به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، هدف روز جهانی پرندگان مهاجر، متحد کردن اقدامات حفاظتی است تا دولت‌ها، سازمان‌های محیط‌زیست، خیریه‌های حمایت از حیوانات و سازمان‌های غیردولتی فعال در عرصه محیط‌زیست و حمایت از حیات وحش در سراسر جهان ، با تلاش‌های جهانی برای حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه‎های آن‌ها هماهنگ شوند. روز جهانی پرندگان مهاجر در سال 2024 به رابطه بین پرندگان مهاجر، حشرات و خطر نابودی این دو گونه در جهان می‌پردازد. امسال، روز جهانی پرندگان مهاجر در دو روز، 11 می و 12 اکتبر جشن گرفته می‌شود که با ماهیت چرخه ای مهاجرت پرندگان در نیمکره‌های مختلف هماهنگ است.

از حشرات محافظت کنید، از پرندگان محافظت کنید

موضوع امسال این روز جهانی بر امسال بر اهمیت حشرات برای پرندگان مهاجر، تمرکز دارد و شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر، یعنی «از حشرات محافظت کنید، از پرندگان محافظت کنید»، فرصتی برای افزایش آگاهی در مورد اهمیت حشرات، آموزش و یادگیری است. حشرات که تقریباً در تمام اکوسیستم‌های جهان وجود دارند، منابع غذایی ضروری برای پرندگان مهاجر در سفرهای طولانی هستند. پرندگان مهاجر اغلب زمان مهاجرت خود را برای هماهنگی با فراوانی حشرات تنظیم می کنند. آنها برای غذا در طول توقف مهاجرت و موفقیت در تولید مثل و تغذیه جوجه‌های خود به این حشرات وابسته هستند.

واقعیت تلخی که در سال‌های اخیر کشف شده این است که جمعیت حشرات در حال کاهش است که با کاهش گونه‌های پرندگان وابسته به حشرات برای بقا مرتبط است. تحلیلی در مجله Science نشان داد که ما تقریباً 9 درصد از جمعیت حشرات جهان را در هر دهه از دست می دهیم. جنگل زدایی، کشاورزی صنعتی، استفاده بیش از حد از سموم دفع آفات، آلودگی نوری و تغییرات آب و هوایی عوامل اصلی این روند هستند.

وضعیت نگران‌کننده پرندگان در جهان

 حدود 10 هزار  گونه پرنده در سراسر جهان وجود دارد و  48 درصد از آن‌ها در حال انقراض یا کاهش هستند. گمان می‌رود که از دست‌دادن زیستگاه و بهره‌برداری بی‌رویه از دلایل اصلی این آمار نگران‌کننده باشد. پرندگان بخش حیاتی هر اکوسیستمی هستند، زیرا دانه‌ها را پراکنده و مواد مغذی را وارد چرخه حیات می‌کنند. آن‌ها حتی اکوسیستم‌های دریایی مانند صخره‌های مرجانی را بارور می‌کنند. به طور خاص در  ایالات متحده و کانادا، شاهد کاهش جمعیت پرندگان هستیم. کاهشی قابل توجه و  29 درصدی در جمعیت پرندگان از سال 1970، که معادل حدود 2.9 میلیارد پرنده کمتر است، شاهدی بر این مدعاست.

 امسال، چند کمیته و کنوانسیون بین‌المللی به مناسبت روز جهانی پرندگان مهاجر، پویش‌هایی را راه انداخته‌اند. برخی از از اقداماتی که از طریق این پویش‌ها تشویق می‌شوند عبارتند از:

• کاشت باغ‌های بومی برای ایجاد زیستگاه‌های مناسب برای حیات وحش
• انتخاب محصولات ارگانیک، در نتیجه اجتناب از آفت‌کش های مضر
• کاهش تخریب زیستگاه 
• آموزش دوستان و خانواده در مورد نقش حشرات در اکوسیستم 
• حمایت از تلاش‌های آموزشی با هدف حفاظت از حشرات، از جمله ترویج حفاظت از آن‌ها در سطح جامعه
• ایجاد قوانین و مقررات برای حفاظت از حشرات و پرندگان مهاجر
• تشویق فعالیت‌های حفاظتی محلی برای حفظ زیستگاه‌های طبیعی حشرات، پرندگان و سایر حیات‌وحش

