هجدهمین کنگره دانش اعتیاد در ایران برگزار شد
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، سالن همایش‌های بین‌المللی رازی دانشگاه علوم پزشکی ایران، ۱۱ لغایت ۱۴ شهریور ۱۴۰۴ میزبان برگزاری هجدهمین کنگره دانش اعتیاد در ایران بود. از جمله مهم‌ترین محور‌های این دوره از کنگره می‌توان به سیاستگذاری در حوزه اعتیاد، زمینه‌های بین رشته‌ای برای مسئله‌ای با علت‌شناسی چندعاملی و مداخلات مبتنی بر شواهد در پیشگیری، درمان و کاهش آسیب اعتیاد اشاره کرد.
در این کنگره که با حضور تعداد زیادی از کنشگران و سازمان‌های فعال در عرصه پیشگیری و درمان اعتیاد همراه بود، سازمان مردم‌نهاد «جمعیت احیای انسانی کنگره ۶۰» در پنل تخصصی روز پنجشنبه ۱۳ شهریور با عنوان «بازتعریف اعتیاد، درمان و بهبودی در عصر ژنومیک» به ارائه برنامه‌های خود پرداخت. در این پنل، مهندس حسین دژاکام، دکتر رضا دانشمند، دکتر آروین حقیقت‌فرد و شانی و آنی دژاکام سخنرانی کردند. همچنین پیام دکتر ویلیام ال.وایت از آمریکا هم خوانده شد.
نادانسته‌های علمی و مسئله اعتیاد
در ابتدای نشست، مهندس دژاکام ضمن عرض خیر مقدم به شرکت‌کنندگان و سپاسگزاری از مسئولان کنگره، هدف «جمعیت احیای انسانی کنگره ۶۰» را بازنگری در مقوله اعتیاد معرفی کرد و گفت: ما در این جمعیت می‌خواهیم طبق پروتکل علمی و دانشگاهی پیش برویم و تاکنون موفق شده‌ایم با مراکز تحقیقاتی ایرانی و غیرایرانی از جمله انستیتو پاستور و دانشگاه‌های معتبری چون کمبریج، پرینستون و ... همکاری علمی داشته باشیم.
وی با یادکرد برنامه جمعیت برای احداث ۱۰ هزار متر بنای آموزشی در جزیره قشم و راه‌اندازی مقطع تحصیلی کارشناسی‌ارشد در رشته‌های مرتبط، درباره حوزه فعالیت این سازمان افزود: ما تمامی اعضای خود را با پرسش‌های متعدد درباره اعتیاد راستی‌آزمایی می‌کنیم. کار ما گرچه به هیچ‌وجه درمان افسردگی و بیماری‌های روحی و روانی و ... نیست، اما موفق شده‌ایم با روش خاص خود، شماری از این بیماری‌های همراه با اعتیاد را درمان کنیم.
دژاکام از لزوم ورزش، ترک سیگار و کنترل وزن به عنوان سه اصل مهم و ضروری عضویت در این‌کنگره یاد کرد و گفت: ما معتقد هستیم که باید در کل جهان نسبت به اعتیاد بازنگری صورت گیرد و باید درمانی مطمئن و قطعی و بدون بازگشت برای اعتیاد پیدا کنیم. امری که شبیه به این است که بخواهیم دوباره چرخ را از نو اختراع کنیم. مشکل عدم موفقیت در درمان اعتیاد به نادانسته‌های علمی مرتبط است و امیدوارم در آینده با درک جدید از پدیده‌های علمی، به درمان قاطع این پدیده نیز دست یابیم.
به سوی علم اعتیاد راه‌حل-محور
دومین سخنران این پنل، دکتر ویلیام وایت از ایالات متحده آمریکا بود که خلاصه‌ای از مقاله وی توسط شانی دژاکام با عنوان «به سوی علم اعتیاد راه‌حل-محور» خوانده شد. وی در این مقاله بر اهمیت تمرکز بر راهکار‌های درمانی طولانی‌مدت در حوزه اعتیاد تأکید کرده و از عدم دستیابی به دستاورد‌های عمیق در حوزه درمان اعتیاد ابراز نگرانی کرده بود. وایت ضمن هشدار نسبت به خطرات بازگشت اعتیاد پس از درمان بر اهمیت بازنگری در پنج راه حل مقاومت، تاب‌آوری، کاهش خطر، بهبودی و بازیابی اشاره کرد و گفت: ما درباره پویایی روانی امتناع از مصرف مواد، شرایط فکری، محیطی و ژنتیکی تمایل به اعتیاد اطلاعات اندکی داریم و پیشنهاد کرد که با مطالعات نوروبیولوژیکی طولانی‌مدت، مطالعه در مکانیسم‌های شخصی تغییر، فرآیند توقف یا کاهش مصرف مواد، به درمان طولانی‌مدت این پدیده نزدیک شویم.
پایان‌بخش سخنان این پژوهشگر اشاره به پارادایم‌های مسلط در حوزه اعتیاد بود. به گفته وی آسیب‌شناسی و مداخله دو پارادایم قدیمی مرتبط با اعتیاد هستند که جای خود را در دهه‌های اخیر به پارادایم در حال ظهور اجتماعی داده‌اند که در صدد مطالعه راه حل‌های موفق در سطح فردی، خانوادگی است و می‌کوشد از اطلاعات شخصی در سطح وسیع‌تری در عرصه اجتماعی استفاده کند.
