به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، نشست بیست‌ودوم «خِیر و خرد» با موضوع «آیا دیگردوستی مؤثر، تأثیرات منفی دارد؟ نگاهی انتقادی به ایده‌های پیتر سینگر»، روز دوشنبه 25 دی‌ماه 1402، ساعت 16 به‌همت مؤسسه خیریه و عام‌المنفعه دارالاکرام و با حضور دکتر سیدمحسن اسلامی؛ استادیار گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.

 در ابتدای برنامه، تسهیل‌گر و مجری نشست، ضمن خیر مقدم به شرکت‌کنندگان به سابقه برگزاری سخنرانی‌های سالیان پیشین مؤسسه دارالاکرام درباره جنبش دیگردوستی مؤثر و آثار «پیتر سینگر» اشاره کرد و نامگذاری این سلسله‌نشست با عنوان «خیر و خرد» را برگرفته از آثار این نویسنده شهیر دانست.

 در ادامه برنامه، دکتر سیدمحسن اسلامی، استادیار گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس، سخنان خود را با ارائه جایگزین‌هایی برای عبارت «دیگردوستیِ مؤثر» آغاز کرد و دو عبارت «دیگرگزینی» و «نوع‌دوستی» را معادل آن دانست. 

 اسلامی با رویکردی تعاملی، توجه شرکت‌کنندگان را به مثال مشهور «برکه» جلب کرد که پیتر سینگر در دهه 70 قرن بیستم برای توضیح ساده کمکِ مؤثر به دیگران استفاده کرده است و با پیچیده‌کردن این مثال، دیدگاه‌های مختلف اخلاقی نسبت به نحوه کمک‌رسانی به دیگران را نشان داد.

بهترین هنگام برای مواجهه با کاستی‌ها از نگاه سینگر

 به گفته این استاد دانشگاه، باورمندان به جریان دیگردوستی مؤثر، به وجود مشکلات در جهان معترف‌اند و مایل‌اند که در مواجهه با این کاستی‌ها از روشی هرچه مؤثرتر، کارآمدتر و کم‌هزینه‌تر استفاده کنند. او با اشاره به مقاله پیتر سینگر، از طرح اصل فداکاری توسط او سخن به میان آورد و افزود سینگر در زمان نگارش مقاله خود از برخی رویدادهای معاصر مانند ساخت سالن اپرای سیدنی در برابر بی‌تفاوتی نسبت به وضعیت پناهجویان انتقاد کرده است. به گفته اسلامی، سینگر بر این باور بود که تنها زمانی که هزینه خیلی‌ اندک اما نتیجه بسیار است باید دست به اقدام زد. 

 عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، وجه تمایز جنبش دیگردوستی مؤثر با دیگر جریان‌های هم‌زمان را شبکه‌سازی، استراتژی‌های متفاوت و تأکید بر اصل تأثیرگذاری دانست و اضافه کرد که اعضای این جنبش به دنبال ایده‌ جدیدی نبودند بلکه آن‌ها با تمرکز بر نخبگان دانشگاهی، افراد مشهور و ثروتمند تلاش می‌کردند تا با هزینه‌های کم‌تر، کمک‌های مؤثرتری را برای حل مشکلات دنیا بیابند. 

حوزه‌های مورد علاقه جنبش دیگردوستی مؤثر

 اسلامی حوزه‌های مورد علاقه اعضای این جنبش را حیوانات غیر انسان، گسترش بهداشت در کشورهای کمتربرخوردار و سازماندهی برنامه‌ها با نگاهی به آینده دانست و از توجه این گروه به مسائلی چون تروریسم بیولوژیک، شیوع پاندمی‌ها، قدرت‌یابی هوش مصنوعی، گرمایش زمین و انقراض نسل بشر گفت‌و‌گو کرد.

 استادیار فلسفه دانشگاه تربیت مدرس، از دیدگاه جالب‌توجه جنبش دیگردوستی مؤثر در تأکید به کمک مؤثر به خیریه‌ها یاد کرد و افزود که آن‌ها به تهذیب نفس به‌عنوان علت کمک به خیریه‌ها بی‌علاقه‌اند و بر این باورند که با کسب درآمد بیشتر، بهتر می‌توان در کارهای عام‌المنفعه اثرگذار بود. 

 اسلامی میان تلقی دیگردوستی مؤثر به‌مثابه یک جنبش و یک ایده تفاوت گذاشت و گفت‌و‌گو از این جریان فکری را از این جهت که به ما کمک می‌کند تا به رویکرد منسجم‌تری درباره فضای کلی خیریه‌ها بیاندیشیم، با اهمیت قلمداد کرد.

جنبش دیگردوستی مؤثر با ابهامات نظری مواجه است

 بخش دیگری از سخنان این استاد دانشگاه به گفت‌و‌گو پیرامون نقدهای وارده بر دیگردوستی مؤثر اختصاص داشت. او با انتقاد از جنس کارهای توصیه‌شده توسط دیگردوستان، فردمحوری، تکیه بیش از اندازه به ثروتمندان و غفلت از حال و توجه زیاد به آینده را از جمله مهم‌ترین نقدهای مخالفان این جنبش برشمرد و در ادامه به پاره‌ای موارد دیگر مانند ابهام‌های نظری این جنبش و توصیه‌های خلاف ایده‌ اولیه آن نیز اشاره کرد. 

 اسلامی تردید پژوهشگران توسعه در کارآمدی رویکرد دیگردوستی مؤثر در ترقی کشورهای کمترتوسعه‌یافته و بی‌توجهی این جنبش به دستاوردها و ادبیات نظری جنبش‌های پیش از خود از جمله جنبش سیاهان، زنان و ... را از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی این گروه دانست و به این نکته اشاره کرد که متأسفانه جنبش دیگردوستی مؤثر، از ادبیات نظری اندکی برخوردار است و نه‌تنها نتوانسته است از کمک‌های دیگر جنبش‌های هم‌زمان بهره گیرد بلکه عملاً دشمنی و نگاه منفی آن‌ها را نسبت به خود برانگیخته است. 

گزارش از زهرا حاتمی