به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، از سال 1957 میلادی، سی سپتامبر، مصادف با هشتم مهرماه به‌عنوان روز جهانی ناشنوایان نامگذاری شده است. به گفته فدراسیون جهانی ناشنوایان، تقریبا ۷۲ میلیون ناشنوا در جهان وجود دارد که حدود ۸۰ درصد آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و این افراد برای ارتباط با دنیای کلام، از زبانی موسوم به زبان اشاره بهره می‌گیرند. 

 طبق آمار سازمان بهداشت جهانی هم‌اکنون بیش از ۳۶۰ میلیون نفر در جهان به کم‌شنوایی مبتلا هستند و با افزایش طول عمر در جهان، تعداد افرادی که از ناشنوایی و کم‌شنوایی رنج می‌برند افزایش یافته است و ضرورت دارد که راه ارتباطی بین افرادی که دچار ناشنوایی نیستند با ناشنوایان و کم‌شنوایان تقویت شود تا صدای این قشر از جامعه شنیده شود. به همین مناسبت با خدیجه عزیزی؛ کارشناس ارشد روانشناسی کودکان استثنایی که 28 سال است در اداره بهزیستی استان کرمانشاه مشغول به کار با معلولان و مخصوصاً ناشنوایان هستند درباره تاریخچه زبان اشاره و مسائل ناشنوایان به گفت‌وگو نشستیم.

- لطفاً کمی درباره زبان اشاره و تاریخچۀ آن در جهان و ایران برای مخاطبان ما بگویید؟

 زبان اشاره به عنوان یک زبان بصری از قرن 16 رواج یافته‌است. زبان اشاره از یک سیستم حرکتی مرسوم، تقلید و اشارات دست و املای انگشتان بعلاوه استفاده از حرکات دست برای بیان حروف الفبا تشکیل شده‌است. حروف الفبا برای کلماتی است که نیاز به هجی‌کردن دارند. شخص ناشنوا به کمک آن می‌تواند احساسات فردی و اجتماعی‌اش را مطرح کند. هم اکنون به گفته فدارسیون بین‌المللی ناشنوایان بیش از 300 نوع زبان اشاره در دنیا وجود دارد. نوشتن تاریخچه زبان اشاره از آغاز قرن ۱۷ در اسپانیا شروع شد.

 روز جهانی زبان اشاره از سال 2018 هر سال در ۲۳ سپتامبر گرامی داشته می شود؛ روزی به منظور افزایش آگاهی از اهمیت زبان اشاره به عنوان وسیله ارتباطی و احقاق کامل حقوق افراد ناشنوا و 30 سپتامبر نیز روز ناشنوایان است در حقیقت یک هفته از 23 سپتامبر تا 30 سپتامبر به عنوان هفته ناشنوایان در نظر گرفته شده.

 به گفته سازمان ملل متحد، روز جهانی زبان‌های اشاره «هویت زبانی جامعه ناشنوایان را ارتقا می بخشد» و تاکید سازمان ملل در به رسمیت شناختن این زبان، نشان‌دهنده این است که زبان اشاره از نظر وضعیت با زبان‌های گفتاری برابر است و سازمان ملل در نظر دارد کشورها را ملزم کند تا یادگیری زبان اشاره را تسهیل کرده و هویت زبانی جامعه ناشنوایان را ارتقا دهند.

 جوامع ناشنوا در سراسر جهان با موانع قابل توجهی در زمینه تحصیل، اشتغال و مراقبت های بهداشتی روبرو هستند. آنها نیاز به ترجمه کارآمد و مقرون به صرفه دارند تا بتوانند به خدماتی دسترسی داشته باشند که در دنیای شنوا امری بدیهی تلقی می شود.

 تعجب‌آور است که مانع اصلی ارتباطی بین ناشنوایان صدا نیست بلکه زبان است. یک جامعه ناشنوا از زبان اشاره به عنوان زبان اول استفاده می کند و برخلاف تصور عموم، زبان اشاره ترجمه حرکتی زبان‌های گفتاری نیست. این زبان در واقع زبانی طبیعی کامل است که از نظر ساختاری با زبان‌های گفتاری تفاوت دارد.‌ یک زبان اشاره بین‌المللی وجود دارد که افراد ناشنوا در جلسات بین‌المللی و هنگام مسافرت از آن استفاده می‌کنند.

