افزایش موارد سرطان نتیجه بهبود سطح بهداشت و افزایش امید به زندگی است/ در زمینه سرطان پستان و به طور کلی در حوزه سلامت زنان، ظلمی ناگفته وجود دارد
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، صدوهشتمین نشست «یک چای، یک تجربه»، دوشنبه ۱۴ مهرماه همزمان با ماه آگاهی از سرطان پستان، با حضور دکتر آزاده جولایی؛ مدیر مؤسسه سرطان پستان تهران و جمعی از فعالان سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات خیریه به میزبانی آکادمی خیر ایران برگزار شد.
جولایی در این نشست گفت: پایه تخصصی من جراحی عمومی است، فلوشیپ سرطان پستان دارم و مسئول آموزش فلوشیپ مرکز سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هستم. مؤسسه سرطان پستان ایران حاصل تجربیات من در زمان تحصیل در فرانسه بود. وقتی به ایران برگشتم، متوجه فاصله بسیار زیاد در زمینه تشخیص و درمان سرطان پستان در ایران و کشورهای پیشرفته جهان شدم، بنابراین تصمیم گرفتیم مؤسسه را تأسیس کنیم.
وی افزود: مؤسسه ما یک سازمان غیرانتفاعی و غیر دولتی است اما خیریه نیست. کار تخصصی ما شناسایی موانع موجود در مسیر تشخیص و درمان استاندارد سرطان پستان و ارائه راهکار ملی متناسب با فرهنگ، مذهب و قومیت کشور است؛ به این معنا که ما جهانی فکر می‌کنیم و منطقه‌ای عمل می‌کنیم. این دقیقاً وظیفه‌ای است که باید انجام دهیم.
مدیر مؤسسه سرطان پستان تهران بیان کرد: در طول ۱۹ سالی که مؤسسه فعالیت کرده، توانسته‌ایم به خوبی این رسالت را پیش ببریم. یکی از دستاوردهای مهم ما، تبدیل بیمارستان فوق تخصصی زنان مهدیه، که از صفر و بدون امکانات جراحی شروع کرده بود، به مرکز ارجاعی سرطان بود که ظرفیت پذیرش فلوشیپ را نیز دارد. ما معتقدیم تنها مرکزی هستیم که مطابق با استانداردهای بین‌المللی در ایران فعالیت می‌کند.
جولایی بیان کرد: مؤسسه از سال ۱۳۸۴ تأسیس شده است. من سال ۲۰۰۱ میلادی از فرانسه برگشتم و بلافاصله مؤسسه را راه‌اندازی کردیم. اولین اقدام مؤسسه، برگزاری اولین کنگره بین‌المللی سرطان پستان با همکاری دانشگاه شهیدبهشتی بود. مؤسسه درآمدی ندارد و مدیران هزینه‌ها را تقبل می‌کنند، اما با این وجود، این کنگره برگزار شد. در آن زمان، دانشگاه شهید بهشتی در حوزه سرطان پستان مطرح نبود و دانشگاه تهران بیشتر در این زمینه فعال بود.
وی گفت: این کنگره اولین کنگره بین‌المللی سرطان پستان در ایران بود و بیش از ۱۲۰۰ نفر در آن شرکت کردند. اساتیدی که دعوت شدند، اغلب خارجی و کسانی بودند که من با برخی از آن‌ها همکاری کرده بودم. پس از آن، هسته‌هایی در مشهد و شیراز تشکیل و دانشگاه تهران نیز در این زمینه فعال شد. همان‌طور که گفتم، دانشگاه تهران پیش از ما دستگاه‌هایی دریافت کرده بود اما استفاده‌ای از آن‌ها نمی‌شد. موضوع کنگره، نمونه‌برداری غده سانتنل به جای تخلیه زیر بغل به عنوان استاندارد جدید درمان سرطان پستان بود.