نقش مؤسسات خیریه در حفاظت از پرندگان

 خوشبختانه، موسسات خیریه در سراسر جهان برای نجات پرندگان و احیای تنوع طبیعی آسمان ما مبارزه می‌کنند. عمده فعالیت این خیریه‌های فعال در زمینه حفاظت از پرندگان مهاجر، آگاهی‌بخشی در مورد تهدیدات پیش روی پرندگان، بازسازی زیستگاه‌های حیاتی، کمک به افزایش گونه‌های پرندگان آسیب‌پذیر و آموزش حامیان پرندگان می‌باشد. بسیاری دیگر از موسسات خیریه نیز تلاش دارند تا با  نظارت، بر حفاظت از زیستگاه‌ها و مسیرهای پرواز پرندگان تمرکز کنند. یک‌دسته دیگر از خیریه‌ها نیز  توجه خود را بر نجات و توانبخشی پرندگان مجروح، بیمار و یا تنها‌مانده  و قبل از رهاسازی مجدد آن‌ها در طبیعت، معطوف می‌دارند. 

وضعیت پرندگان مهاجر در ایران

 حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ایران روز شنبه 22 اردیبهشت‌ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا عنوان کرده است: ایران  به ‌عنوان مهمترین کشور دارای زیستگاه‌های مهاجرتی و زمستان‌گذرانی در  مسیر پروازی مهاجرت پرندگان از سیبری تا نیل به‌شمار می‌رود. 

 به گفتۀ وی، جمعیت این  مسیر پروازی بیش از ۱۰ میلیون پرنده برآورد شده است که همه ساله، سرشماری  نیمه‌ زمستانه پرندگان آبزی در دی و بهمن‌ در بیش از ۴۵۰ مکان (سایت) در ۳۰  استان و با حضور کارشناسان ستادی، استانی و پرنده‌نگران حرفه‌ای سازمان‌های مردم‌‌نهاد انجام می‌شود

 بر اساس اعلام این مقام مسئول، نتایج سرشماری جمعیت‌ پرندگان آبزی ایران نشان داد که در پنج دهه گذشته در مجموع بیش از ۷۷  میلیون پرنده آبزی از ۱۶۶ گونه مختلف در بیش از ۹۷۰ سایتِ سرشماری، مشاهده و  ثبت شدند. در سه دهه گذشته به طور میانگین هرساله بیش از ۸.۱ میلیون پرنده شمارش شدند که حدود پنج درصد جمعیت جهانی و بیش از ۱۶ درصد جمعیت مسیر پروازی مهاجرت پرندگان آبزی از سیبری تا نیل را شامل می‌شود.

در ادامه به معرفی تعدادی از مؤسسات خیریه بین‌المللی در حوزه پرندگان مهاجر می‌پردازیم:

حیات بین‌المللی پرندگان (Birdlife International)

 حیات بین‌المللی پرندگان، که قبلاً به عنوان شورای جهانی حفاظت از پرندگان شناخته می‌شد، یک شبکه جهانی از سازمان‌های غیردولتی (NGO) است که در زمینه حفاظت از پرندگان، زیستگاه‌ها و تنوع زیستی فعالیت می‌کنند. این سازمان بزرگترین شبکه حفاظت از پرندگان در جهان با بیش از 120 سازمان عضو و شریک در سراسر جهان است.

 حیات بین‌المللی پرندگان در طول سال‌های فعالیت خود به دستاوردهای قابل توجهی در زمینه حفاظت از پرندگان و تنوع زیستی دست یافته است. برخی از این دستاوردها عبارتند از:

• جلوگیری از انقراض بیش از 20 گونه پرنده
• حفاظت از میلیون‌ها هکتار از زیستگاه‌های مهم پرندگان
• افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت پرندگان و تنوع زیستی
• ترویج سیاست‌های پایدار که از پرندگان و زیستگاه‌های آنها محافظت می‌کند

حفاظت از پرندگان آمریکایی (American Bird Conservancy)

 این مؤسسه، در سال 1994 برای مقابله با مسائل دشوار پیش روی پرندگان، مانند آفت‌کش‌ها و تخریب زیستگاه، تاسیس شد. امروزه، این موسسه خیریه به طور مستمر در سراسر ایالات متحده، کارائیب، و همچنین آمریکای مرکزی و جنوبی کار می‌کند تا از انقراض گونه‌های پرندگان در معرض خطر انقراض جلوگیری کند.

