نگاهی به فعالیت‌های خیریه و داوطلبانه در ژاپن

>> بین‌الملل 26 فروردین 1403

فعالیت‌های داوطلبانه، رونق بیشتری از فعالیت‌های خیریه (مبتنی بر دهش سازمان‌یافته) در ژاپن دارد و تنوع آن، دامنه وسیعی از فعالیت‌های محیط زیستی تا کمک به سالمندان را در بر می‌گیرد. همچنین توکیو، مهم‌ترین میزبان برای بسیاری از بنیادهای بین‌المللی خیریه و مردم‌نهاد در آسیاست.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، برآوردها نشان می‌دهد که ژاپنی‌ها در سال بالغ بر 500 میلیون دلار برای اقدامات خیریه‌ای اختصاص می‌دهند. در این کشور نزدیک به دو هزار بنیاد خیریه فعالیت می‌کنند و حدود 240 هزار اهدا در سال صورت می‌گیرد (1).

برخی از منتقدان معتقدند که با توجه به حجم بالای ثروت در ژاپن، این کشور فاقد فرهنگ قوی برای اهدا و خیریه است. این کشور در فهرست جهانی اهدا و کمک در سال 2022 رتبه 118 را به خود اختصاص داده است، در حالی که کشورهای اندونزی، کنیا، ایالات متحده و استرالیا در رتبه‌های برتر این لیست قرار داشته‌اند. شاخص اهدای جهانی نشان می‌دهد، کشورهای مسیحی و مسلمان معمولاً در نگرش نسبت به خیریه امتیاز بالایی کسب می‌کنند. این مسئله، احتمالاً نشان‌ از تأثیر عمیق آموزه‌های دینی بر فرهنگ دارد چراکه کتب مقدس ادیان ابراهیمی، مملو از فراخوان‌هایی برای کمک به دیگران است.

این توضیح بدان معنا نیست که هیچ سنت فرهنگی بشردوستی در ژاپن وجود ندارد. اگر در ریشه‌های تاریخی ژاپنی‌ها کنکاش کنیم، رد پای بشردوستی را می‌توان یافت. برای مثال در یک داستان عامیانه ژاپنی هر سال با نزدیک‌شدن به سرما، مردمان یک روستا که در دامنه کوه زندگی می‌کنند، بشکه‌ای پر از برنج جمع می‌کردند و آن را در ورودی کوه می‌گذاشتند. وقتی بهار می‌شد، روستاییان پایین کوه، بشکه را می‌دیدند، اگر دست نخورده باقی مانده بود، آن‌ها می‌فهمیدند که روستای همسایه مشکلی در تهیه غذا نداشته است و اگر خلاف آن بود روستاییان همسایه برای کمک چاره‌ای می اندیشیدند.

با این حال، واقعیت آماری امروز ژاپن نشان می‌دهد که با وجود درآمد و تولید ناخالص ملی بالا، رونق خیریه در این کشور نسبت به سایر کشورهای صنعتی کمتر است. در سال 2016، کمک‌های خیریه توسط ژاپنی‌ها به 0.14 درصد از تولید ناخالص داخلی، در مقایسه با 1.44 درصد از تولید ناخالص داخلی در ایالات متحده بود. یوهی ساساکاوا؛ رئیس بنیاد نیپون و یک نیکوکار معروف ژاپنی معتقد است که سازمان‌های بشردوستانه باید برای تقویت اعتبار خود اقداماتی انجام دهند. مثلا شفاف‌سازی بیشتر گردش‌های مالی و بهبود سیاست‌های مالیاتی می‌تواند به ارتقای فعالیت خیریه در ژاپن کمک کند.

فعالیت داوطلبانه محبوب‌تر از خیریه در ژاپن است

شاید نداشتن سرمایه و ثروت (برخلاف افراد مسن‌تر جامعه) مانع از اهدا و کمک خیریه در میان جوانان باشد، اما فعالیت در عرصه داوطلبانه در میان جوانان ژاپنی بسیار محبوب است. شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه در زمینه آموزش، محیط‌زیست، حقوق‌بشر، صلح و کمک به سالمندان بیشترین طرفدار را در میان جوانان داوطلب دارد. فعالیت داوطلبانه در ژاپن برای خارجی‌ها نیز بسیار جذاب بوده است و خارجی‌های بیشماری برای گذراندن دوره‌های داوطلبانه به ژاپن سفر می‌کنند.

