به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، مراسم شصت‌ودومین سالگرد تأسیس «شورای کتاب کودک» عصر روز یکشنبه ۲۸ بهمن‌ماه، با استقبال چشمگیر مردم، فعالان اجتماعی و مسئولان فرهنگی برگزار شد. در این رویداد، از نویسندگان برگزیده هیئت‌داوران برای کتاب‌های منتشرشده در بخش‌های مختلف حوزه کودک و نوجوان تقدیربه‌عمل آمد.

فهرست کتاب‌های برگزیده در شورای کتاب به شرح زیر است:

شایسته تقدیر بخش داستان

«غروب نارنجی اوگاندا» اثر تینا اتاید با ترجمه فاطمه طاهری از انتشارات پرتقال

«آواز فاخته» اثر فرانسیس هاردینگ با ترجمه محمد عباس‌آبادی از انتشارات پرتقال

«خاطرات یک گاو» برناردو آچاگا با ترجمه علیرضا شفیعی‌نسب از انتشارات آفرینگان

برگزیده بخش شعر

«شال‌گردنی با رنگ‌های تابستانی» سروده صفورا نیری با تصویرگری سلیمه باباخان از انتشارات مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان

شایسته تقدیر بخش شعر

«خط‌خطی روی نیمکت سنگی» سروده حسین تولایی با تصویرگری پریسا ملک‌آرا از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«امضاء؛ منِ دل‌تنگ» سروده بهاره سلمانی با تصویرگری ابوالفضل همتی از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«آسمان مگر تمام می‌شود؟» سروده منیره هاشمی از انتشارات منادی تربیت

برگزیده کتاب‌های تصویری

«عجیب‌غریب» اثر مارک یانسن با ترجمه سحر ترهنده از انتشارات کتاب‌های طوطی‌

تقدیر کتاب‌های تصویری

«چمدان» اثر کریس نیلر بالستور با ترجمه علیرضا خزاعی از انتشارات میلکان

«گوردون را ندیدی؟» اثر آدام جِی اپستاین با ترجمه شیوا حریری از انتشارات کتاب «چِ»

«باغ و قطره‌های رنگ» اثر زنده‌یاد احمدرضا احمدی با تصویرگری میترا عبدالهی از انتشارات پرتقال

«غول بوس‌کن حرفه‌ای» اثر علی‌اصغر سیدآبادی با تصویرگری رضا دالوند از انتشارات کتاب‌های طوطی

«پسر اقیانوس» اثر مهدی رجبی با تصویرگری هاله قربانی از کتاب‌های فندق (واحد کودک نشر افق)

برگزیده گروه دانش اجتماعی و زندگینامه

«چشم‌هایت را ببند» اثر ویکتوریا پرز اسکریوا با ترجمه سحر ترهنده از انتشارات کتاب‌های طوطی

شایان تقدیر گروه دانش اجتماعی و زندگینامه

«این کش مال من است» اثر شینسوکه یوشی‌تکه با ترجمه رضی هیرمندی از کتاب‌های فندق (واحد کودک نشر افق)

«درخت باش!» اثر ماریا جانفراری با ترجمه رضی هیرمندی از انتشارات پرتقال

شایان تقدیر گروه علوم

«چرا؟» اثر لی‌لا پراب با ترجمه شیوا حریری از انتشارات کتاب «چِ»

برگزیده گروه آثار الکترونیکی

«دروازه مردگان» [کتاب گویا]، جلد اول «قبرستان عمودی» اثر حمیدرضا شاه‌آبادی به گویندگی حسن همایی و پدرام شهرآبادی از نشر سماوا

«دروازه مردگان» [کتاب گویا]، جلد دوم «شب خندق» اثر حمیدرضا شاه‌آبادی به گویندگی حسن همایی و پدرام شهرآبادی از نشر سماوا

«دروازه  مردگان» [کتاب گویا]، جلد سوم «چاه تاریکی» اثر حمیدرضا شاه‌آبادی به  گویندگی حسن همایی، پدرام شهرآبادی و پیمان طالبی از نشر سماوا

شایان تقدیر گروه آثار الکترونیکی

«جادوگرها» [کتاب گویا]. اثر رولد دال با ترجمه علی هداوند و گویندگی گروه گویندگان از انتشارات کتاب‌سرای نیک

برگزیده (ادبیات نمایشی)