 این مؤسسه، از زمان تأسیس، به حفاظت از بیش از یک میلیون هکتار زمین برای حفاظت از گونه‌های پرندگان کمک کرده است. به عنوان مثال، در سال 2022، این مؤسسه خیریه صد هزار هکتار علفزار را بازسازی کرد تا زیستگاهی برای طیفی از گونه‌های پرندگان رو به زوال ایجاد کند. علاوه بر این، از سال 2020، آن‌ها بیش از سی هزار پوند زباله‌ای که پرندگان را در معرض خطر قرار می‌داد را را حذف کرده اند.

نجات بین‌المللی پرندگان (International Bird Rescue)

 سازمان بین‌المللی نجات پرندگان در سال 1971 برای احیای پرندگان دریایی آسیب‌دیده از نشت نفت تاسیس شد. امروزه، این خیریه کلینیک‌های حیات‌وحش متعددی را برای ارائه مراقبت‌های حیاتی به پرندگان دریایی آسیب‌پذیر اداره می‌کند. این سازمان  از گونه های پرندگان آبی در معرض خطر از طریق حفاظت، تحقیق و آموزش محافظت می‌کند.

 به عنوان مثال، آن‌ها دو مرکز تمام وقت حیات وحش در لس آنجلس و خلیج سانفرانسیسکو را برای مراقبت از پرندگان آبی مجروح، بیمار یا تنهامانده را تأسیس کرده‌اند و مرکز واکنش حیات وحش آلاسکا (AWRC) را برای واکنش سریع به نشت نفت و سایر موارد اضطراری حیات‌وحش، اداره می‌کنند. 

حفاظت از پرندگان در کوه‌های راکی (The Bird Conservancy of the Rockies)

حفاظت از پرندگان راکی، که قبلا به عنوان رصدخانه پرندگان کوه راکی شناخته می‌شد، در سال 1988 در واکنش به کاهش نگران‌کننده پرندگان مهاجر تأسیس شد. امروزه، این موسسه خیریه برای محافظت از گونه‌های پرندگان در معرض خطر در سراسر کوه‌های راکی که از غرب کانادا آغاز می‌شوند و تا جنوب آمریکا ادامه می‌یابند، فعالیت می‌کند.

این سازمان خیریه از پرندگان و زیستگاه‌ها، از طریق آموزش، دانش و مراقبت  محافظت و حمایت می‌کند.  آن‌ها همچنین توزیع و فراوانی گونه‌های پرندگان را برای درک روند جمعیت و توسعه برنامه‌های حفاظتی جدید، تجزیه و تحلیل  می‌کنند و بر و  چندین پایگاه داده نظارت دارند  که به محافظان و محققان اجازه  برآورد و مقایسه جمعیت گونه‌های در معرض تهدید نقاط مختلف در سراسر آمریکا را می‌دهد.

از زمان تأسیس، حفاظت از پرندگان راکی بیش از یک و نیم میلیون هکتار از زیستگاه پرندگان را در سراسر دشت‌های مکزیک شمالی بهبود بخشیده‌اند. علاوه بر این، نقشه راه مرتع مرکزی آنها حاوی اطلاعات جامعی است که به کارشناسان اجازه می‌دهد تا برنامه‌های موثرتر حفاظت از پرندگان را در یک چشم انداز هفتصد میلیون هکتاری توسعه دهند. به عنوان مثال، در سال 2022، این موسسه خیریه بیش از شش هزار  پرنده وحشی را برای اهداف تحقیقاتی جمعیت دسته بندی کرد، 234 لانه «عقاب طاس» را زیر نظر گرفت و تلاش های حفاظتی را در 178 هکتار زمین کشاورزی بهبود بخشید.

منابع:

World Migratory Bird Day 2024

 Best Charities That Help Birds Thrive (Complete 2024 List)-BY CARLA SHAIK