 تفاوت بین زبان اشاره و گفتاری بیشتر از تفاوت بین هر دو زبان گفتاری به دلیل تضاد در کانال‌های ارتباطی است. علاوه بر این، مانند زبان‌های گفتاری، زبان‌های اشاره از یک منطقه جغرافیایی به منطقه دیگر متفاوت است. در نتیجه، ترجمۀ زبان اشاره و زبان گفتاری حداقل به اندازه ترجمۀ بین زبان‌های گفتاری چالش‌برانگیز است.

 تکنولوژی ترجمه خودکار بین زبان‌های اشاره و گفتاری مزایای قابل توجهی را نوید می‌دهد و می‌توان از آن برای رفع مشکل این قشر در مواقعی که به ارتباطات فرامنطقه‌ای نیاز است، استفاده کرد.

 ناتوانی در خوانش لب‌ها را می‌توان چالش بزرگ ناشنوایان و افراد کم‌شنوا در دوران پاندمی کرونا در نتیجه استفاده همه‌گیر از ماسک دانست. بسیاری از ناشنوایان با استفاده از این ابزار کلیدی (لب‌خوانی) برای درک جهان که از نظر آن‌ها بی‌صدا است استفاده می‌کردند استفاده از ماسک در زمان شیوع کووید 19 باعث شده بود که خیلی از ناشنواها دچار مشکلات فراوانی از جمله مشکل روحی شوند. بنابراین دانشمندان به این فکرکردن که ماسک‌های شفاف تولید کنند.

-وقتی با ناشنوایان روبرو می‌شویم چگونه سعی کنیم با آنان ارتباط برقرار کنیم؟

 ناشنوایان هر چند با لب‌خوانی خیلی سخت ممکن است متوجه منظور اشخاص دیگر شوند اما اگر سعی کنیم هنگام صحبت‌کردن با ناشنواها سرمان پایین نباشد، مستقیم به آنها نگاه کنیم و لب‌هایمان مشخص باشد می توانند راحت‌تر متوجه منظور ما شوند البته باید سعی کنیم که سرمان را زیاد تکان ندهیم و اگر متوجه منظور ما نشدند گفته‌‌هایمان را برای آنان بنویسیم که راه ارتباطی راحت‌تری است. در صورتی که کسی زبان اشاره بلد نباشد این راهی است که می‌تواند برای ارتباط با افراد ناشنوا انجام دهد.

-چه مراکزی زبان اشاره را در ایران آموزش می‌دهند؟

اغلب کانون‌ها و انجمن‌های ناشنوایان و حتی برخی هیئت‌های مذهبی، زبان اشاره را برای عموم آموزش می‌دهند. در حال حاضر یکی از مراجع تربیت مربی و مترجم، دانشگاه آزاد واحد فرشتگان در تهران است. در استان ما علاوه بر مؤسسه حامیان ناشنوایان، سازمان بهزیستی و جهاد دانشگاهی کرمانشاه این زبان را آموزش می‌دهند.

-به نظر می‌رسد ناشنوایان نمی‌توانند از سریال‌ها، فیلم‌های سینمایی و سایر برنامه‌ها به دلیل نبود مترجم زبان اشاره استفاده کنند، چه راهکاری برای حل این مشکل پیشنهاد می‌دهید؟

بله متأسفانه ناشنوایان امکان استفاده از سریال‌ها، فیلم‌ها و سایر برنامه‌های صداوسیما را ندارند. در حال حاضر روز جمعه اخبار ناشنوایان از تلویزیون پخش می‌شود و بعضی از زمان‌های پخش خبر در صداوسیما از مترجم زبان اشاره استفاده می‌کنند. بعضی از فیلم‌های سینمایی که ترجمه می‌شود برای ناشنوایان قابل استفاده است وگرنه از همه برنامه‌ها نمی‌توانند استفاده کنند متوجه محتوای برنامه‌ها شوند. 

 من قبلاً پیشنهاد داده‌ام مترجمی زبان اشاره رسمیت بیشتری پیدا کند شاید باعث شود که اعضای خانواده ناشنوایان علاقه پیدا کنند و به دلیل ارتباط با کودکان و افراد ناشنوا آنان زودتر زبان اشاره را یاد می‌گیرند. همچنین به رسمیت شناخته‌شدن زبان اشاره سبب می‌شود علاقه‌مندان دیگری هم زبان اشاره یاد بگیرند بنابراین تعداد مترجمان که زیاد شود فرهنگ استفاده از زبان اشاره جا می‌افتد. البته صداوسیما نقش پررنگی در این مسئله دارد اما به حد لازم کار نکرده واستفاده از مترجم زبان اشاره را در برنامه‌هایش جدی نگرفته است.

گفت‌وگو از مریم رحمانی