به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران؛ نشست خبری نخستین جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری، دوشنبه 21 خرداد 1403، با سخنرانی حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین احمد شرفخانی (رئیس مرکز خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه و دبیر جشنواره)، دکتر محسن ولیئی (معاون مشارکت‌های اجتماعی سازمان امور اجتماعی کشور و دبیر شورای سیاستگذاری جشنواره) و دکتر محمدمهدی جعفری (مدیرعامل بنیاد تعالی اجتماعی زندگی و دبیر کارگروه علمی و ارزیابی جشنواره) و با حضور پرتعداد اصحاب رسانه در محل سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد.

 در ابتدای این نشست که با اجرای مجتبی اصغری، سردبیر پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران همراه بود، حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد شرفخانی (رئیس مرکز امورخیریۀ سازمان اوقاف و امور خیریه و دبیر جشنواره از نخستین جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری به عنوان اتفاقی «خوب» یاد کرد و گفت: این جشنواره شاید در تاریخ تشکل‌های اجتماعی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اولین حرکت جمعی بین نهادهای حاکمیتی و هم‌چنین همگرایی و هم‌افزایی بین نهادهای حاکمیتی و تشکل‌های مردمی علی‌الخصوص شبکه‌ها و مجامع ملّی است که در کنار هم قرار گرفته‌اند تا یک رویداد فرهنگی اجتماعی را رقم بزنند.

 دبیر جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری، سپس به معرفی اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره پرداخت و اظهار کرد: از آنجایی‌ که مخاطب این جشنواره تخصصی است، تنها تشکل‌های خیریه‌ای که مجوز فعالیت خود را از یکی از مراجع وزارت کشور، استانداری‌ها و فرمانداری‌ها، سازمان بهزیستی، وزارت ورزش و جوانان و یا فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (فراجا) گرفته‌اند، امکان مشارکت و رقابت در این جشنواره را دارند. مراکز نیکوکاریِ کمیته امداد، از آنجایی که از نظر قانونی، تشکلی باهویت مستقل محسوب نمی‌شوند و بازوهای اجرایی کمیته امداد هستند در این جشنواره حضور ندارند؛ کما اینکه سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در استان‌ها یا در بقاع متبرکه، بازوهایی اجرایی برای کار خیر مثل شورای خیریه دارد اما چون از نظر قانونی، یک تشکل مستقل نیستند امکان حضور در جشنواره را ندارند.

توجه به آسیب‌شناسی تشکل‌های خیریه

 او همچنین درباره آسیب‌شناسی تشکل‌های خیریه‌ای موجود گفت: برخی از این تشکل‌ها مدیریت حرفه‌ای و ساختارمند ندارند، فعالیت‌های برخی دیگر اثربخشی و اثرگذاری در خدمات اجتماعی ندارد، شماری از این خیریه‌ها فاقد رویکرد حرفه‌ای و تخصصی و موضوع‌محور برای رفع نیازهای جامعه هستند، شماری از آن‌ها شفافیت مالی در خصوص جذب و تأمین منابع ندارند و در برخی مؤسسات، اعتبار و سرمایه اجتماعی ضروری برای یک تشکل به‌شدّت کاهش یافته است. 

 شرفخانی با تکیه بر آسیب‌های موجود، یکی از اهداف این جشنواره را تلاش برای تخصصی‌سازی کار خیر در ایران دانست و افزود: با وجود اینکه شماری از تشکل‌ها به‌صورت تخصصی، علمی، شفاف با حرکت جمعی و ساختار سازمانی دقیق براساس استانداردهای یک سازمان اجتماعی در حال کار هستند، اما به دلیل آسیب‌های پیش‌گفته ضرورت داشت که اتفاقی بیفتد تا تشکل‌ها به سمتی بروند که عملیات کار خیریه و اجتماعی را به‌صورت تخصصی انجام دهند. 

ساز و کارهای ارزیابی در جشنواره

 رئیس مرکز امور خیریۀ سازمان اوقاف و امور خیریه، آموزش، ارزیابی، راهبری و الگوسازی را از دستاوردهای و پیامدهای نخستین جشنواره ملّی اعطای نشان ملّی نیکوکاری برشمرد و ادامه داد: با این کار اگر دولت یا مردم خواستند به مؤسسه‌ای کمک کنند می‌توانند بفهمند که کدام مؤسسه شاخصه‌های برتری را دارد.

 شرفخانی درباره ارزیابی آثار گفت: در این جشنواره، بخش علمی، داوری، ارزیابی و راهبری توسط خود تشکل‌ها و نه نهادهای حاکمیتی انجام می‌گیرد که حسن کار است. ارزیابی تشکل‌ها در نخستین جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری، دومرحله‌ای است؛ اولین مرحله، خودارزیابی است که خودِ مؤسسات انجام می‌دهند. به این‌شکل که هر مؤسسه، با بارگذاری مدارک در سایت، خودشان ارزیابی اولیه را خواهند داشت. مرحله بعدی به صورت میدانی است که به‌شکل تخصصی و علمی هر بخش با شاخصه‌ها و زیرشاخصه‌های تعریف‌شده انجام خواهد شد.

