شاخص‌های پایداری مالی در تشکل‌های خیریه و الزامات آن
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، سومین جلسه از دورۀ تخصصی «در مسیر تعالی» با موضوع «پایداری مالی تشکل‌های خیریه، شاخص‌ها و الزامات» و با سخنرانی دکتر رضا درمان؛ مدیرعامل مؤسسه ابتکار و توسعه نوید و عضو کارگروه ارزیابی جشنوارۀ ملی نشان نیکوکاری، چهارشنبه ۵ شهریور ۱۴۰۴ از ساعت ۱۴ الی ۱۷ برگزار شد. میزبان این نشست، شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه است.
در ابتدای این نشست، محمدمهدی جعفری؛ دبیر علمی این جشنواره توضیح داد که هدف برگزاری این جشنواره معرفی الگو‌های موفق است و تلاش می‌شود تا فعالیت و رویکرد حرفه‌ای میان مؤسسات جریان یابد. در این دوره ۱۰ معیار اصلی برای سنجش مؤسسات وجود دارد و این سلسله جلسات با هدف تبیین این شاخص‌ها برگزار می‌شود. او همچنین افزود که در این دوره، به مؤسساتی که زیرمجموعه کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند نیز در بخش جداگانه‌ای پرداخته می‌شود.
پس از آن علیرضا آتشک؛ مدیرعامل موسسه نیکوکاری رعد الغدیر دربارۀ تأسیس شبکۀ ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه توضیح داد: این شبکه ۱۱ سال پیش به همت اتاق بازرگانی و توسط ۵ یا ۶ خیریه تشکیل شد. هدف تشکیل این شبکه، شبکه‌سازی میان خود مؤسسات، مطالبه‌گری، نمایندگی و حضور صنفی خیریه‌ها در بخش‌های حاکمیتی و توانمندسازی و توسعه خدمات در سطح کشور بود. او همچنین افزود: در حال حاضر ۲۷۰ مؤسسه عضو این شبکه هستند و امیدواریم که تعداد این موسسات بیشتر از پیش شود.
در بخش بعدی، دکتر رضا درمان، دربارۀ ارزیابی، کنترل و مراقبت مالی و پولی از خیریه‌ها برای حاضران در جلسه سخنرانی کرد. او توضیح داد که یکی از مهمترین کار‌ها در سازمان‌های مردم‌نهاد، تمرکز بر کنترل مالی و درآمدزایی است و خیریه‌ها باید به صورت مداوم از این لحاظ تحت پایش و نظارت باشند. دو نوع ارزیابی وجود دارد: «خودارزیابی» و «ارزیابی بیرونی». درمان همچنین تأکید کرد که شرکت‌های انتفاعی هم باید مورد بررسی قرار بگیرند.
تفاوت ارزیابی در مؤسسات خیریه و شرکت‌های انتفاعی
درمان در مورد تفاوت ارزیابی در مؤسسات خیریه و شرکت‌های انتفاعی نیز توضیح داد. بر اساس صحبت‌های او، در خیریه‌ها هدف اصلی ارزیابی این است که هر خیریه بداند چه میزان از منابع مالی خود را درست، شفاف و پایدار در راستای مأموریت اجتماعی خرج کرده است. همچنین خیریه‌ها به اهدا کنندگان، نهاد‌های نظارتی و جامعه پاسخگو هستند، اما در شرکت‌های انتفاعی مهم این است که چه میزان سود حاصل شده است و این شرکت‌ها به سهامداران و سرمایه‌گذاران پاسخگویی خواهند داشت.