«نمایشنامه‌های محبوب کودکان» اثر کلمن ای جنینگز و اوراند هریس با ترجمه حسین فدایی حسین از انتشارات نمایش

شایان تقدیر ادبیات نمایشی

«آرش کمانگیر» اثر شهریار نظری از انتشارات فرهامه

«منو بخور» اثر ناتالی پ اپن با ترجمه مرجان پروانه‌پور از نشر نونوشت

برگزیده کهن

«هفت جاویدان ۱: باران خاکستر» بازآفرین مرجان فولادوند از نشر هوپا

«هفت جاویدان ۲: آتش تاریک» بازآفرین مرجان فولادوند از نشر هوپا

«هفت جاویدان ۳: همزاد آفتاب» بازآفرین مرجان فولادوند از نشر هوپا

اهمیت علم کتابداری و ضرورت توجه دولت به کتاب

 دکتر نوش‌آفرین انصاری؛ دبیر شورای کتاب کودک به‌عنوان اولین سخنران نشست در میان شرکت‌کنندگان گفت: سالگرد شورای کتاب کودک چند سال برگزار نشد و این اولین سالگردی است که زیر چتر توانمند مجلۀ بخارا تشکیل می‌شود. تاخیر در مراسم سالگرد باعث شد که حجم کار بسیار زیاد باشد. او از خانم شاه‌کرمی که مسئولیت اصلی کار را در مدیریت برعهده داشته است، سپاس‌گزاری کرد و از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک یاد کرد و به سردیس توران میرهادی _یکی از بانیان اصلی شورای کتاب_ در ضلع جنوبی کانون در خیابان حجاب اشاره کرد که حضار با شنیدن نام میرهادی کف زدند. انصاری از شورای شهر تهران به‌خاطر این اتفاق تشکر کرد و افزود: گرچه هیچ‌کدام از اعضای شورای کتاب کودک و خانواده میرهادی در زمان خودش از این واقعه خوب مطلع نشده بودند. 

 انصاری گفت: دیداری با دکتر حسین افشین؛ معاون علمی ریاست‌جمهوری، ریاست بنیاد نخبگان و استاد آیرودینامیک دانشگاه صنعتی شریف پیش آمد و در این دیدار اتفاق خوشایندی رخ داد که باید از دو همراه او؛ جناب آقای علیزاده و خانم داورزنی تشکر کرد. این دوستان به کتاب «زندگی و زمانه نوش‌آفرین انصاری» توجه کردند. ثبت تاریخ شفاهی با کتاب «مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران» را مدیون سیمین ضرابی هستیم و به دنبالش خانم نسرین‌پی. این مژده را بدهم که کارگروه تاریخ شفاهی تشکیل شده و کارشان را آغاز کردندو خانم احمدی آغازگر کارگروه بودند.

 این عضو شورای کتاب کودک افزود: انفاق بسیار مبارک و میمونی است که برای اولین بار در تاریخ ایران به این شکل رخ می‌دهد؛ شاید همه دوستان مطلع نباشند. جناب دکتر امیرخانی؛ ریاست کتابخانه ملی و خانم دکتر نظربلند؛ ریاست هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور در این جلسه حضور دارند. دکتر ابراهیم حیدری؛ ریاست خانه کتاب ایران و سرکار خانم دکتر افکاری؛ عضو هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور، سرکار خانم دکتر سوسن اصیلی؛ مشاور کتابخانه مرکزی دانشگاه همگی کتابداری خوانده‌اند و نباید فراموش کرد که دکتر رسول جعفریان گرچه دانش‌آموخته کتابداری نیست، اما پرچمدار «قوانین پنج‌گانه رانگاناتام» در کتابداری است و او را در خانواده بزرگ کتابداری ایران جا می‌دهیم. اجتماع این مسئولان کتابدار  برای بار اول در ایران رخ داده است. آن اتفاق مهمی که باید بیفتد، علاقه دوستانه بین دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد است. هر کتابداری یک نقش اجتماعی برای خود می‌بیند و نمی‌تواند سازمان‌های مردم‌نهاد را دور از خود و فعالیت‌هایش درنظر بگیرد.