جولایی در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به گستره سنی مبتلایان به سرطان در کشورهای در حال توسعه گفت: یک نکته بسیار مهم در رابطه با سرطان در کشور ما و در تمامی کشورهای در حال رشد، گستره سنی مبتلایان است. در زمان انقلاب، جمعیت ایران حدود ۳۸ میلیون نفر بود. زمانی که میانه سنی پایین باشد، آیا می‌توان انتظار داشت که سرطان در جامعه شایع باشد؟ در چنین شرایطی، عمده سرطان‌های مشاهده‌شده در کودکان است. اما در دهه‌های بعد، ما با یک انفجار جمعیتی مواجه شدیم؛ حدود ۲۰ میلیون نفر در عرض یک دهه اضافه شدند که باعث شد میانه سنی کشور یک سال هم کاهش پیدا کند.
مدیر مؤسسه سرطان پستان تهران در ادامه افزود: سونامی سرطان، واقعیت ندارد چرا که آمار نشان می‌دهد سطح بهداشتی کشور بهبود یافته، امید به زندگی بالا رفته و جمعیت مسن‌تر شده است. برخی بیماری‌ها مانند دیابت و فشار خون سال‌هاست وجود دارند و افزایش حجم‌شان مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند، اما درباره سرطان وضعیت متفاوت است.
وی تأکید کرد: در ابتدای سال ۲۰۰۰، تعداد موارد جدید سرطان در ایران حدود ۳ تا ۴ هزار نفر در سال بود، اما اکنون این عدد به ۱۹ هزار نفر رسیده است. این یعنی هر ساعت دو خانم ایرانی به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. البته جای نگرانی نیست، چرا که شیوع سرطان در ایران هنوز پایین‌تر از میانگین جهانی است و ما با موج سنگینی مواجه نیستیم، ولی روند افزایشی قابل توجهی دارد.
جولایی در ادامه نشست توضیح داد: این افزایش از زمانی شروع شد که دهه شصتی‌ها وارد سن ۲۵ تا ۳۰ سال شدند و به زودی به ۴۰ سال می‌رسند. این روند افزایشی غیرعادی نیست و برخلاف باور عمومی که آن را «سونامی سرطان» می‌نامند، ما با چنین پدیده‌ای مواجه نیستیم. این فقط یک نتیجه طبیعی جمعیتی است و قابل پیش‌بینی بود. سونامی به معنای پدیده‌ای غیرقابل پیش‌بینی است، اما ما با سرنوشت‌گرایی و تسلیم به مرگ مواجه نیستیم.
هر ساعت دو خانم ایرانی به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. البته جای نگرانی نیست، چرا که شیوع سرطان در ایران هنوز پایین‌تر از میانگین جهانی است و ما با موج سنگینی مواجه نیستیم، ولی روند افزایشی قابل توجهی دارد.
جولایی درباره آغاز فعالیت‌های اطلاع‌رسانی مؤسسه گفت: یادم هست سال ۱۳۹۳، اولین کاری که انجام دادیم، برگزاری اولین گردهمایی بهبود یافته‌های سرطان بود. ما با سرطانی مواجه هستیم که اگر درمان نشود، ۱۰۰ درصد کشنده است؛ یعنی همه مبتلایان بدون استثنا از این سرطان می‌میرند. اما خوشبختانه سرطان پستان یکی از معدود سرطان‌های بزرگسالان است که درمان قطعی دارد؛ درمان قطعی یعنی اگر بیماری زود تشخیص داده شود، برنمی‌گردد. این تشخیص زودرس وابسته به آگاهی است.
جولایی در ادامه گفت: سرطان پستان در کشورهای غربی از دهه ۱۹۵۰ یک معضل اجتماعی بود، چون در آن زمان میانه سنی مردم اروپا حدود ۳۰ سال بود. اروپا بیش از ۷۵ سال است که فرهنگ آگاهی سرطان پستان را دارد اما ما هنوز این فرهنگ را نداریم. وقتی می‌بینم تفاوتی بین بیماران شهری و روستایی از نظر آگاهی وجود ندارد، متوجه می‌شوم که آگاهی جامعه پایین است و همه خانم‌ها در مراحل بسیار پیشرفته مراجعه می‌کنند.