شاخص‌های تشکل مطلوب از نظر پایداری مالی و انضباط مالی
پس از آن، درمان به بررسی شاخص‌های تشکل مطلوب از نظر پایداری مالی و انضباط مالی پرداخت و گفت: شاخص‌های تشکل مطلوب از نظر پایداری مالی شامل تنوع منابع مالی از نظر نوع، رشد منابع مالی نسبت به سال مالی گذشته، نسبت بدهی به دارایی‌ها، مجموع دارایی‌ها، میزان ریسک تأمین مالی و تداوم منابع، نسبت ذخیره مالی به هزینه‌های عملیاتی سالانه، نسبت منابع مردمی به کل منابع مرکز، میزان اعتماد خیرین و حامیان در اهدای منابع نقدی به مرکز، تعداد خیرین کلان مرکز، تعداد خیرین خرد مرکز و نرخ رشد خیرین به صورت میانگین است. شاخص‌های تشکل مطلوب از نظر انضباط مالی نیز شامل ارائه گزارش‌های رسمی در موعد مقرر است.
وی همچنین در این خصوص تأکید کرد: حتی کمک‌های خُردی که به هر مرکز می‌شود باید ثبت شود، زیرا این اطلاعات در تعیین برنامه‌های سالانه هر خیریه اثرگذار است و به تحلیل رفتار خیرین برای افزایش مبلغ میانگین کمک‌های خیرین کمک می‌کند.
گزارش‌های مالی اصلی
مدیرعامل مؤسسه ابتکار و توسعه نوید پس از آن به بررسی گزارش‌های مالی اصلی پرداخت. گزارش‌های مالی اصلی در هر خیریه شامل ترازنامه، جریان وجوه نقد، درآمد و هزینه است. سند ترازنامه در هر خیریه‌ای نشان می‌دهد که وضعیت دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه مرکز به چه میزان است. جریان وجوه نقد این موضوع را روشن می‌کند که پول نقد از کجا (چه منبعی) وارد سازمان شده و در کجا هزینه شده است. درآمد و هزینه نیز به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا در خیریه درآمد مازاد وجود دارد یا خیر.
شاخص‌های مالی کلیدی
درمان پس از آن به بررسی شاخص‌های مالی کلیدی پرداخت. از دیدگاه او، شاخص‌های مالی کلیدی شامل نسبت دارایی به بدهی، نسبت هزینه‌های اداری به هزینه کل، نسبت ذخیره مالی به هزینه عملیاتی و نسبت منابع مردمی به کل منابع است. نسبت دارایی به بدهی مانند مقایسه دارایی‌های یک خانواده با وام‌هایش است؛ به این معنا که اگر پس‌انداز یک خانواده خیلی بیشتر از بدهی‌های آن باشد، بهتر است. نسبت دارایی به بدهی باید از یک بزرگتر یا نزدیک به یک باشد. نسبت هزینه‌های اداری نسبت به کل هزینه مانند این است که بدانیم از هر ۱۰۰ هزار تومان کمک، چند تومان آن صرف اداره دفتر و کارمندان می‌شود و چند تومان آن مستقیم به نیازمندان می‌رسد. هزینه‌های اداری نیز اگر در مجموع زیر ۲۵ تا ۳۰ درصد باشد قابل قبول است.
نسبت ذخیره مالی به هزینه عملیاتی ناظر به این امر است که خیریه باید منابع کافی داشته باشد؛ به‌گونه‌ای که بدون دریافت کمک یک سال یا بیشتر از آن فعالیت کند. نسبت منابع مردمی به کل منابع نیز مانند این است که یک خانواده بیشتر خرج زندگیش را از حقوق خودش در می‌آورد یا وابسته به کمک یک نفر دیگر مانند پدر یا دولت است؛ اگر بیشتر به خودش متکی باشد یعنی استقلال بیشتری وجود دارد و به تبع، اعتماد بیشتری به آن می‌شود.
انواع درآمدها در یک مؤسسه
در بخش بعدی این نشست، رضا درمان به بررسی انواع درآمدها در یک مؤسسه پرداخت. او در این خصوص تأکید کرد که هر مؤسسه خیریه باید بداند که درآمدهایش تا چه اندازه متمرکز و تا چه اندازه متنوع است و همچنین باید به بررسی این موضوع بپردازد که کدام یک از انواع درآمد‌های خیریه باید حذف شود.