 دبیر شورای کتاب کودک خاطرنشان کرد: هر چراغی که به‌عنوان کتابخانه در این سرزمین روشن می‌شود، نباید خاموش شود و این به سازوکارهای گوناگونی چون دوستی، مودت، عدم‌رقابت و همکاری، دوستی و همدلی نیاز دارد. جناب دکتر پزشکیان؛ ریاست محترم جمهور لوحی را به من مرحمت کردند و از شورا یاد کردند. هر کاری انجام شده، کار جمعی بوده است. از متن سنجیده لوح شخصا بسیار لذت بردم. از خانم بهروزآذر؛ معاون محترم امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری هم سپاسگزارم که این لوح را برای من آوردند. یک هدیه همراه لوح است که به شورا تقدیم می‌شود. انصاری در بخشی از سخنانش از شاهین طبری و موسسه همگام تشکر کرد که به یاد کودکی و پدرومادرشان که هر دو شورایی بودند، هر سال هدایای فرهنگی خود را به شورا تقدیم می‌کنند. انصاری گفت: اگر جایی نوجوان کتاب‌خوان و شیفته خواندن می‌شناسید، حتما با شورا و خانم عرفانیان تماس بگیرید و تعدادی را که لازم است، دریافت کنید. مورد دوم سررسید 1404 است، بچه‌های گروه سررسید در انتخاب، نوشتن و ویرایش بسیار زحمت می‌کشند. سررسید امسال بسیار جذاب است. او از بینندگان درخواست کرد که آن را تهیه کنند و از آماده‌کنندگان سررسید تشکر کرد.

 این فعال کودک ادامه داد: یک نگاه به پیش رو داشته باشم؛ هشتم اسفند، زیر چتر بخارای عزیز بیستمین سال تاسیس خانه کتابدار و ترویج خواندن را تاسیس می‌کنیم. من به خودم اجازه می‌دهم که این مراسم را اعلام کنم؛ به‌دلیل اینکه نقش خیلی کوچکی در شورای مدیریت این خانه دارم. دوستان، حتما تشریف بیاورید. دیدار نوروزی امسال موکول می‌شود به نیمه دوم فروردین ۱۴۰۴ در ساختمان دوم شورا در کوچه‌ای میان قدس و وصال. میزبان این جلسه کمیته ترویج شوراست که مجموعه بامدادِ کتابخانه‌ها هم با همین گروه فعالیت می‌کند. فعالیت‌های خوبی تدارک دیده شده است و حتما در جمع ما باشید. پروژه دوم در دیدار نوروزی، گسترش مخزن کتابخانه است. حدود صد کارتن کتاب از کتابخانه تحقیقاتی منتقل کردیم و بعد ناچار شدیم که به‌هر‌حال این مخزن را باز کنیم. میزبان این قسمت از جلسه کتابخانه تحقیقاتی و مرکز اسناد شوراست؛ پس دو میزبان داریم و امیدوارم مراسم بسیار خوبی باشد در خانه‌ای که نزدیک به صدسال از عمرش می‌گذرد و سه درخت زیتون بلند در آن وجود دارد کا برای همه شاید تجربه جالبی باشد. او قبل از خداحافظی درباره فیلم مستند خانه کتاب شورا گفت: این، اولین مستند شوراست و لایو جلسه هم اکنون برقرار است. دکتر انصاری با آرزوهای خوب صحنه را ترک کرد.

چرایی و چگونگی شورای کتاب کودک

 سخنران بعدی، فرانک بابک بود که علی دهباشی او را به جایگاه فراخواند. او سخنانش را با یکی از آثار احمدرضا احمدی آغاز کرد: «مادرم به من یک پاک‌کن و جعبه مدادرنگی داد/خنجر/ رنگ قرمز/گل سرخ/روی کاغذی نوشته بودند: خنجر/ خنجر را پاک کردم با مداد قرمز نوشتم، گل سرخ/ در همه جهان ناگهان گل سرخ رویید/ کنار گل سرخ کبوتران دانه‌ها را نوک می‌زدند/ جهان در رنگ قرمز غرق شد/ جهان قرمز شد.