 وی درخصوص هماهنگی‌های استانی جشنواره اظهار کرد: در تمام استان‌ها شورای هم‌افزایی و هماهنگی بین نهادها و تشکل‌های مردمی دبیرخانه‌های استانی و شهرستانی شکل خواهد گرفت. همچنین ارزیابی تشکل‌های با مجوز شهرستانی، استانی و ملّی به صورت جداگانه صورت خواهد پذیرفت.

 دبیر جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری در غیاب حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین علی ملانوری (مدیر مرکز خیر ماندگار و دبیر اجرایی جشنواره) توضیحاتی درخصوص فعالیت‌های کارگروه اجرایی ارائه کرد. به‌گفته او، تمام برنامه‎‌های خبری، فراخوان، اطلاع‌رسانی، پوشش رسانه‌ای و ... برعهده مرکز خیر ماندگار است. این مرکز کانال‌های اطلاع‌رسانی را در بسترهای مختلف طراحی کرده است و سرگرم تولید رسانه‌ای مکتوب است. همچنین تمامی مکاتبات با تشکل‌های اجتماعی و ارسال فراخوان برای آن‌ها را برعهده دارد.

شبکه‌سازی؛ هدف جشنواره

 سخنران دوم نشست، دکتر محسن ولیئی، معاون مشارکت‌های اجتماعی سازمان امور اجتماعی وزارت کشور و دبیر شورای سیاستگذاری جشنواره بود.

 ولیئی از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌های حکمرانی مطلوب را افزایش مشارکت و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بالقوه مشارکت‌های مردمی دانست و اشاره کرد که در ایران هم شماری از دستگاه‌های دولتی براساس قانون و آئین‌نامه‌های هیئت وزیران، امکان صدور مجوز برای تشکل‌ها را دارند. به گفته او «وزارت کشور تابه‌حال برای قریب به 11 هزار تشکل مجوز صادر کرده است. سازمان بهزیستی، فراجا و وزارت ورزش و جوانان دیگر نهادهای دولتی هستند که به گفته معاون مشارکت‌های اجتماعی سازمان امور اجتماعی وزارت کشور براساس قانون و آئین‌نامه‌های هیئت وزیران امکان صدور پروانه برای تشکل‌های مردم‌نهاد و کار را دارند. کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره)، بسیج نیز امکان صدور مجوز برای کارهای نیکوکارانه را دارند.

  وی به برآورد وزارت کشور درخصوص تعداد مجوزهای صادره اشاره کرد و گفت: حدود 73 هزار فعال در حوزه کار خیر و احسان تحت عنوان تشکل‌های مردمی، حلقه‌های میانی، تشکل‌های مردم‌نهاد و گروه‌های جهادی در حال حاضر فعال هستند. بالای 200 هزار تشکل در سراسر کشور در عرصه‌های مختلف میراث فرهنگی، زیست‌محیطی، عمران و آبادانی، علمی و پژوهشی در حال فعالیت هستند. قریب 14 شبکه هم در ذیل وزارت کشور ایجاد شده است تا تشکل‌های مختلف را در کنار هم جمع کند که از آن‌جمله می‌توان به شبکه ملّی مؤسسات محیط زیستی، شبکه ملّی مؤسسات خیریه و نیکوکاری، شبکه زنان و ایتام اشاره کرد.

امسال دو کار مهم انجام دادیم

 دبیر شورای سیاستگذاری جشنواره با ابراز تأسف نسبت به فقدان نظام رتبه‎‌بندی در عرصه کار خیر، به دو کار خوب در سال جاری اشاره کرد و گفت: نخستین کار خوب در سال جاری اقدام وزارت کشور در رتبه‌بندی و سطح‌بندی 11 هزار تشکل مردم‌نهاد ذیل خود است و دومی برگزاری نخستین جشنواره اعطای نشان ملّی نیکوکاری که بانی آن سازمان اوقاف و امور خیریه است.

 ولیئی ضمن سپاسگزاری از دکتر خاموشی؛ ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه و احمد شرفخانی؛ رئیس مرکز امور خیریۀ سازمان اوقاف و امور خیریه برای تشکیل شورای سیاستگذاری این جشنواره از انحصار این برنامه به تشکل‌هایی که پروانه خود را از چهار نهاد وزارت کشور، بهزیستی، فراجا و وزارت ورزش و جوانان گرفته‌اند خبر داد و اضافه کرد: از خردادماه کار فراخوان و ثبت‌نام در جشنواره آغاز شده است. تشکل‌ها در این زمان می‌توانند نسبت به خوداظهاری و بارگذاری مدارک خود اقدام کنند. بعد از این مرحله، ارزیابی میدانی صورت می‌گیرد و در مهرماه، از تشکل‌های شهرستانی، استانی و ملّی که در عرصه‌های خدماتی و حمایتی، عمران و آبادانی و توسعه زیست‎‌بوم احسان و نیکوکاری فعال بوده‌اند تجلیل به عمل می‌آید.

