به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، دبیرخانۀ نخستین جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری طی ماه‌های اخیر با همت تعدادی از سازمان‌های مرتبط با نیکوکاری و همکاری تعدادی از شبکه‌های ملی نیکوکاری و تشکل‌های خیریه تشکیل شده است. تشکل‌های خیریۀ فعال در عرصه‌های خدماتی - حمایتی، عمران و آبادانی و توسعۀ زیست‌بوم احسان و نیکوکاری تا 15 مردادماه سال جاری امکان ثبت‌نام در این جشنواره را دارند.

 به منظور بررسی اهداف و کارکردهای این جشنواره با سیدمحمدجواد حسینی؛ رئیس مرکز مشارکت‌های مردمی و توسعۀ ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی سازمان بهزیستی کشور که عضو شورای سیاست‌گذاری این جشنواره نیز هست، به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه متن آن را می‌خوانید؛

 - به عنوان عضو شورای سیاستگذاری نخستین جشنوارۀ ملی اعطای نشان نیکوکاری بفرمایید که چه اهداف و کارکردهایی برای این جشنواره متصور هستید؟

 این جشنواره با همت و ارادۀ دستگاه‌های متعددی از جمله وزارت کشور، سازمان اوقاف و امور خیریه، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی و همچنین شریک اجتماعی اصلیِ حوزه خِیر و نیکوکاری؛ یعنی خیرین و معتمدین حوزۀ امر خیر شکل گرفته است. این جشنواره‌ در موضوعات متعدد اجتماعی و فرهنگی در سطح کشور برگزار می‌شود و در قالب آن، افراد، تشکل‌ها، حوزه‌ها و مؤسسات برتر را انتخاب می‌کنیم.

 نتایج و اهدافی که مترتب بر این رویداد است را می‌توان در سه‌ محور پیش‌بینی کرد؛ محور اول، معرفی افراد برتر در هر حوزه به شکل رقابت مثبت و مسابقه است. باید مشخص کنیم چه کسانی افراد برتر این حوزه هستند و در قالب شکرگزاری و تقدیر از برترین‌ها بتوانیم در قالب رویدادهای سالیانه یا دوسالانه، نفرات، تشکل‌ها و مؤسسات برتر این حوزه را انتخاب کنیم. بر این اساس خودِ تقدیر، از این منظر می‌تواند ارزش و اهمیت داشته باشد.

 محور دوم، شکل‌گیری الگو است. یکی از نکاتی که در حوزۀ امر اجتماعی برای آحاد جامعه اهمیت دارد این‌ است که نخبگان و صاحبان امر در حوزه‌های مختلف بتوانند الگوهای برتر هر حوزه را معرفی کنند. پس باید معرفی کنیم که در امر نیکوکاری و خیر چه افرادی پیشتاز و پیشرو هستند و چه اشخاصی توانسته‌اند شتاب‌دهندۀ خاصی را در امر خیر شکل بدهند تا به اینصورت آن الگوی برتر به جامعه و به خصوص نسل جوان معرفی شود.

 محور سوم که از نظر بنده مهم‌ترین فایده رویدادهای این‌چنینی است، بحث الگوسازی و ترویج و تبلیغ است. یکی از نکات پُراهمیت در هر پدیده‌ای، بحث فرهنگ‌سازی آن است. ما باید ببینیم که چه زیرساخت‌‌های فرهنگی‌ای را می‌توانیم برای توسعۀ امر خیر و نیکوکاری و توسعۀ خیریه‌ها و تشکل‌هایی که در امر خیر حضور دارند داشته باشیم و ایجاد کنیم. یکی از پیشران‌های اصلی و اساسی در فرهنگ‌سازی امر خیر می‌تواند برگزاری چنین رویدادهایی باشد که فرهنگ خیر را توسعه می‌دهد؛ یعنی صرف‌نظر از تقدیر از افراد پیشتاز و معرفی الگوهای برتر، باید بتوانیم فرهنگ خیر را توسعه ‌دهیم.

 البته که باید پیوست اطلاع‌رسانی و رسانه‌ای جذابی داشته باشد، اما خودِ این جشنواره و رویداد می‌تواند آن مفهوم را توسعه دهد و موضوع امر خیر و نیکوکاری را فرهنگ‌سازی کند. به نظر می‌رسد این سه حوزه می‌تواند مهم‌ترین اهداف و نتایج برگزاری چنین رویدادهایی باشد.

 - ثبت‌نام  و مشارکت فعال خیریه‌ها در این جشنواره چه آثار مثبتی برایشان دارد؟

 در ابتدا باید مراقبت کرد که فضا رقابتی نشود؛ یعنی در مشارکت مؤسسات خیریه در این جشنواره، فضایی صرفاً برای رقابت و مسابقه ایجاد نکنیم. بلکه باید فضایی برای رقابت مثبت و هم‌افزایی مثبت شکل بگیرد و ناخودآگاه این جشنواره بتواند میعادگاه و قرار سالانه‌ای برای شرکای امر خیر باشد که بدانند در چنین مقطعی به طور سالانه یا دوسالانه، خیرین این حوزه و فعالان امر خیر دور هم جمع می‌شوند و برترین‌ها را از بین خود انتخاب می‌کنند.