 در این قسمت از برنامه، فعالیت‌های شورایی را به‌طور فهرست‌وار اعلام کرد و با این پرسش کارش را آغاز کرد: شورا قرار بود چه کند؟  به ۶۸ سال پیش سفر می‌کنیم، به مدرسه فرهاد در سال ۱۳۳۵. این سفر به ما کمک می‌کند تا بفهمیم در بحث ادبیات کودک کجا بوده‌ایم و اینک در کجا ایستاده‌ایم. داستان با برگزاری نمایشگاه کتاب در سال ۱۳۳۵ در دانشکده‌های هنرهای زیبا آغاز شد و به گفته توران میرهادی این نمایشگاه فقر ما را در زمینه کتاب‌های کودکان به‌وضوح نشان داد؛ آنجا بود که متوجه شدیم کار در زمینه ادبیات و کتاب‌های کودکان بسیار گسترده است، ما نمی‌توانیم از عهده آن برآییم و می‌بایست جزئی از یک کل می‌شدیم. این نتیجه‌گیری سرآغاز تاسیس شورای کتاب کودک در سال ۱۳۴۱ شد. اینک ۶۲ سال از تاسیس شورای کتاب کودک می‌گذرد. با نگاه میرهادی به رهی که آمدیم بنگریم و کلیدهایی برای تحلیل شرایط امروز شورای کتاب ارائه دهیم: ۱. رفع فقر کتاب که در دهه سی خورشیدی وجود داشت. ۲. نهادینه‌کردن مطالعه در خانواده و اجتماع؛ نوش‌آفرین انصاری با طرح کتابداری اجتماعی مسیر شورا را برای رسیدن به این هدف هموار کرد. ۳. دغدغه وجود کتاب در زمینه‌های مختلف ادبیات کودک و نوجوان. ۴. رشد و گسترش مسیر شورا در ۶۲ سال گذشته با همان انگیزه و باورهای اولیه.

 وی افزود: اکنون با در نظر گرفتن این ۴ کلید، فهرستی از فعایت‌های داوطلبانه شورا که متمرکز بر ادبیات کودک و تالیف فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان در یک سال اخیر است، ارائه می‌دهم؛ برگزاری کارگاه‌های آشنایی با ادبیات کودک و همچنین برگزاری کار‌گاره‌های متعددی در زمینه داستان‌نویسی، تسهیل‌گری، فلسفه برای کودکان، ساخت کتاب‌های حسی لمسی، خلق کتاب تصویری و نقد ادبی با تدریس استادان دانشگاه و کارشناسان حوزه ادبیات کودک و نوجوان. برگزاری نشست‌های متعدد و کارگاه‌های آموزشی برای اعضای گروه بررسی، برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی شورا در آینده، برگزاری سلسله‌نشست‌هایی پیرامون کتاب با عنوان با هم کتاب بخوانیم و با هم بشنویم با حضور فعال کودکان، نوجوانان و همچنین برگزاری نشست‌هایی با عنوان یک کتاب، یک نگاه جهت نقد آثار مختلف و نشست‌های واکاوی گروه‌های بررسی با موضوعات شعر، کتاب‌های تصویری، آثار الکترونیکی و تالیف. فعالیت‌های ترویجی و برگزاری رویدادهای مختلف در سه گروه ترویج خواندن، ترویج فرهنگنامه و بامداد کتابخانه‌ها که شامل کتاب‌خوانی، بازی و ساخت کاردستی، همچنین تجهیز کتابخانه‌ها، اجرای طرح خورجین کتاب، برگزاری نمایشگاه‌های مختلف، معرفی و روش استفاده از فرهنگنامه در شهرها و روستاهای مختلف بوده است. 

 بابک ادامه داد: کمیته خدمات کتابداری برای کودکان با نیازهای ویژه که در سه گروه کودکان نابینا و کم‌بینا، ناشنوا و کم‌شنوا و گروه خواندن برای کودکان بیمار با برگزاری اجراهای مختلف فعالیت می‌کند. بررسی و تحلیل آثار منتشرشده توسط اعضای گروه‌های بررسی که حاصل تلاش یک‌ساله گروه‌های هجده‌گانه است  به صورت گزارش در رسانه‌های شورا منعکس گردیده است. قابل ذکر است یکی از  مهم‌ترین رویدادهای سال جاری در بخش گروه‌های بررسی، پایان یافتن و انتشار سند معیار بررسی آثار بوده است. همچنین تشکیل گروه تدوین برای مکتوب‌کردن کارِ گروه‌های بررسی و نیز اکران ماهیانه فیلم‌های مستند در این بخش رقم خورده است. انتشار کتاب‌شناسی توصیفی آثار نظری در حوزه کودک و نوجوان از سال ۱۳۶۵ تا سال ۱۴۰۰ در کانال شورا. برگزاری چهارمین همایش دوسالانه کودک و مطالعه کودکی با موضوع بررسی دوران نوجوانی از منظر تاریخی اجتماعی. حضور و شرکت اعضای هیئت‌مدیره و اعضای گروه‌های بررسی شورای کتاب کودک در مراسم گوناگون و کنگره‌ها برای ارائه سخنرانی. همچنین انتشار جلد ۲۲ فرهنگنامه و دیگر فعالیت‌های مربوط به فرهنگنامه کودکان و نوجوانان که در بخش بعدی برنامه توسط جناب میرفخرایی و افاضل ارائه می‌گردد.

