کسبوکار سودآور پایه رفتار مسئولانه است
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، نشست «اثرگذاری اجتماعی یا اثرشویی اجتماعی» با همراهی جمعی از مدیران و مشاوران حوزه CSR، کارشناسان ارزیابی تأثیرات اجتماعی و محیط زیستی و پژوهشگران حوزه توسعه پایدار در محل کافهرویداد کارزار برگزار شد.
در ابتدای این نشست که با استقبال گسترده مواجه شده بود، «حامد بیدی»؛ مدیرعامل پلتفرم «کارزار» به ارائه توضیحاتی درباره این پلتفرم پرداخت و از آن به عنوان ابزاری برای شنیدن صداهای زیر پوست جامعه و روش نجیبانه منتخب مردم برای ابراز خواستههایشان یاد کرد.
در ادامه «مهری شریفی»؛ برگزارکننده و تسهیلگر، ضمن خیرمقدم به شرکتکنندگان، به ارائه توضیحاتی درباره روند اجرای برنامه پرداخت و تشریح کرد که این نشست در پی پاسخ به دو مسئله مهم است. اول چرایی نمایشیشدن مسئولیت اجتماعی و دوم راهکارهای دستیابی به اثرگذاری اجتماعی و پرهیز از اثرشویی. ایننشست به صورت گفتگومحور و بدون حضور سخنران مشخص اجرا شد و شرکتکنندگان به ارائه دیدگاهها و تجربیات خود در هر دو حوزه پرداختند.
پروژههای اثرگذاری اجتماعی، به علت دخالت سلیقه کارفرما درست طراحی نمیشوند
«رضا درمان»؛ مدیرعامل مؤسسه خیریه ابتکار و توسعه نوید در پاسخ به مشکلات پیشروی اجرای درست مسئولیت اجتماعی گفت: «یکی از مهمترین مشکلات در اینپروژهها این است که ما به جای حل مسأله به دنبال اجرای پروژه هستیم. حد پول مشخصی داریم و معمولاً راهحل را قبل از شناخت مسأله انتخاب کردهایم. خیلی اوقات گزارش اثرگذاری را به گزارش خروجی تقلیل میدهیم و معمولاً موضوع مسئولیت اجتماعی با کسبوکار ما به درستی گره نمیخورد.»
«معصومه اشتیاقی»، جامعهشناس با اشاره به تجربه زیسته خود در ارائه گزارش در حوزه مسئولیت اجتماعی به شورای شهر تهران، مانع اصلی را در زمان اجرای طرح اینطور عنوان کرد: «من کارم را به عنوان ارزیاب درست انجام میدهم، اما کارفرما آن را نادیده میگیرد؛ بنابراین نظر ما در زمان اجرا، اجرایی نمیشود. بعضی مواقع مدیران بخشهایی از نظرات را حذف میکنند و در برابر دیدگاه ارزیاب مقاومت میکنند. بسیاری از پروژهها عجولانه است و برخی مدیران مایل به شنیدن شماری از صداها و نظرات نیستند.»
«مهدیه پورشاد» در بخش دیگری از این گفتوگو از CSR به عنوان روشی کاملاً علمی و جهانی یاد کرد که سالها در کشورهای دیگر تمرین شده است. او گفت: «بزرگبودن شماری از پروژهها روند بررسی تأثیرات اجتماعی را به تأخیر انداخته و باعث میشود مدیران مایل باشند پیش از بررسی میزان اثرگذاری اجتماعی، کار را شروع کنند. همچنانکه ترس از مواجهه با ذینفعان سبب میشود به بعضی از عوامل اصلی مؤثر در اثرگذاری اجتماعی بیاعتنایی شود.»
«لیلا طاهری» دریافت پروژه CSR را براساس سلیقه کارفرما تعریف کرد و گفت: «پروژههای اثرگذاری اجتماعی به علت دخالت سلیقه کارفرما درست طراحی نمیشوند و به همین دلیل در مرحله اجرا، انعطاف لازم را ندارند.»