وی توضیح داد: آگاهی هزینه‌ای ندارد. ما در ایران با زنانی بسیار روشنفکر مواجه هستیم که نمونه‌شان در منطقه وجود ندارد. یکی از دلایل مهم این است که زنان به مدرسه، دانشگاه و محیط کار وارد شدند و دیگر در خانه نماندند. اگر امروز این همه زن فعال داریم، دلیلش همین است. بعد از انقلاب و شکل‌گیری جمهوری اسلامی، ما از یک راست‌گرایی به چپ‌گرایی رسیدیم. مثلا تفکیک جنسیتی مدارس به این معنا بود که معلم زن داشته باشیم، تفکیک جنسیتی در پزشکی یعنی باید پزشک زن داشته باشیم. امروز ما در منطقه بیشترین تعداد پزشک زن، متخصص زنان و زایمان زن، ماما و جراح زن را داریم که هیچ کدام از کشورهای اطراف ما این زیرساخت را ندارند و این یک نعمت بزرگ است.
جولایی تأکید کرد: زیرساخت کنترل سرطان پستان در ایران کاملا آماده‌تر از کشورهای اطراف است و باید از آن بهره ببریم. ما غربالگری را برای تشخیص زودرس انجام می‌دهیم، یعنی در مواردی که هیچ علامتی در معاینه وجود ندارد، ولی سرطان کشف می‌شود. در این حالت، با یک جراحی کوچک بیماری درمان می‌شود و حتی بسیاری از موارد نیاز به شیمی‌درمانی هم ندارند.
مدیر مؤسسه سرطان پستان در ادامه بیان کرد: اما غربالگری برای چه کسانی است؟ برای افرادی که حداقل ۴۰ سال سن دارند. این سن در کشورهای مختلف متفاوت است؛ مثلا در اروپا زیر ۵۰ سال است، اما در کشور ما که بیش از ۵۰ درصد مبتلایان زیر ۵۰ سال هستند، طبیعی است که غربالگری از ۴۰ سالگی شروع شود. زیر ۴۰ سال در هیچ جای دنیا غربالگری انجام نمی‌شود.
آزاده جولایی درباره آمار جهانی و وضعیت سرطان پستان گفت: چین بیشترین تعداد موارد سرطان پستان را دارد که با توجه به جمعیت بیش از یک میلیارد نفری آن کشور طبیعی است. پس از چین، آمریکا در رتبه دوم قرار دارد. در کشورهای غربی فقط ۲۲ درصد موارد سرطان پستان در خانم‌های زیر ۵۰ سال رخ می‌دهد و باقی موارد در خانم‌های بالای ۵۰ سال است. همچنین تنها ۴.۵ درصد سرطان‌های این کشورها در خانم‌های زیر ۴۰ سال مشاهده می‌شود.
وی گفت: در کشور ما اما بین ۱۸ تا ۲۵ درصد موارد سرطان پستان در خانم‌های جوان زیر ۴۰ سال گزارش شده است؛ یعنی گروهی که برای آن‌ها برنامه غربالگری تعریف نشده است. کل موارد سرطان پستان در ایران حدود ۱۹ هزار مورد در سال است که این رقم برای خانم‌های زیر ۴۰ سال اصلاً کوچک نیست. زیر ۴۰ سال تنها باید آگاهی فردی وجود داشته باشد تا خود شخص متوجه شود آیا در گروه پرخطر قرار دارد یا خیر. چگونه این کار انجام می‌شود؟ خود فرد باید تعیین کند که آیا پرخطر است یا خیر؛ مثلا با یادداشت‌کردن سابقه خانوادگی سرطان در خانواده پدری یا مادری.