 بابک گفت: خبرهای خوبی برای سال‌ آتی در پیش است. تجهیز و آماده‌سازی مخزن کتابخانه تحقیقاتی در ساختمان شماره دو، تشکیل و شروع‌به‌کار جایزه دوسالانه توران میرهادی، برنامه‌ریزی برای برگزاری کارگاه کتابداری اجتماعی و بازنگری و به‌روزرسانی وبگاه و بروشور شورای کتاب کودک. او گفتارش را با شعری از احمدرضا با این مطلع به پایان رساند: روی کاغذی نوشته بودند جنگ/ جنگ را پاک کردم/با مداد آبی نوشتم صلح/ کودکان جهان ناگهان رادیوها را روشن کردند/ رادیوها گفتند بمباران به پایان رسید/ جهان در رنگ آبی غرق شد... .

راهبردهای خواندن؛ تسهیلگران لنزشان را انتخاب کنند

 سپس دهباشی از دکتر حسین شیخ‌رضایی دعوت به عمل آورد تا در جایگاه حاضر شود.  شیخ‌رضایی درباره استراتژی‌ها یا راهبردهای خواندن گفت: همه ما از مفهوم تجربه زیبایی‌شناسانه روبه‌رو شدن با یک اثر ادبی آگاه هستیم؛ این تجربه زیبایی‌شناسانه تعامل دو عنصر را در خود دارد که یکی آن اثر است که شورا آن را با تمام تجربه‌ها و همه گروه‌ها بررسی می‌کند و طرف دیگر مخاطب است که اگر مخاطب را نبینیم، آن تجربه شکل نمی‌گیرد و شبیه تجربه دیدن است. یکی شیئی است که ما آن را می‌بینیم و دیگری کسی است که می‌بیند و تجربه بینایی حاصل پیوند این دو است که در جایی بین جهان خارج و ذهن ما شکل می‌گیرد. برخلاف تجربه دیدن که نیاز به کارآموزی و تمرین زیادی ندارد، تجربه خواندن به ممارست و یادگیری نیاز داد؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که خواننده یا مخاطب اثر به‌شکل بالقوه صاحب این توانایی باشد که بتواند از لایه‌های مختلف اثر ادبی لذت ببرد؛ پس ما به کاری نیاز داریم که تجربه زیبایی‌شناسی را در خواننده تقویت کند. 

 وی افزود: اسم این را استراتژی خواندن گذاشته‌ام؛ نامی است که در شکل بین‌المللی هم در همین معنا به کار می‌رود. منظور از استراتژی یا راهبرد، نقشه‌ای است که برای رسیدن به هدف نسبتا بلندمدت‌تر می‌کشیم، اعمالمان، رفتار و کنش‌هایمان را برای رسیدن به آن هدف هدایت می‌کنیم؛ درواقع هدفی بلندمدت را تعیین می‌کنیم و تاکتیک‌ها یا قدم‌های کوچکی را برای آن برمی‌داریم. به همین معنا وقتی از استراتژی خواندن صحبت می‌کنیم، روش‌هایی را می‌یابیم که بتوانیم اهداف و انتظاراتمان را از یک متن ادبی تنظیم کنیم و بعد یاد بگیریم که چگونه گام‌به‌گام به آن هدف نزدیک‌تر شویم، به چه نکاتی توجه داشته باشیم و چگونه لذت خواندن را شکل بدهیم. این معنای کلی یعنی اتخاذ رویکردی برای فهم و تفسیر متن و مشخص‌ کردن تکنیک‌هایی برای وصول آن که در این حالت از انواع و اقسام استراتژی خواندن می‌توان نام ببریم. اثر ادبی لایه‌های مختلفی دارد و کشف هر یک از این لایه‌ها با توسل به یکی از استراتژی‌های خواندن انجام می‌شود. در بهترین حالت به جعبه ابزاری نیاز داریم که انواع استراتژی‌های خواندن در آن لحاظ شده باشد و مخاطب بتواند همزمان یا در زمان این‌ها را به کار ببرد و با اثر مواجه شود. اثر، پیکره‌ای فیزیکی یا الکترونیک و مجموعه‌ای از نشانه‌های متنی و تصویری است. به کل این پیکره اثر می‌گوییم.