 این جشنواره بیشترین تأثیری که روی خیریه‌ها، تشکل‌ها و مؤسسات امر خیر می‌گذارد، ترغیب آن‌ها به توسعۀ کار خیر و نیکوکاری است. با این جشنواره، فعالان خیر می‌‎دانند که یک قرار و وعدۀ سالانه‌ای وجود دارد و قرار است که در آن، افراد دور هم جمع شوند و افراد برتر را انتخاب کنند.

 بر این اساس، این رویداد می‌تواند به ترغیب، توسعه و گسترش موضوع خیر و نیکوکاری کمک ‌کند. چنان‌که هسته‌هایی که فعالیت می‌کنند به بهانۀ دیده‌شدن، کار خود را توسعه می‌دهند که در این رویداد دیده شوند و به عنوان برتر در هر حوزه خود را نشان دهند. این جشنواره حتماً به توسعه امر خیر برای خیرین، تشکل‌ها و خیریه‌ها کمک خواهد کرد.

 - کیفیت جشنواره و حامیان آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟

 چهار دستگاه متولی اصلی در حوزه صدور مجوز، رصدگری و تسهیل‌گری حوزه تشکل‌ها و مؤسسات خیریه‌اند که عبارت از: وزارت کشور، وزارت بهداشت، سازمان اوقاف و امور خیریه و سازمان بهزیستی هستند. این دستگاه‌ها به صورت مشخص در دال مرکزی صدور مجوز و راهبری و تسهیلگری امر خیر حضور دارند و به عنوان ارکان شورای سیاست‌گذاری جشنواره حضور پیدا کرده‌اند. آن‌ها نسبت به چالش‌ها، راهبردها و معضلات این حوزه آگاه هستند و به واسطۀ صدور مجوز نسبت به مؤسسات خیریه شناخت دارند.

 نکتۀ دیگر اینکه، در شیوه‌نامه‌ها و نوشتن راهبرد اساسی این جشنواره دقت شده است که به شرکای اصلی این حوزه توجه شود؛ یعنی خیرینی که نقش نمایندگی از بخش غیردولتی را می‌توانند داشته باشند. در کنار آن چهار نماینده دولتی یا حاکمیتی که در شورای سیاست‌گذاری جشنواره حضور دارند، خیرین هم به عنوان اعضای حقیقی هستند که می‌توانند نمایندگی کنند و نظرات بخش غیردولتی، خیریه‌ها، خیرین و تشکل‌ها را در سیاست‌گذاری جشنواره اعمال کنند. این مسئله لحاظ شده است و خیلی هم اهمیت دارد. در یکی دو جلسۀ اخیری که بنده حضور داشتم، متوجه شدم که اهمیت نظرات خیرین که نمایندگان بخش غیردولتی هستند خیلی جدی مورد توجه اعضای شورای سیاست‌گذاری جشنواره است.

 - سازمان بهزیستی چطور به حامیان جشنواره اضافه شد؟

 سازمان بهزیستی به عنوان یک سازمان دولتیِ حمایتی و سازمان صادرکنندۀ مجوز، یکی از ارکان اصلی امر خیر در حوزه حاکمیت، حکمرانی و فضای دولتی کشور است. سازمان بهزیستی امروز مجوز بیش از پنج‌هزار مؤسسۀ خیریه را صادر کرده است و این به طور مداوم در جریان است؛ یعنی دائماً مؤسساتی به بهزیستی رجوع می‌کنند و البته این رجوع در این دولت یک جهشی داشته است.

 بنابراین این مؤسسات از سازمان بهزیستی مجوز می‌گیرند و خدمات را به جامعۀ هدف سازمان می‌دهند. شاید بتوان گفت بهزیستی یکی از دستگاه‌هایی است که بیشترین مجوز را در حوزه خیر داده است و ناخودآگاه درگیر این ماجرا است. از این رو، با دعوتی که از سمت سازمان اوقاف و امور خیریه انجام شد، هم در سطح استان تهران و هم در سطح بهزیستی کشور، بهزیستی به عنوان عضو شورای سیاست‌گذاری این جشنواره مدنظر قرار گرفت.

 سازمان بهزیستی نسبت به عملکرد مؤسسات شناخت دارد و با اتفاقی که در روند این جشنواره می‌تواند شکل بگیرد، این شناخت بیشتر می‌شود. سازمان بهزیستی در حوزه خیر تجربه دارد؛ زیرا بیش از ۴۰ سال با مؤسسات خیریه و تشکل‌ها رفت‌وآمد، تعامل و گفت‌وگو دارد. همچنین این سازمان موضوعاتی نظیر صدور مجوز، راهگشایی، راهبری و موضوعات متعدد دیگر را پیگیری می‌کند و بالأخره با نظام‌مسائل این حوزه آشنا است. از این جهت این دعوت شکل گرفت و بهزیستی به عنوان یکی از ارکان شورای سیاست‌گذاری جشنواره انتخاب شد.