شبکه‌سازی در درمان اعتیاد
سومین سخنران این پنل، دکتر رضا دانشمند بود که به جای موضوع اصلی سخنرانی خود، درباره «شبکه‌سازی در درمان اعتیاد» صحبت کرد. وی با اشاره به سابقه فعالیت خود به عنوان سردبیر فصلنامه «طب اعتیاد» ضمن انتقاد نسبت به رویکرد‌های سنتی نسبت به پدیده اعتیاد از جمله نگاه زیستی، روانشناختی، اجتماعی، ایدئولوژیک، اخلاقی و ... چنین گفت که اعتیاد هیچ‌کدام از اینها نیست و همه آنها هست و به این‌دلیل نمی‌توانیم هیچ‌کدام از آنها و روابط مابین آنها را نادیده بگیریم.
وی در ادامه به طرح این پرسش پرداخت که در فضای کنونی چطور می‌توانیم سیستم جزیره‌ای پراکنده، اما وسیع را کنار هم بگذاریم و فضای مدیریت واحد و یکپارچه‌ای در درمان اعتیاد از پیشگیری تا درمان، بازتوانی و اشتغال ایجاد کنیم؟ به گفته وی هیچ راه حلی نداریم جز اینکه در این سیستم پراکنده هاب‌هایی را طراحی کنیم و ابزار‌هایی به وجود بیاوریم که اجزای مختلف شبکه را با آن به هم متصل کنیم تا شبکه را پایدار نگه داریم.
دانشمند در ادامه از انواع هاب‌های علمی، رسانه‌ای، آموزشی، اطلاعاتی، دیجیتال و ... یاد کرد و از کنگره ۶۰ به عنوان یک هاب علمی یاد کرد که در حال پیوند دادن مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی با افراد عادی است. وی از لزوم و اهمیت ایجاد خبرگزاری اعتیاد نیز یاد کرد و ادامه داد: سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند این نقش را بازی کنند. دانشمند ابراز امیدواری کرد که ایجاد این هاب می‌تواند به کنشگران عرصه اعتیاد کمک کند تا از ظرفیت‌های گسترده استفاده کنند و جلوی سیستم اشاعه‌دهنده اعتیاد بایستند.
درمان همزمان اعتیاد و اختلالات روانی
شانی دژاکام دیگر سخنران این برنامه بود که در فرصتی کوتاه به شرح دیدگاه خود که برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشدش بود با عنوان «اثربخشی درمان تدریجی اعتیاد بر رشد شخصیت مصرف‌کنندگان مواد»، پرداخت. وی خلق‌و‌خو را از بنیادی‌ترین ابعاد شخصیتی انسان توصیف کرد که ریشه در بیوشیمی مغز دارد و همزمان از جهان‌بینی فرد تأثیر می‌پذیرد و در تعامل پویا با نظام عصبی – روانشناختی انشان شکل می‌گیرد.
وی در ادامه به ارتباط میان اختلال مصرف مواد و اختلال شخصیتی اشاره کرد و ادامه داد: مطالعه روانشناختی عصبی نشان می‌دهد که اعتیاد صرفاً یک تغییر رفتاری نیست و در سطح زیستی هم مهم است. دژاکام با اشاره به نتیجه تحقیق بر روی ۱۵۶ مصرف‌کننده یادآوری کرد که این تحقیق نشان می‌داد بسیاری از اختلالات روانی پس از درمان اعتیاد کاهش یافتند یا درمان شدند.
کارایی روش DST (درمان تدریجی - پله‌ای اعتیاد)
سخنران بعدی این پنل، آنی دژاکام؛ دانشجوی دکترای بیوشیمی بود که خلاصه‌ای از مقاله علمی خود تحت عنوان «فاکتور‌های نوروتروفیک، بیومارکر‌های کلیدی برای ارزیابی روش‌های درمان اعتیاد» ارائه کرد. وی در این تحقیق تلاش کرد تا نشان دهد روش مورد استفاده در کنگره ۶۰ - روش DST (درمان تدریجی - پله‌ای اعتیاد) - از نظر علمی روشی مؤثر است.
پیشرفت علم و تحول در پرسش‌های مرتبط با اعتیاد
آخرین سخنران نشست، دکتر آروین حقیقت‌فرد با موضوع «چگونه عصر ژنومیک، اعتیاد، درمان و بهبودی را بازتعریف خواهد کرد» بود. وی تاریخچه‌ای از نحوه مواجهه با پدیده اعتیاد را مطرح کرد و نشان داد چگونه از قرن بیستم میلادی به این‌سو، پیشرفت‌های علمی باعث شده است تا پرسش‌های ما درباره این پدیده تحول یابد. حقیقت‌فرد با تأکید بر پروژه ژنوم انسان و تحولات ابزاری مطالعه بر روی آن در دهه‌های گذشته نشان داد که امروز عوامل مؤثر در اعتیاد به تناسب فردبه‌فرد انسانی در حال دگرگونی و تنوع است.