 او افزود: مهم‌ترین استراتژی خواندن، خواندن برای فهم یا سواد است. بیشتر تکنیک‌هایی که به تسهیلگران آموزش داده می‌شود، مبتنی بر استراتژی خواندن است. تاکید بر درست و روان‌خوانی، فهم متن، خلاصه‌کردن متن، پرسیدن سوالاتی از متن، پاسخ‌ دادن به پرسش‌های متن، استباط از متن (نوشته یا تصویر) از نمونه‌های این استراتژی است. آن‌قدر سایه استراتژی خواندن برای فهم سنگین بوده است که کمتر به این نکته توجه شده است که می‌توانیم به استراتژی‌های دیگر هم توجه کنیم و اتفاقا بسیار مهم است. شاید خوب است شورا به این استراتژی‌ها توجه کند. یکی از مهم‌ترین استراتژی‌هایی که در سال‌های گذشته بسیار به آن توجه شده است، خواندن برای توانمندسازی بوده است. توانمندسازی بسیار مفهوم گسترده‌ای است که به چند نمونه از آن اشاره می‌کنم: خواندن برای هویت‌یابی، تغییر خود، محیط یا روابط و مناسبت، خواندن برای برقراری رابطه با دیگران، خواندن برای درمان و خواندن برای ذهن‌آگاهی. ما می‌توانیم به این فکر کنیم که به‌عنوان تسهیلگر به کدام جنبه توانمندسازی توجه کنیم؟ آثار ادبی توانایی زیادی برای توانمندی دارند و ما نیاز داریم که بدانیم چگونه از آن‌ها به‌عنوان ماده کار، سروکله بزنیم.

 شیخ‌رضایی ادامه داد: سومین استراتژی خواندن، خواندن برای عقلانیت است. بسیاری از کارهایی که در ذیل عقلانیت انجام می‌شود، از طریق اثر ادبی انجام خواهد پذیرفت؛ مثلا استندلال کردن، حل‌مساله، گفت‌وگو، بحث کردن و به‌کار بردن منطق. مجدد می‌توانیم اینجا به‌عنوان تسهیلگر از خود بپرسیم که چه تاکتیک‌هایی را می‌دانیم. استراتژی دیگر خواندن برای بازی و اجراست؛ از سرگرمی بدون هدف شناختی خاص صحبت می‌کنیم. بقیه راهبردها کاربردی بودند، اما این استراتژی بر لذت متمرکز است. چگونه از یک متن برای فرارفتن از خود، جهان واقعی، ایفای نقش و در نقش دیگری فرورفتن، تخیل و ساخت جهان‌های تازه و بازی با کتاب (جسم یا نشانه‌های کتاب) بهره ببریم‌.

 این متخصص برجسته خاطرنشان کرد: استراتژی بعدی خواندن برای شناخت خود اثر ادبی است، مثلا انواع نقد ادبی، کشف ایدئولوژی متن، فهم روابط بینامتنی که در اثر وجود دارد، برای شناخت روایت و سیاق اثر. استراتژی آخر، خواندن بصری است که بر تصویر _به‌جای متن_ تاکید می‌کند. این موارد و موارد بسیاری که از آن‌ها نام نبردم، طیف متنوعی از امکانات دراختیارمان قرار می‌دهد که از زاویه یا لنز آن استراتژی به اثر نگاه کنیم. برای اینکه هدفمان محقق شود به درسنامه‌ای نیاز داریم که بدانیم اثر ادبی را از کدام لنز ببینیم. امیدوارم در شورا به استراتژی خواندن توجه کنیم.