علاقه به داوطلب‌شدن در ژاپن معمولا از سوی شهرداری‌ها و سایر سازمان‌های دولتی و بعضی از سازمان‌های غیر‌دولتی تشویق می‌شود. آن‌ها فعالیت داوطلبانه برای خارجی‌ها را فرصتی منحصربه‌فرد برای تبلیغ فرهنگ ژاپنی می‌دانند و از سوی دیگر از منظر جامعه محلی، فعالیت داوطلبانه خارجی‌ها برای کمک به آموزش زبان انگلیسی به افراد محلی، امدادرسانی در بلایا و یا کارهای کشاورزی مفید است. معابد بودایی و شینتو در جذب داوطلبان خارجی نقشی بسزا دارند. از نظر ژاپنی‌ها تعامل داوطلبان با جوامع محلی باعث ایجاد تغییرات مثبت از طریق کار داوطلبانه در پروژه‌های توسعه اجتماعی می‌شود.

نکته قابل تامل درباره فعالیت داوطلبانه خارجی‌ها در ژاپن این مسئله است که داوطلبان در ازای کار خود در این کشور و برای خدمت به جامعه محلی باید هزینه‌های بالایی را نیز متحمل شوند. سازمان‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی در ژاپن از حضور داوطلبان استقبال می‌کنند، اما بر اساس الزامات و در دسترس‌بودن پروژه باید چارچوب زمانی توسط داوطلب رعایت و شخص داوطلب خارجی باید با جیبی پر از پول عازم این کشور شود تا شاید بتواند در فعالیت مورد علاقه خود به صورت داوطلبانه مشغول به کار شود.

نگاهی بر وضعیت کلی سازمان‌های غیر‌دولتی و خیریه‌ها در ژاپن

سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی بزرگ و شناخته‌شده‌ای در ژاپن دفتر دارند. این بنیاد‌ها معمولا در زمینه حمایت، آموزش، کاهش بلایای طبیعی، حقوق بشر و امدا و نجات در ژاپن خدمات دارند، اما بیشتر این شبکه‌ها و سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی برای فعالیت در آسیا، ژاپن را به عنوان دفتر مرکزی خود انتخاب کرده‌اند. ژاپن، هاب (Hub ،کانون مدیریت و هسته اقدامات عملی و مالی مرکزی یک سازمان غیردولتی اعم از نوآوری، مدیریت و یا تمرکز مالی ) بسیاری از سازمان‌های بشردوستانه در آسیا مانند عفو بین‌الملل، آکسفام، ریلیف، care و موارد مشابه است. برای مثال حدود 300 سازمان و بنیاد خیریه انگلیسی برای فعالیت خود در آسیا، در این کشور مستقر شده‌اند.

ژاپن همچنین هاب اصلی فعالیت‌های کاهش بلایای طبیعی، امداد و نجات در آسیا نیز می‌شود. بیشتر سازمان‌ها و خیریه‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی که در زمینه بلایای طبیعی در جهان فعالیت دارند در ژاپن دفتر مرکزی دارند. شاید بتوان علت حضور پررنگ سازمان‌ها و دفاتر بشردوستانه مهم جهان در ژاپن را پشتیبانی و حمایت فنی دولت ژاپن از این سازمان‌ها دانست. باز بودن فضای سیاسی ژاپن و داشتن آزادی عمل این سازمان‌ها برای مدیریت اقداماتشان در آسیا، نیز می‌تواند یکی از این دلایل باشد، اما به باور بسیاری، سیاست بلند‌مدت همکاری استراتژیک غربی‌ها و ژاپن برای ماندن در عرصه رقابت همه‌جانبه با چین، دلیل اصلی حضور این سازمان‌های بزرگ و شبکه‌های وابسته به آن‌ها در ژاپن است. همکاری که در کنار آزادی عمل و فعالیت غیردولتی، ژاپن را به مانند کشور سوییس، به بهشتی امن برای غیردولتی‌ها تبدیل کرده است.