باید بین «انگیزه» و «قصد» تفاوت بگذاریم
«ندا کردونی» دیگر فرد حاضر در این نشست بر این نکته تأکید کرد که مدیر مسئولیت اجتماعی باید از بحث اثرگذاری اجتماعی شروع به کار کند و در مرحله اول باید این نکته را در نظر بگیرد که با یک آنالیز خوب آثار منفی را پیدا کند تا قادر باشد برای حل آنها راه حل ارائه دهد. وی بر اصل نمایشیبودن حوزه مسئولیت اجتماعی اشاره کرد و افزود: باید بین «انگیزه» و «قصد» تفاوت بگذاریم و از اینجهت بدون توجه به انگیزه کارفرما، قصد وی را در نظر بگیریم و ببینیم قرار است چه نتیجهای در مبارزه با اثرشویی برجای بگذاریم. کردونی «اثرشویی» را کاری تعریف کرد که باعث گمراهی مصرفکننده شود و ادامه داد: «باید ارتباط بنگاه با فرد ذینفع درست باشد و سببساز گمراهی نشود.»
سخنران دیگر این برنامه با اشاره به گفتههای کردونی به بعد دیگری از مسأله گمراهی و نسبت آن با اثرشویی اشاره کرد و با تأکید بر اثرگذاری غیرمرتبط و گمراهکردن مخاطب به صورت ناآگاهانه گفت: «ساختار مرکز-پیرامون، بسیاری از کنشگران فاقد قدرت ازجمله کنشگران محلی را به حاشیه میراند که در غیاب آنها امکان گمراهی و افزایش هزینهها، بیشتر میشود. وی مرکزیتیافتن را مقدمهای بر اثرشویی اجتماعی تعبیر کرد و خواستار مرکزیتزدایی از کنشگران اجتماعی شد.»
سخنران بعدی برنامه با انتقاد از بیتوجهی پژوهشگران حوزه مسئولیت اجتماعی به انگیزه کارفرما، به این نکته پرداخت که هر کسی در پروژههای مسئولیت اجتماعی باید سمت خود را روشن کند و مشخص نماید که سمت ارزشهای انسانی یا مقابل آن است. وی دعوا و تقابل اثرگذاری و اثرشویی را مداوم توصیف کرد و تأکید کرد این رویارویی تا زمانیکه انسان روی زمین باقی است، ادامه خواهد یافت.
دیگر شرکتکننده اینبرنامه، «مینا کامران»، بنیانگذار «روستاتیش» بود که از اثرشویی به عنوان راهی میانبُر برای ارائه تصویر خوب از کسبوکار یاد کرد و افزود پروژههای مسئولیت اجتماعی، تحت فشار بازار، سرمایه و افکار عمومی سعی میکنند آمار و ارقامی بدهند و خود را مسئولیتشناس معرفی کنند. وی از اثرشویی آگاهانه شماری از شرکتها و استارتآپها هم سخن گفت و ادامه داد: «پروژه مسئولیت اجتماعی، هزینهبر و طولانیمدت است و مشارکتدادن همه ذینفعان در جوامع محلی در آن دشوار است؛ اما از آن جا که هر مدیری تمایل دارد در دوره مدیریت خود یک پروژه را به اتمام برساند، نتیجه و اثر بلندمدت نادیده گرفته میشود و دلایل اصلی بحران به موارد سطحی و ساده که معمولاً در کمپینهای تبلیغاتی مطرح میشود، تقلیل مییابد. عواملی که اعتماد عمومی را از میان میبرد و بدون شناخت جوامع محلی برای آنها نسخه میپیچد و بدون تخصص و برونسپاری، همه کارها را خود عهدهدار میشود.»
کسبوکار سودآور پایه رفتار مسئولانه است
نوروزی دیگر شرکتکننده اینگفتوگو از نابودی برند مسئولیت اجتماعی در ایران سخن گفت و خواستار بازسازی آن شد. وی از مدیران بالای ۵۰ سال تصمیمگیر که آگاهی و علمی از حوزه مسئولیت اجتماعی ندارند، انتقاد کرد و گفت باید سازمان را آموزش دهیم و فرهنگ قدیمی را اصلاح نماییم تا معنای مسئولیت اجتماعی را با آگاهیبخشی به سازمانها و کارکنان آن بیاموزیم.