رونمایی از فرهنگ

  نصرالله حق‌آزاد سخنران بعدی جشن شورای کتاب کودک بود که با حضور او در جایگاه، فیلم مستندی از همراهان شورای کتاب نمایش داده شد. او انتشار جلد چهارم از مجموعه پنج‌جلدی روزآمد فرهنگنامه کودکان و نوجوانان خدمت همه فرهنگ و ادب‌دوستان این مرزوبوم تبریک گفت. او گفت: بیشتر صحبت امروزم درباره فرهنگنامه است، اما دو مورد کوچک را یادآوری می‌کنم؛ مایلم تبریک دقیق‌تر و عمیق‌تر خود را به سبب دارایی بسیار ارزشمند شورا؛ یعنی سرمایه اجتماعی کم‌نظیرش اعلام می‌کنم. پژوهشگرانی که در موضوع کار داوطلبانه تحلیل می‌کنند، حتما باید به این دستاورد بزرگ شورا توجه کنند، آن را واکاوی کنند که نتایج بسیار درخشانی برای جامعه نصیبشان خواهد شد. بیشتر بانیان شورا دست‌اندرکار  گسترش تعلیم و تربیت نوینی بودند که پاسخگوی زمان خود باشد؛ زیرا آن‌ها از ضعف‌ها و عقب‌ماندگی در زمینه تعلیم و تربیت در جامعه بسیار آگاهی داشتند. شورا را نه برپایه و منابع دولتی، بلکه براساس کار داوطلبانه؛ کاری که از دل و جان برآید و بر دل و جان نشیند بنا نهادند؛ کار داوطلبی مفهومی بود که در آن روزگار چندان رواج نداشت. همین سمت‌گیری درست تاریخی شورا بوده است که توفیقات بی‌نظیر کنونی را برای آن درنظر داشته است. برای این اتفاق، دستگاه رسمی تعلیم و تربیت باید دعوت شود و باز هم دعوت شود تا به مفهوم کار داوطلبی و مشارکتی در حیطه رشد و آموزش توجه کند و تجربه شورا را به کار گیرد.

 شیخ‌رضایی ادامه داد: از فرهنگنامه بگویم؛ به پشتوانه و همت بالای همه همکاران عزیزمان جلد بیست‌وسه با سرویراستاری خانم ایران گرگین در مراحل صفحه‌آرایی نهایی است و تا پایان سال آماده چاپ است. جلد بیست‌و‌چهار با سرویراستاری دکتر صادق سجادی در بهار سال آینده در مراحل صفحه‌آرایی نهایی قرار خواهد گرفت. قرارمان با این جلد پاییز سال آینده است. از مجموعه روزآمد آخرین جلد؛ یعنی جلد پنجم در مرحله صفحه‌آرایی است این جلد نیز سال آینده منتشر می‌شود. جلد بیست‌و‌پنج نیز در مراحل تالیف، ویرایش و آماده‌سازی است. آخرین جلد؛ یعنی جلد بیست‌وشش در مراحل آماده‌سازی مدخل‌هاست. امیدواریم با پایان یافتن جلد بیست‌و‌شش نمایه هم آماده چاپ و انتشار شود. تغییرات بسیاری در زمینه‌های فناوری و اطلاع‌رسانی و کتاب در سال‌های اخیر درحال وقوع است، همواره دغدغه ما این است که فرهنگنامه در آینده چگونه دراختیار مخاطبان خود قرار می‌گیرد. البته در نهادهای دیگر هم این دغدغه وجود دارد. دیروز با آقای دهباشی در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بودیم؛ جناب آقای جعفری؛ رئیس کتابخانه اعلام کردند که کتابخانه عمومی و فیزیکی کنونی را به شکل موزه می‌بینند و در این فکراند که محتوای کتابخانه را به شکل دیگری منتشر کنند و دراختیار دیگران قرار دهند. طبیعتا برای دانشنامه کودکان و نوجوانان که نثر پویاتری دارد، باید فکرهایی کرد. امیدواریم اگر دوستانی در این زمینه پیشنهاداتی دارند، حتما ما را یاری کنند. او جای یک نفر را در تصاویر بزرگان این مرزوبوم در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی خالی دید. حضار در پاسخ به او جواب دادند: توران میرهادی. او برای رونمایی جلد چهارم روزآمد از هماهنگ‌کنندگان دعوت کرد که روی سن بیایند. این رونمایی با همراهی دهباشی  برگزار شد. پس از این مراسم از علیرضا میرفخرایی دعوت شد تا در صحنه حاضر شود.

