدی مسئولیت اجتماعی عبارت از پاسخ‌گویی اخلاقی، تعامل جامعه، پایداری زیست‌محیطی، روش‌های کار منصفانه و تقاضای مصرف‌کنندگان هستند که در ادامه به تبیین هریک از آن‌ها پرداخته می‌شود؛
1. پاسخ‌گویی اخلاقی: شرکت‌های مسئولیت‌پذیر اجتماعی سیاست‌هایی را اتخاذ می‌کنند که رفاه جامعه و محیط زیست را ارتقا و در عین حال تأثیرات منفی را کاهش می‌دهند. از این شرکت‌ها انتظار می‌رود که در عملیات خود به طور اخلاقی و شفاف عمل کنند و در قبال تأثیر خود بر همۀ ذینفعان از جمله مشتریان، کارکنان، جامعه و محیط زیست پاسخ‌گو باشند.
2. تعامل جامعه: شرکت‌ها می‌توانند به روش‌های مختلف مانند ترویج کار داوطلبانه، ایجاد تغییراتی که به نفع محیط زیست باشد، مشارکت در شیوه‌های کار اخلاقی و مشارکت در کمک‌های خیریه، مسئولانه عمل کنند و از طریق ابتکارات داوطلبانه و مشارکت با سازمان‌های غیرانتفاعی، از جوامع محلی حمایت کنند و با آن‌ها در تعامل باشند.
3. پایداری زیست‌محیطی: شرکت‌های مسئولیت‌پذیر، شیوه‌هایی را اتخاذ می‌کنند که پایداری را ارتقا می‌دهد، انتشار گازهای آلاینده و مضر را کاهش می‌دهد، به حفظ منابع کمک می‌کند و تولید ضایعات را به حداقل می‌رساند.
4. روش‌های کار منصفانه: کسب‌وکارهای مسئولیت‌پذیر اطمینان حاصل می‌کنند که از شیوه‌های کار اخلاقی که شامل دستمزد منصفانه، شرایط کار ایمن و احترام به حقوق کارگران در سراسر زنجیره‌های عرضه‌شان است، حمایت می‌کنند.
5. تقاضای مصرف‌کنندگان: امروزه مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران زیادی هنگام تصمیم‌گیری یا سرمایه‌گذاری، مسئولیت اجتماعی را در اولویت قرار می‌دهند. مصرف‌کنندگان آگاه به دنبال خرید کالاها و خدمات از شرکت‌های مسئولیت‌پذیر اجتماعی هستند و همین امر کسب‌وکارها را به اتخاذ ابتکارات با محوریت مسئولیت اجتماعی شرکتی، برای افزایش شهرت و سودآوری سوق می‌دهد.
درک مسئولیت اجتماعی شرکتی
مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی نه‌تنها به عنوان یک اصل اخلاقی بلکه به عنوان یک استراتژی کسب‌وکار در حال گسترش است. امروزه با تغییر هنجارهای اجتماعی و افزایش آگاهی عمومی درباره مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی، شرکت‌ها تحت فشار بیشتری برای نشان دادن مسئولیت اجتماعی خود قرار دارند. محور اصلی مسئولیت اجتماعی شرکتی ایجاد سیاست‌هایی است که تعادل اخلاقی بین تلاش برای سودآوری و منافع جامعه را ترویج می‌کند.
سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) تأکید می‌کند که توانایی یک کسب‌وکار در حفظ تعادل میان تحقق عملکرد اقتصادی و رعایت مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی از جمله عوامل کلیدی در کارایی و اثربخشی سازمان است. یک شرکت می‌تواند با فعالیت‌های بشردوستانه، اهدای کمک‌های مالی، زمان یا منابع به جامعه، ترویج کار داوطلبانه و التزام به شیوه‌های کاری اخلاقی با کارکنان مانند ارائه دستمزد منصفانه، حتی در شرایطی که قوانین حمایتی از کارکنان محدود است یا اقداماتی مانند کاهش گازهای گلخانه‌ای و رعایت مقررات محیط زیستی، به مسئولیت اجتماعی شرکتی بپردازد.
بسیاری از شرکت‌ها متوجه شده‌اند که اتخاذ استراتژی‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی می‌تواند به تقویت نشان تجاری، افزایش وفاداری مشتریان و جذب سرمایه‌گذاران جدید منجر شود. این شرکت‌ها با پیاده‌سازی برنامه‌های مبتنی بر مسئولیت اجتماعی شرکتی مانند کاهش مصرف انرژی، استفاده از منابع پایدار، حمایت از برنامه‌های اجتماعی و ارتقاء شرایط کاری کارکنان، به تأثیر مثبت بر جامعه و محیط زیست کمک می‌کنند.