معرفی برخی از خیریه‌های شناخته‌شده در ژاپن

انجمن ژاپن برای پناهندگان، ژاپن در حدود 10 هزار پناهنده را در خود جای داده و این بنیاد خیریه برای رسیدگی به امور آن‌ها تشکیل شده است. خدمات این خیریه که بیشتر بودجه خود را نیز از شهرداری‌ها دریافت می‌کند شامل اسکان، خدمات حمایتی و کمک به ادغام اجتماعی می‌شود.
زیستگاه برای بشریت، که بنگاهی خیریه برای حمایت و امنیت اسکان برای ژاپنی‌هاست.
بنیاد دست در دست هم در توکیو، این خیریه متعهد به افزایش فعالیت‌های داوطلبانه در شهر توکیو است و با چندین سازمان برای غذا دادن به گرسنگان، کمک به یتیمان، بازسازی زمین‌های بازی و ... همکاری می‌کند.
بنیاد چرنوبیل ژاپن، یک موسسه خیریه ژاپنی است که در زمینه کمک‌های بشردوستانه و مراقبت‌های پزشکی به کودکان مبتلا به سرطان خون و سایر بیماری‌ها فعالیت دارد. این بنیاد در ابتدا برای ارائه مراقبت‌های پزشکی به قربانیان بلاروس و اوکراینیِ حادثۀ هسته‌ای چرنوبیل راه‌اندازی شد و در سال 2004 در زمینه امداد و نجات در عراق فعالیت محدودی داشت و سپس در سال 2011 پس از فاجعه هسته‌ای فوکوشیما دایچی، فعالیت خود را در ژاپن نیز گسترش داد.
آشیناگا، یک سازمان غیردولتی در توکیو است که به کودکان و دانش‌آموزان کمک می‌کند. کودکانی که بدون سرپرست یا بدسرپرست هستند، ذینفعان اصلی فعالیت این خیریه هستند که از حمایت روانی و بودجه آموزشی این بنیاد برخوردار می‌شوند. آشیناگا از زمان تأسیس در سال 1993 به بیش از 95 هزار دانش‌آموز کمک کردند تا دبیرستان را تکمیل و در دانشگاه تحصیل کنند.
بنیاد نیپون، درآمد مسابقات قایق موتوری ژاپنی را به امور بشردوستانه هدایت می‌کند. این سازمان از بودجه خود برای حمایت از توسعه دریایی در سراسر جهان و کمک به کارهای بشردوستانه مانند رفاه اجتماعی، آموزش و بهداشت‌عمومی در سطح محلی و بین المللی استفاده می‌کند.
دوستان زمین ژاپن، از اولین موسسات خیریه این کشور بود که بر مشکلات بین‌المللی زیست‌محیطی تمرکز کرد. کمپین‌های اصلی آن بر مسکن پایدار، حفاظت از جنگل، تغییرات آب و هوا و انرژی متمرکز است.
همسایگان خوب ژاپن، از هشت کشور در آسیا و آفریقا حمایت آموزشی و بهداشتی می‌کند و برای کاهش انزوا و کشمکش‌های روحی والدین تنها، میان خانواده‌های تک‌والدی غذای رایگان توزیع می‌کند.
بنیاد خیریه تل (Tell)، موسسه خیریه‌ای است که در حوزه سلامت روان فعال است. برنامه‌های اطلاع‌رسانی آن‌ها شامل آگاهی از خودکشی، خشونت و انواع آسیب‌هاست.
بادهای صلح ژاپن (PWJ)، از افراد مضطرب و در معرض خطر فقر، درگیری و سایر مشکلات حمایت می‌کند و فعالیت‌های آن عمدتاً حول محور امداد و کمک‌های بشردوستانه اضطراری است.