 میرفخرایی گفت: آقای بابک سوداگر که از شاگردان خانم میرهادی در مدرسه فرهاد بودند، او از حدود چهار سال پیش، سالنی به مبلغ پنج هزارتومان در اختیار فرهنگ‌نامه و شورا قرار داد و قبل از قرارداد اجاره محضری که به نام من هست، اجاره آن ساختمان را هم هر ماه تقدیم فرهنگ‌نامه می‌کردند این مجموعه به صورت رایگان دراختیار عموم قرار گرفته است. سایت فرهنگنامه را به دوستان و آشنایانتان معرفی کنید. ۱۷۴۶ مدخل در آن به تازگی بارگزاری شده. ۴۷۰۰ مدخلی که فرهنگنامه در بازه‌ای منتشر کرده است، شامل حدود ۳۵۰۰ نقشه و تصویر است. چندین مدخل دیگر در روزهای آتی بارگزاری می‌شود. بین شورای کتاب کودک و خانواده توران میرهادی هماهنگی برای جایزه‌ای با این نام انجام شد که درنهایت مقرر شد، نشانی با نام توران میرهادی به آثار برگزیده نظری، پژوهشی و نقد در حوزه ادبیات کودک هر دو سال یک‌بار اهدا شود. در سالگرد ۱۴۰۴، که مراسم سالگرد شوراست، اولین نشان توران میرهادی اهدا به محققان و منتقدان اهدا خواهد شد. 

 او افزود: در طرح تجهیز هزار کتابخانه در سراسر کشور شامل کتابخانه‌های عمومی و آموزشگاهی که عمدتا  در حوزه ادبیات کودک فعال‌اند، بنابراین است که ۲۲ جلد فرهنگنامه مجانا به این کتابخانه‌ها اهدا شود که این با همکاری شورای کتاب کودک، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و بنیاد علمی نخبگان به مدیریت دکتر افشین صورت خواهد پذیرفت‌.

فعالیت بخش بین‌الملل شورای کتاب کودک

 سپس مریم بنایی، گزارش بخش بین‌الملل شورای کتاب کودک را خواند و با این مقدمه سخنانش را آغاز کرد: کمیته روابط بین‌الملل مسئولیت برنامه‌ریزی و ارتباط با سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی مرتبط با ادبیات کودک به‌طور خاص و کودکان به صورت عام را برعهده دارد. همچنین پاسخگویی و پیگیری تمام مکاتبات بین‌المللی و ترجمه خبرهای بین‌المللی از وظایف این کمیته است. یکی از مهم‌ترین‌ فعالیت‌های این کمیته ارتباط موثر با دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (آی بی بی وای)  است و شورا در سال ۱۳۴۳ به‌عنوان شورای ملی ایران به‌عضویت این دفتر درآمده است و تاکنون توانسته این ارتباط را به شکل پویا و فعال ادامه دهد. برخی از فعالیت‌های بین‌المللی شورا در سالی که گذشت عبارت‌اند از: ترجمه و تدوین بیانیه‌ها و  فراخوان‌های بین‌المللی برای سایت و صفحات مجازی شورای کتاب کودک، حق ثبت‌نام نامزدهای ایرانی در جوایز متفاوت و... . شورای کتاب کودک هر دو سال یک بار برای ترویج خواندن در میان نابینایان، کم‌بینایان و گسترش هنر ساخت کتاب‌های حسی-لمسی، آثار منتخب را برای داوری بین‌المللی  به موسسه‌ای در فرانسه می‌فرستد. شورا کتاب‌های زیادی را به موسسات خارجی معرفی کرده است. معرفی پدیدآورندگان برای دریافت لوح افتخار و درج اطلاعات آثارشان در فهرست جهانی فرصت استثایی برای معرفی کتاب‌های برتر ایرانی به بیش از هشتاد کشور عضو آی بی بی وای است. درحال حاضر شورای کتاب کودک، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان چهار نهاد ایرانی‌اند که امتیاز معرفی نامزد برای معرفی اثر به یکی از جایزه‌های جهانی را دارند. این موارد، نمونه‌ای کوچک از فعالیت‌های شورا در عرصه جهانی بود که بنایی آن را برشمرد.

برگزیدگان و کتاب‌های منتخب

 سپس شکوه حاجی‌نصرالله گزارشی درباره کتاب‌هایی خواند که برای داوری به شورای کتاب کودک فرستاده شده بودند. او از دقت در داوری آثار خبر داد و به ویژگی‌های کتاب‌های این دوره و اطلاعات کمی و کیفی هر بخش اشاره کرد. 

گزارش از مهدیه رشیدی