جولایی با اشاره به افراد پرخطر تأکید کرد: اگر کسی سابقه سرطان در خانواده ندارد، پرخطر نیست و احتمال ابتلای او مشابه دیگر افراد جامعه است. این افراد نیاز به مراقبت و معاینات سالیانه خانگی برای شناخت علائم دارند که از ۲۰ سالگی شروع می‌شود و غربالگری ماموگرافی از ۴۰ سالگی به بعد انجام می‌شود. اما اگر فرد سابقه خانوادگی سرطان دارد یا در کودکی تحت اشعه قرار گرفته، در گروه پرخطر قرار می‌گیرد و برای این افراد برنامه غربالگری ویژه تعریف می‌شود.
حدود ۶۲ سال است که در دنیا بیمارستان‌های تخصصی زنان تأسیس شده‌اند؛ این بیمارستان‌ها به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی زنان نسبت به مردان، نیازمند توجه و تجهیزات ویژه‌ای هستند. بیمارستان‌های زنان از پیشرفته‌ترین مراکز درمانی به شمار می‌روند. متأسفانه، بیمارستان‌های زنان ما در ایران وضعیت بسیار ضعیفی دارند.
وی بیان داشت: ما در وزارت بهداشت نشستی برگزار کردیم که بسیار امیدوارکننده بود و در این جلسه بالاخره مشخص شد که سونوگرافی وسیله غربالگری نیست و این یک گام مثبت است. پیش از این پول زیادی برای سونوگرافی صرف می‌شد در حالی که سونوگرافی وسیله‌ای برای تشخیص است نه غربالگری. زمانی که فرد علامت دارد، باید سونوگرافی انجام دهد.
جولایی در ادامه گفت: من احساس می‌کنم در زمینه سرطان پستان و به طور کلی در حوزه سلامت زنان، ظلمی ناگفته وجود دارد. دین ما برای زنان ارزش زیادی قائل شده و انتظار می‌رود که در جامعه نیز این احترام بیشتر دیده شود، اما واقعیت جامعه ما متفاوت است.
مدیر مؤسسه سرطان پستان در ادامه عنوان کرد: حدود ۶۲ سال است که در دنیا بیمارستان‌های تخصصی زنان تأسیس شده‌اند؛ این بیمارستان‌ها به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی زنان نسبت به مردان، نیازمند توجه و تجهیزات ویژه‌ای هستند. بیمارستان‌های زنان از پیشرفته‌ترین مراکز درمانی به شمار می‌روند. متأسفانه، بیمارستان‌های زنان ما در ایران وضعیت بسیار ضعیفی دارند.
جولایی توضیح داد: در حالی که مرگ‌ومیر مادران و نوزادان یکی از مهمترین مسائل بهداشتی است، تجهیزات بیمارستان‌های زنان در کشور ما بسیار پایین است. به عنوان مثال، در بزرگ‌ترین بیمارستان زنان ایران، به دلیل کمبود امکانات، تصویربرداری و MRI برای زنان باردار به درستی انجام نمی‌شود. این یک تبعیض جنسیتی نانوشته است که باید پذیرفته و اصلاح شود.
وی تأکید داشت: وظیفه حکومت است که بیمارستان‌های دولتی را به گونه‌ای تجهیز کند که بیماری‌های شایع و قابل درمان زنان، به خصوص سرطان پستان، بدون دغدغه هزینه برای بیمار قابل درمان باشد؛ شرایطی که در آن بیماران خیالی آسوده داشته باشند و نگران هزینه‌های درمان نباشند.
جولایی درباره مؤسسه سرطان پستان خود توضیح داد: مؤسسه ما غیرانتفاعی است و فعالیت فرهنگی و راهکار محور دارد، نه خیریه صرف. این مؤسسه جزو مراکز ثبت شده در شبکه ملی سرطان است. کار ما در قدم اول انتقال بیماران از سیستم خصوصی به سیستم دولتی است. بیمار می‌تواند انتخاب کند که در بیمارستان خصوصی یا دولتی درمان شود، اما تفاوت خدمات بین این دو سیستم واقعا وجود ندارد. خدمات ارائه‌شده در بخش دولتی با آنچه در بخش خصوصی ارائه می‌شود، برابر است و در صورتی که خیریه‌ها بیمارانی را به ما معرفی کنند، ما آن‌ها را در بخش دولتی درمان می‌کنیم. این اقدام هزینه‌ها را به شدت کاهش می‌دهد. ضمن اینکه بیماران بخش دولتی می‌توانند از بیمه استفاده کنند و در موارد بستری، بیمه‌ها بین ۸۰ تا ۹۰ درصد هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند.