او توضیح داد: برای بررسی بهتر چنین موضوعاتی، هر مؤسسه می‌تواند از جدول مقایسه‌ای و تفکیک درآمدها استفاده بکند. در این جدول، عناوین درآمدها، اینکه از هر عنوان چقدر درآمد حاصل شده و نسبت آن با کل درآمد به چه میزان است، ذکر شده است. همچنین این نکته نیز باید در نظر گرفته شود که نسبت هر عنوان درآمدی در سال جاری نسبت به همان عنوان در سال گذشته چگونه است. علاوه بر آن توجه به این نکته نیز مهم است که هر مؤسسه بررسی کند که عناوین درآمدی آن در آینده رشد پیدا می‌کنند یا خیر.
کمپین‌های جمع سپاری، روش درآمدزایی نوین خیریه‌ها
رضا درمان پس از آن تأکید کرد: ما باید بدانیم که کدام درآمدها برای ما مؤثرتر و مناسب‌تر است، زیرساخت‌ها و توانمندی‌های هر مؤسسه نقشۀ راه درآمدزایی آن مؤسسه را نشان می‌دهد. او یکی از مهمترین روش‌های درآمدزایی جدید را توضیح داد: یکی از روش‌های مؤثر در بحث درآمدزایی، بحث کمپین‌های جمع سپاری در بستر شبکه‌های اجتماعی هستند. این پروژه‌ها، پروژه‌هایی بسیار حساس، گران و فنی هستند، اما می‌توانند بسیار مؤثر باشند. در این کمپین‌ها محدودیت پول وجود ندارد و همچنین محدود به داخل یا خارج از کشور نمی‌شود.
یکی از این کمپین‌ها در ایران، کمپین دیجی کالا مهر بوده است که در واقع کمپین جمع‌سپاری کالایی بوده، اما متأسفانه در ایران خیلی مورد استقبال قرار نگرفت. سه مرحله مهم برای افزایش موفقیت در اجرای یک کمپین وجود دارد. قبل از آغاز کمپین، افراد باید هماهنگی‌های لازم را در رابطه با تولید محتوای متنی، تصویری و رسانه‌های مختلف انجام بدهند و مخاطبان خود را به درستی بشناسند. در حین اجرای کمپین، هر صاحب پروژه‌ای باید تلاش بکند که شبیه یک مغازه‌دار رفتار نکند و به سراغ رسانه‌های مختلف برود. پس از پایان کمپین نیز افراد باید با حامیان کمپین به صورت مداوم در تماس باشند و از کسانی که در اجرای پروژه کمک کردند، تشکر کنند و ارتباط خود را با آنها حفظ نمایند.
مسئولیت اجتماعی شرکتی و خلق ارزش‌های اشتراکی
وی در ادامه به بحث مسئولیت اجتماعی شرکتی و خلق ارزش‌های اشتراکی پرداخت و تأکید کرد که از طریق درک نیاز‌های اجتماعی و فرصت‌های جدید کار، می‌توان به خلق ارزش‌های اشتراکی رسید. در این موضوع نکته مهم این است که شرکت‌ها نباید مستقیم به سراغ جامعه بروند، بلکه باید به سمت مسئولیت اجتماعی شرکتی و خلق ارزش‌های اشتراکی حرکت کنند.
داستان‌گویی، رمز موفقیت خیریه‌ها
درمان در بخش بعدی به موضوع داستان‌گویی پرداخت و تأکید کرد که در بحث خیریه‌ها، داستان‌گویی بسیار حائز اهمیت است و مهمترین ابزار به شمار می‌رود. او در این زمینه سه کتاب به مخاطبان معرفی کرد: «هر برند یک قصه است»، «بهترین قصه‌گو برنده است» و «روزی روزگاری سازمانی».
وی در این خصوص گفت که داستان‌ها باید قوی باشند تا بشود از خیرین کمک مالی دریافت کرد، زیرا مردم به داستان‌ها نیز بسیار اهمیت می‌دهند. برخی اوقات داستان‌ها حتی می‌توانند یک جمله باشند. او در پایان تأکید کرد که به روش‌های مدرن درآمدزایی باید توجه بیشتری شود.
گزارش از فاطمه غریبی