 ولیئی هدف این جشنواره را «شبکه‌سازی» دانست و ادامه داد: قرار است از برترین تشکل‌ها با هدف توسعه فرهنگ و بسترهای نیکوکاری تجلیل و تقدیر کنیم. این کار چهار بُعد دارد: از یکسو مؤسسات خیریه، از سوی دیگر نهادهای حاکمیتی، از یک‌سو، مردم هستند و از یک‌طرف هم دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی که قرار است جشنواره به‌عنوان رویداد ملّی، حرفه‌ای و علمی، بنیان کار آن‌ها شود. 

 معرفی شاخصه‌های ارزیابی تشکل‌ها

 سخنران سوم نشست، دکتر محمدمهدی جعفری (مدیرعامل بنیاد تعالی اجتماعی زندگی و دبیر کارگروه علمی و ارزیابی جشنواره) بود.

 جعفری ضمن اشاره به نقش مهم رسانه‌ها در توسعه فضای نیکوکاری، سخنان خود را با یک مقدمه آغاز کرد. به‌گفته او امروز بیش‌از‌گذشته باور داریم که دولت به‌تنهایی نمی‌تواند مسائل اجتماعی متکثر و پیچیده را حل کند و بیش ‌از ‌قبل به حضور بیشتر و مؤثرتر آحاد مردم و تشکل‌های مردمی نیاز داریم.

 مدیرعامل بنیاد تعالی اجتماعی زندگی از نیاز به ظرفیت‌سازی امر خیر در کشور سخن گفت و اضافه کرد: امروز اگر به گفته دکتر ولیئی، حول‌و‌حوش 70 تا 80 هزار مؤسسه و تشکل مردم‌نهاد و خیریه در کشور داریم، مقایسه این تعداد نسبت به جمعیت ما با برخی از کشورهای توسعه‌یافته که اتفاقاً مبانی اعتقادی هم مانند ما ندارند، نشان می‌دهد که هنوز باید در این زمینه کار کنیم.

 جعفری، به ضرورت اصلاح قوانین و گفتمان‌سازی از بدنه نوجوان به بالا و از مدارس اشاره کرد و افزود: نیاز داریم امر خیر از یک رویکرد سنتی به یک رویکرد تخصص‌محور و دانش‌بنیان گذار کند.» به گفته این فعال مدنی امروز در ایران تشکل‌های خیریه تخصص‌محور شمولیت ندارند و از همین رو است که نقطه تمرکز نخستین جشنواره اعطای نشان ملّی نیکوکاری بر دانش‌بنیان‌شدن و تخصصی‌شدن امر خیر قرار گرفته است.

 دبیر کارگروه علمی و ارزیابی جشنواره «اثربخشی اجتماعی، تخصص در ارائه خدمات اجتماعی، سازماندهی داوطلبان، مدیریت منابع انسانی، انضباط مالی، همکاری و ارتباطات برون‌سازمانی، توان ایجاد حرکت جمعی، جذب و تأمین منابع مالی، اعتبار و سرمایه اجتماعی، ساختار و شیوه مدیریت تشکل و شفافیت و پاسخگویی را به‌عنوان شاخصه‌های ارزیابی و انتخاب تشکل برتر معرفی کرد و گفت: این شاخصه‌ها پس از 20 جلسه گفت‌و‌گو فراهم آمده است و حاصل نگاه میدانی و جمعی پیشکسوتان عرصه خیر، مطالعات جامع در متون علمی دنیا در تعریف تشکل مطلوب، مطالعات جدّی متخصصان و بررسی نتایج در جلسات خبرگی با فعالان عرصه خیر است.

 جعفری در ادامه توضیحاتی درخصوص نحوه ارزیابی و تعداد برگزیدگان جشنواره ارائه کرد. به‌گفته او اطلاعاتی که تشکل‌های خیریه شهرستانی بارگذاری می‌کنند، به دبیرخانه شهرستان داده می‌شود. سپس درباره پنج تشکل برتر، ارزیابی میدانی نیز صورت خواهد گرفت. دبیرخانه شهرستان نتایج کار خود را به دبیرخانه استانی و سپس ملّی ارسال می‌کند.

 به گفته دبیر کارگروه علمی و ارزیابی جشنواره، در بخش تشکل‌های خدماتی و حمایتی، دو تشکل برتر ملّی، شش تشکل برتر استانی و 10 تشکل برتر شهرستانی برگزیده خواهند شد. در زمینه تشکل‌های فعال در عرصه عمران و آبادانی، دو تشکل ملّی، شش تشکل استانی و 10 تشکل شهرستانی و در عرصه توسعه زیست‌بوم احسان و نیکوکاری، دو تشکل برتر معرفی می‌شوند.

 جعفری در پایان یادآوری کرد که جشنواره تلاش می‌کند تا در کنار الگوسازی و معرفی تشکل‌های برتر، جریان حرفه‌ای‌گری و تخصص‌محوری را ترویج کند. همچنین در کنار معرفی تشکل‌های برتر، نقطه‌نظرات کمیته علمی برای تمامی تشکل‌هایی که نامزد می‌شوند، ارسال خواهد شد.

گزارش از زهرا حاتمی