جولایی در ادامه صحبت‌هایش عنوان کرد: مشکل اصلی ما این است که درمان‌های جدید سرطان پستان هنوز به عنوان خدمات عمل زیبایی در دسته عمل‌های ستاره‌دار قرار دارند. در دولت اول آقای روحانی، بازسازی پستان از این فهرست خارج و تحت پوشش بیمه قرار گرفت، اما متأسفانه این موضوع هنوز به درستی رعایت نمی‌شود.
وی افزود: ما تلاش می‌کنیم با آگاهی‌بخشی به جامعه، حفظ پستان را در اولویت قرار دهیم، اما گاهی ضایعه بزرگ است و حفظ پستان امکان‌پذیر نیست. در این موارد، جراحی ماموپلاستی انجام می‌دهیم، اما متأسفانه بخش زیادی از هزینه‌های این جراحی توسط بیمه پذیرفته نمی‌شود. در این شرایط، خیریه‌ها نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند، اما هزینه‌ها همچنان سنگین است.
جولایی درباره مهمترین دستاوردهای مؤسسه عنوان کرد: یکی از مهمترین دستاوردهای ما در قوه قضاییه، جایگزینی نمونه‌برداری غده سانتنل به جای تخلیه کامل زیر بغل و همچنین تلاش برای حفظ پستان از طریق جراحی ماموپلاستی به جای تخلیه کامل عضو است که این امر مستلزم افزایش آگاهی مردم است. ما با بسیاری از خیریه‌ها همکاری می‌کنیم، به‌ویژه خیریه‌های تهران مانند خیریه نور، امدادگران عاشورا و دهش‌پور. این خیریه‌ها نقش بسیار مهمی در کاهش هزینه‌ها و کمک به بیماران دارند و این همکاری به نوعی رابطه هم‌افزایی تبدیل شده است.
مدیر مؤسسه سرطان پستان در ادامه اذعان کرد: در چند سال گذشته تلاش کردیم به خیریه‌ها توصیه کنیم که مراکز درمانی جداگانه ایجاد نکنند و از تجربه موفق محک الگوبرداری کنند. معتقدم خیریه‌ها باید اجازه دهند که نیروی تخصصی تربیت شود و بخش دانشگاهی نیز نقش حمایتی خود را پررنگ‌تر کند. ما از وزارت بهداشت خواسته‌ایم برنامه‌های مشخصی ارائه دهد تا بتوانیم آن‌ها را اجرا کنیم.
وی درباره برخی شایعات درباره دستگاه ماموگرافی گفت: در مورد دستگاه ماموگرافی باید بگویم که این دستگاه عامل سرطان نیست و برخی ادعاهای غیرعلمی که مطرح می‌شود، واقعیت ندارد. فشار دستگاه ماموگرافی بسیار کم است و خطری برای بیماران ایجاد نمی‌کند. متأسفانه برخی درمان‌های سنتی، باعث آسیب جدی به بیماران می‌شوند.
وی افزود: کشور ما پر از نذر است، اما ما هدفگذاری مشخصی نداریم. وزارت بهداشت نیز نیازهای واقعی را اعلام نمی‌کند چون خودش هم به درستی نمی‌داند چه نیازهایی وجود دارد. اگر نیازها را شناسایی کنیم، می‌توانیم با همین بودجه محدود، اقدامات موثری انجام دهیم. ما برای جمع‌آوری کمک‌های مالی برای بیماران، کمپین‌های خوبی مانند «هما» راه‌اندازی کرده‌ایم که نقش مهمی در تأمین هزینه‌های درمانی بیماران دارد.
گزارش از مهسا احمدی