شرکتکننده دیگر ایننشست از لزوم شناسایی اثرات منفی مرتبط با کسبوکار برای انجام پروژه مسئولیت اجتماعی سخن به میان آورد و گفت: برای گریز از اثرشویی در مراجعه به سازمانها باید مطالبههای خود را مطابق با مأموریت آنسازمان قرار دهیم و با مدیران در راستای حفظ بازار در زنجیره ارزش حوزه تأمین گفتوگو کنیم تا آنها سخن از تأثیر اجتماعی را غیرمرتبط تصور نکنند. وی وظیفه اصلی هر کسبوکار را کسب درآمد دانست و افزود: کسبوکار سودآور پایه رفتار مسئولانه است. این کنشگر مدنی فعالان حوزه مسئولیت اجتماعی را ناآگاه نسبت به قوانین کمککننده در همکاری با کسبوکارها معرفی کرد و افزود آنها با این غفلت نمیتوانند به نحو احسن اعتماد مدیران ارشد را جلب کنند.
سخنران دیگر لزوم توجه به توسعه و ترویج خیر مؤثر را برجسته ساخت و گفت بسته به اینکه بخش مسئولیت اجتماعی در کدام دپارتمان کسبوکار تشکیل شده است میتواند نقش نمایشی، برندینگ و ... بیابد. وی از بیسرپرستی اینحوزه انتقاد کرد و آن را مشکلساز توصیف نمود.
مسئولیت اجتماعی به مثابه فیل در تاریکی
شرکتکننده دیگری در ایننشست ضمن اشاره به بحث پیشین درباره ساختار معیوب مرکز- پیرامون از حلقه مفقوده میان سازمان و فعالان مسئولیت اجتماعی سخن گفت و تأکید کرد با توجه به چندوجهیبودن موضوع، به واسطه جایگاههای مختلف نمیتوانیم در همه موارد با یکدیگر موافق باشیم. وی تأکید کرد که هر کسبوکار میبایست به زنجیره ارزش خودش وفادار باشد و به دنبال شدتبخشیدن به اثرات مثبت و کاستن از اثرات منفی مرتبط با حوزه فعالیت خود در جامعه محلی و در ارتباط با ذینفعان باشد. وی از رویکرد خیریهها در موظفدانستن کسبوکارها به دادن پول به آنها انتقاد کرد و افزود این نگاه غلط سبب شده است وظایف کسبوکار در حوزه مسئولیت اجتماعی به اعطای پول تقلیل یابد و این در حالی است که سازمانها باید خود را موظف به کاستن از اثرات منفی فعالیت خود بدانند و در جهت افزایش اثرات مثبت گام بردارند.
سخنران دیگر نشست از حوزه مسئولیت اجتماعی به عنوان «فیل در تاریکی» یاد کرد و تأکید نمود گفتوگو به ما کمک میکند تا دانش و آگاهی را در تعلیق نگذاریم و در جهت فهم مسأله و پیچیدگیهای آن گام برداریم. وی تأکید کرد که این فیل در تاریکی نیاز به نورپردازی دارد و راه خوب حتماً فراتر از فهم یک فرد واحد است.
بخش دوم این نشست به ارائه راهکارهایی برای انجام درست پروژههای مسئولیت اجتماعی اختصاص داشت که سخنرانان به نقش خلاقیت در مسئولیت اجتماعی، اشتراکگذاری تجارب شرکتهای مختلف، تبدیل نشستها به پادکست، وجوب نهادینهشدن اثرگذاری اجتماعی مستمر در بندبند فرهنگ سازمان، شناخت حوزه اثرگذاری اجتماعی و تبدیل آن به ارزش سازمانی مشترک، انتقاد از یکدیگر، مستندسازی پروژههای انجامشده در حوزه مسئولیت اجتماعی، افزایش سطح آگاهی جوامع محلی، استفاده از تجارب و معیارهای جهانی و... اشاره کردند.