 - برای هرچه بهتر دیده‌شدن جشنواره در سطح کشور چه پیشنهاداتی دارید؟

 به نظرم موضوع امر خیر و نیکوکاری در راستای سیاست‌های کلی نظام و بحث مردمی‌سازی و سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی است. در سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی ابلاغی مقام معظم رهبری، توسعۀ امر خیر به طور جدی مطرح شده است. این جشنواره باید برنامه‌ریزی خود را بعد از اولین دوره به سمتی ببرد که بتواند بیش از پیش از حلقه‌های بیرونی و هسته‌های مردمی که حضور دارند استفاده کند تا جشنواره در سطح محلات، مساجد و شهرستان‌های مختلف به صورت حلقه‌های کوچک هم برگزار شود؛ یعنی جدا از اینکه جشنواره به صورت ملی و استانی برگزار می‌شود و به طور رسمی ارکان دولتی و حاکمیتی، خیرین و خیریه‌ها در آن حضور پیدا می‌کنند، به صورت حلقه‌های کوچک نیز برگزار شود.

 به نظرم یکی از ارکان دیده‌شدن چنین جشنواره‌ای که برکاتی هم دارد این است که بتوانیم توسعۀ آن را در سطح محلات به صورت مردمی داشته باشیم؛ یعنی باید این جشنواره که در سطح ملی برگزار می‌شود، گوشواره‌های متعددی هم به تعداد شهرستان‌ها داشته باشد. این شاید بهترین راه تبلیغ باشد و حتی فراتر از پیوست‌های رسانه‌ای بتواند جشنواره را تبلیغ کند، چه‌اینکه ممکن است رسانه در سطح تلویزیون، خبرگزاری و فضای مجازی اتفاقاتی را رقم بزند اما این سطح یک سقفی دارد.

 اما آنچه که می‌تواند برای چنین رویدادی اتفاق فوق‌العاده‌ای را رقم بزند این است که بتوانیم آن را در قالب حلقه‌های مردمی و محلی توسعه بدهیم و خودِ خیرین و تشکل‌هایی که شاید گمنام هم باشند و حتی مجوز نداشته باشند، بتوانند در این کار مشارکت کنند. بنابراین باید بتوانیم این شیوه را برای جشنواره طراحی کنیم. مردمی‌شدن و مردمی‌سازیِ یک رویداد و جشنواره به گسترش، پایایی و مانایی آن کمک می‌کند. این نکته مهم‌ترین موضوع است و البته نکات دیگری هم وجود دارد که در قالب خروجی‌های رسانه‌ای و خوراک تبلیغاتیِ پیش، حین و پس از برگزاری جشنواره، می‌تواند آماده شود.

 - در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده است بفرمایید.

 امیدوارم این جشنواره که نخستین دوره‌اش در مهرماه برگزار می‌شود، کمک شایانی به توسعۀ امر خیر و نیکوکاری در کشور داشته باشد. موضوع امر خیر و نیکوکاری در فرهنگ دینی و ملی ما وجود دارد و هم ایرانیان از قدیم به آن توجه داشته‌اند و هم مبانی معرفتی، فرهنگی و سیرۀ اهل بیت (ع) به امر خیر و نیکوکاری توصیه و تأکید ویژه داشته‌اند. در مبانی دینی و فرهنگ ما صرفاً به این موضوع به صورت حاشیه‌ای نگاه نمی‌شود، بلکه همیشه یکی از ارکان ایرانی و اسلامی ما بوده و به طور سنتی از قدیم وجود داشته است. 

 این امر در دوره‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. برای نمونه، در دوران کرونا دیدیم که در ابتدا ماسک در دسترس نبود و اتفاقات قابل توجهی در این زمینه رقم نمی‌خورد اما به توصیه مقام معظم رهبری آن اتفاق ویژه‌ رقم زده شد که عبارت از بحث مواسات بود. مردم در قالب امر خیر و نیکوکاری آمدند و در تولید ماسک و تهیۀ بسته‌های معیشتی و حتی در کَفن و دَفنِ اموات کرونایی کمک کردند و به دنیا ثابت شد که اگر با نگاه نیکوکاری و خیر به موضوعات ورود شود، هر موضوعی قابل حل است.

 از این منظر، جایگاه این جشنواره و امثال این رویدادها، جایگاهی است که می‌تواند در راهبردهای اساسی در سطح حکمرانی و فرهنگ‌سازی پیشران باشد. ان‌شاالله جشنوارۀ ملی اعطای نشان نیکوکاری به خوبی و خوشی برگزار شود و با قوت بتواند راهبردهایی که مدنظر است، برای سال آینده با توسعۀ بالاتر و بهتری پیش ببرد.

گفت‌وگو از مریم داوری