نکته قابل توجه آن است که این رویکرد در بسیاری از موارد به بهبود عملکرد مالی شرکت‌ها کمک می‌کند. این موضوع نشان‌دهنده این واقعیت است که مسئولیت اجتماعی و کسب‌وکار سودآور می‌تواند هم‌راستا باشد و شرکت‌ها می‌توانند به موازات پیشرفت اقتصادی، به بهبود جامعه و محیط زیست نیز بپردازند. در نهایت، مسئولیت اجتماعی شرکتی به ابزاری برای ایجاد تفاوت و تأثیر مثبت در سطح محلی و جهانی تبدیل شده است و به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که نه‌تنها به عنوان یک نهاد اقتصادی بلکه به عنوان یک نیروی محرکه برای تغییرات سازنده در جامعه شناخته شوند.
بررسی مؤسسه فناوری ماساچوست که در طول 20 سال و با استفاده از 200 نظرسنجی از رهبران تجاری در بیش از 70 کشور انجام شده است، مسئولیت اجتماعی شرکتی را به عنوان یک «استراتژی هاله‌ای» توصیف می‌کند؛ به این معنا که شرکت‌ها تلاش می‌کنند با نشان دادن خود به عنوان حامی مؤثر مسئولیت اجتماعی، تصویر مثبتی از خود بسازند. این کسب‌وکارها امید دارند که این تصویر مثبت باعث جلب توجه و حسن نظر مشتریان، سرمایه‌گذاران و جامعه شود. آن‌ها انتظار دارند که با اتخاذ این رویکرد، مزایایی مانند وفاداری مشتری و افزایش سود را به دست آورند.
سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان امروزی نیز به طور فزاینده‌ای به تعهد شرکت‌ها به مسئولیت اجتماعی در هنگام سرمایه‌گذاری یا خرید توجه می‌کنند. بنابراین، پیاده‌سازی مسئولیت اجتماعی شرکتی می‌تواند به حداکثر کردن ارزش سهامداران نیز کمک کند. ضمن آنکه، اقدام یا عدم اقدام در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتی تأثیرات طولانی‌مدتی بر نسل‌های آینده خواهد داشت. مسئولیت اجتماعی شرکتی نه‌تنها یک رویکرد تجاری مثبت است، بلکه عدم اجرای آن می‌تواند به وضعیت مالی شرکت آسیب برساند. همچنین، این اقدامات می‌توانند روحیه کارکنان را افزایش دهند و به ایجاد محیط کار عادلانه کمک کنند. نکته مهم اینکه مسئولیت اجتماعی شرکتی به طور کلی زمانی مؤثرتر است که یک شرکت آن را داوطلبانه به عهده بگیرد نه اینکه منتظر بماند تا دولت از طریق مقررات او را ملزم کند.
نمونه‌هایی از شرکت‌های مسئولیت‌پذیر اجتماعی در جهان و ایران
پذیرش مسئولیت اجتماعی شرکتی در صنایع و شرکت‌های مختلف معانی متفاوتی به خود می‌گیرد. شرکت «ایکیا» (IKEA) به عنوان یک نمونه موفق در اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی در اروپا شناخته می‌شود. این شرکت به عنوان پیشرو در صنعت مبلمان، برنامه‌های پایداری و محیط‌‌زیست‌‌دوستی را پیاده‌سازی کرده است که شامل کاهش ردپای کربن از طریق استفاده از مواد بازیافتی و تجدیدپذی، ارائه گزینه‌های صرفه‌جویی در انرژی و آب و طراحی مجدد محصولات قابل تعمیر و راهاندازی برنامه‌های آپشن‌دوستی (Friendship Options) برای محصولات خود است. برنامه‌های آپشن‌دوستی ایکیا به مشتریان این امکان را می‌دهد تا با خرید محصولات پایدار به حفاظت از محیط زیست کمک کنند. ایکیا، همچنین با ترویج مسئولیت اجتماعی، در پروژه‌های اجتماعی مانند آموزش و توانمندسازی جوامع محلی و فراهم کردن فرصت‌های شغلی و مهارتی نیز مشارکت دارد.
شرکت دانمارکی دانونه (Danone) نیز به ترویج تغذیه سالم و پایدار توجه ویژه‌ای دارد. این تولیدکننده محصولات غذایی و لبنی با تمرکز بر کاهش اثرات زیست‌محیطی، برنامه‌هایی برای مدیریت منابع آب و کاهش ضایعات پیاده‌سازی کرده است و بر ایجاد یک محیط کار مثبت برای کارکنان خود تأکید دارد. دانونه به شیوه‌ای شفاف و اخلاقی با جامعه و ذینفعان خود ارتباط برقرار می‌کند و به ارتقاء مسئولیت اجتماعی متعهد است.
در سال‌های اخیر، توجه به مسئولیت اجتماعی شرکتی در شرکت‌های ایران نیز افزایش یافته است. این شرکت‌ها به اهمیت تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت‌های خود پی برده‌اند و با حمایت از پروژه‌های اجتماعی، محیط زیستی و آموزشی، به توانمندسازی جامعه محلی، ایجاد اشتغال و ارتقاء کیفیت زندگی کمک می‌کنند. همچنین، با انجام برنامه‌های محیط زیستی نظیر کاهش مصرف انرژی و استفاده از منابع پایدار و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های خیرخواهانه و حمایت از فرهنگ و هنر، به عنوان بازیگران مثبت در جامعه شناخته می‌شوند.
در میان شرکت‌ها و برندهای متعدد ایرانی که به مسئولیت اجتماعی شرکتی توجه ویژه‌ای داشته‌اند می‌توان از «گروه صنعتی گلرنگ»، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های ایرانی نام برد که در صنایع مختلفی همچون مواد غذایی، بهداشتی و آرایشی فعالیت می‌کند. این گروه با هدف رشد پایدار و ایجاد اثر مثبت بر جامعه، اقدام به راهاندازی و حمایت از پروژه‌های مختلف اجتماعی و زیست‌محیطی کرده است. یکی از اقدامات مؤثر آن‌ها، برنامه‌های آموزشی برای توانمندسازی جوانان و زنان سرپرست خانوار است که به تقویت مهارت‌های شغلی و افزایش اشتغال کمک می‌کند. همچنین، این شرکت به حفظ محیط زیست توجه ویژه‌ای دارد و در فرآیند تولید خود از مواد پایدار و تکنولوژی‌های دوستدار محیط زیست استفاده می‌کند.
در سال ۱۴۰۲، شرکت «اسنپ» به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های خدمات حمل‌ونقل برخط در ایران، مسئولیت اجتماعی شرکتی خود را تقویت کرد. برنامه «اسنپ پاک» به منظور کاهش آلودگی هوا و حمایت از محیط زیست راهاندازی شد که در آن کاربران به انتخاب خودروهای کم‌مصرف تشویق می‌شوند و برای رانندگان نیز طرح‌های انگیزشی برقرار شد. همچنین، اسنپ برای ارتقاء آگاهی اجتماعی و فرهنگی رانندگان و کاربران خود برنامه‌های آموزشی راهاندازی کرد که شامل دوره‌های ایمنی، بهداشت و مدیریت مالی بود. این شرکت با ارائه خدمات به مناطق کمتر توسعه‌یافته نیز تلاش کرد تا نابرابری‌های اجتماعی را کاهش دهد. این فعالیت‌ها به بهبود پیوند بین کسب‌وکار، جامعه و محیط زیست کمک کرد.
نقدی بر مسئولیت اجتماعی شرکتی
همه افراد معتقد نیستند که کسب‌وکارها باید وجدان اجتماعی داشته باشند. «میلتون فریدمن»؛ اقتصاددان مشهور بر این باور است که مفهوم «مسئولیت‌های اجتماعی کسب‌وکار» از تحلیل‌های ضعیف و عدم دقت رنج می‌برد. او معتقد است تنها افراد می‌توانند احساس مسئولیت اجتماعی داشته باشند و نه مشاغل. منتقدان مسئولیت اجتماعی شرکتی تأکید دارند که هدف اصلی کسب‌وکار باید حداکثر کردن سود برای سهامداران باشد و ورود به عرصه مسئولیت اجتماعی ممکن است این هدف را متزلزل کند. اما روند رو به رشد حمایت مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران از شرکت‌های مسئولیت‌پذیر اجتماعی نشان می‌دهد که مسئولیت اجتماعی شرکتی می‌تواند با منافع تجاری هماهنگ باشد و به سودآوری بلندمدت منجر شود.
اگرچه منتقدان معتقدند که ماهیت کسب‌وکار نمی‌تواند جامعه را به عنوان ذینفع در نظر بگیرد، اما امروزه بسیاری از مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران به اهمیت مسئولیت اجتماعی و ایجاد تغییر پی برده‌اند. به‌طور خلاصه، مسئولیت اجتماعی شرکتی ترویج‌دهندۀ فعالیت کسب‌وکارها با هدفی فراتر از سود و با تمرکز بر تأثیر مثبت در جامعه و تضمین شیوه‌های پایدار برای نسل‌های آینده است. با وجود همه این انتقادات، سیاست‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی در میان طیف گسترده‌ای از شرکت‌ها پیاده می‌شوند و مورد استقبال روزافزون نسل‌های جدید قرار گرفته است.
گزارش از شورانگیز داداشی
منبع:
دیدگاه خود را بنویسید