بهگزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، در عصری که جهان با چالشهای پیچیده اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی دستبهگریبان است، نقش سازمانهای مردمنهاد و خیریهها در ترمیم بافت جامعه و پیشبرد تغییرات مثبت، حیاتیتر از همیشه به نظر میرسد. با این حال، در پشت صحنه این مأموریتهای انساندوستانه، مدیران و رهبران این بخش با معمایی دشوار و چندبُعدی دستوپنجه نرم میکنند: چگونه میتوان در یک محیط مالی ناپایدار و پرنوسان، سازمانی را نه تنها سرپا نگه داشت، بلکه فرهنگی پویا و تأثیری ماندگار خلق کرد؟
«کسب درآمد» یا «تحقق مأموریت»؟ «تمرکز بر امروز» یا «سرمایهگذاری برای فردا»؟ این پرسشهای بهظاهر ساده، در عمل دیواری سخت و بلند پیش روی خیریهها ساختهاند. فشار برای نشاندادن نتایج فوری به ذینفعان، وسوسه حرکت به سمت فعالیتهای نمایشی را افزایش میدهد و ممکن است سرمایهگذاری بلندمدت بر روی نیروی انسانی متخصص و زیرساختهای سازمانی را تحتالشعاع قرار دهد. از سوی دیگر، تأکید صرف بر سلامت مالی و محافظهکاری افراطی، میتواند جرأت نوآوری و پیگیری مأموریت اصلی را از سازمان بگیرد. در این میان، فرهنگ سازمانی که روح حاکم بر هر نهادی است، یا میتواند بهعنوان چسبی قدرتمند، این اجزای بهظاهر متعارض را به هم پیوند دهد، یا با سمیشدن، کل نظام را از درون فرو بریزد.
این گزارش تحلیلی، بر اساس خبری که نشریه «چریتی تودی» منتشر کرده است، به کاوش در یک نظرسنجی ملی میپردازد که قصد دارد این «سهگانه حیاتی» را در قلب بخش خیریه انگلیس مورد بررسی قرار دهد و به این مساله بپردازد که رهبران خیریهها در عمل با چه تنشهایی میان حوزه مالی، فرهنگی و مأموریتی مواجهند؟ فقدان پژوهش در این زمینه تا چه میزان تصمیمگیری را دشوار کرده است؟ و در نهایت، چگونه میتوان از رهگذر این گفتوگوی جمعی، به نقشهراههایی عملی برای ساختن سازمانهایی نه فقط پایدار، بلکه متعالی دست یافت؟
پیش از پرداختن به جزئیات نظرسنجی، درک بستر انتشار این خبر ضروری است. مقاله مورد استناد، توسط پلتفرم خبری «چریتی تودی» منتشر شده است. چریتی تودی یک منبع خبری و اطلاعرسانی تخصصی در انگلیس است که خود را وقف پوشش اخبار، تحولات، چالشها و موفقیتهای بخش سوم (خیریهها و سازمانهای غیرانتفاعی) کرده است. این مؤسسه با ارائه بولتن هفتگی، برگزاری رویدادها و انتشار تحلیلهای تخصصی، تلاش میکند جامعه خیریه این کشور را مرتبط، آگاه و توانمند نگه دارد.
چریتی تودی به دنبال نشان دادن توازن میان فرهنگ، پایداری و تأثیر است که از دغدغههای اصلی و روزمره رهبران بخش خیریه محسوب میشود. این رویکرد با تشویق فعال رهبران به شرکت در نظرسنجی، این پلتفرم نقش یک تسهیلگر گفتوگوی صنعتی را ایفا میکند و فراتر از خبررسانی صرف، در جهت ایجاد دانش جمعی و یافتن راهحلهای مشترک حرکت میکند.
ریشهها و اهداف نظرسنجی: پاسخی به یک خلأ پژوهشی
این نظرسنجی برآمده از یک پنل در «کنفرانس سالانه گروه مالی خیریه» در ژوئن ۲۰۲۵ است. در آن رویداد، «شارون بل»، مدیرعامل خیریه «سرویسهای آموزشی»، سمیناری را با محوریت ایجاد فرهنگی ارائه داد که هم به تابآوری مالی و هم به تأثیر بلندمدت ارزش یکسان میدهد. شارون بل که خود علاوه بر رهبری یک خیریه با گردش مالی ۷ میلیون پوندی، در هیئتامنای خیریه «تجدید تندرستی» نیز فعال است، توضیح میدهد: بحث به جایی رسید که اکثر رهبران موافق بودند حفظ کنترل مالی در حین اجرای فعالیتها و دستیابی به نتایج مثبت، یکی از سختترین وظایف پیشروی آنهاست، اما به نظر میرسد تحقیق چندانی برای روشن کردن بهترین راه تحقق این امر وجود ندارد. این گفتمان صریح که به یک شکاف دانشی اشاره داشت، سنگ بنای طراحی این نظرسنجی شد که هدف آن صرفاً فهرست کردن مشکلات نیست، بلکه قرار است با جمعآوری دادهای تجربی از خود رهبران، به این پرسشها پاسخ دهد:
-
در حال حاضر اولویتهای رهبری در خیریهها چیست؟
-
بزرگترین حوزههای فشار و تنش کدامند؟
-
آیا تغییر تمرکز استراتژیک در گذشته، منجر به تحول معناداری در سازمان شده است؟
در نهایت، خروجی این پژوهش میتواند به رهبران خیریهها در هماهنگسازی بهتر نیازهای فوری و کوتاهمدت (مانند پرداخت قبضها و اجرای پروژههای جاری) با الزامات پایداری بلندمدت (مانند ایجاد ذخایر مالی، سرمایهگذاری روی نیروی انسانی و برنامهریزی استراتژیک) کمک کند.
سه ضلع مثلث چالش برانگیز: فرهنگ، پایداری مالی و تأثیرگذاری
برای درک عمق این پژوهش، باید هر یک از این سه مفهوم و ارتباط تنگاتنگ آنها را کالبدشکافی کرد. ابتدا باید به مفهوم فرهنگ سازمانی که موتور محرک پنهان یک خیریه است پرداخت. فرهنگ در اینجا به معنی ارزشها، باورها، هنجارها و روشهای مشترک کاری است که رفتار همه اعضای سازمان – از هیئتمدیره تا آخرین داوطلب – را شکل میدهد. پرسش حیاتی این است که رهبران چگونه میتوانند محیطی ایجاد کنند که در آن افراد رشد کنند، انگیزه خود را حفظ کنند و به مأموریت سازمان عمیقاً متعهد بمانند، در حالی که به طور همزمان، کل تیم مسائل پیچیده پایداری مالی و ضرورت برنامهریزی برای موفقیت در دهه آینده را درک و درونی میکنند. فرهنگ یک امر تجملی نیست؛ زیربنای هر تصمیم استراتژیک، کیفیت خدمات و توانایی جذب و حفظ استعدادها محسوب میشود.
در مرحله دوم باید مفهوم پایداری مالی را بهعنوان بنیان بقا و رشد، در نظر گرفت. پایداری مالی به معنای توانایی سازمان در تأمین منابع مالی پایدار برای پشتیبانی از مأموریت خود، نه فقط در امروز، بلکه در افق دهساله آینده است. این مفهوم فراتر از «ترازنامه مثبت» است و شامل تنوعبخشی به منابع درآمدی، ساختارسازی مالی هوشمند (مانند ایجاد ذخایر مناسب برای روزهای سخت، سرمایهگذاری روی توسعه ظرفیتهای داخلی و مدیریت هوشمندانه هزینهها) و شفافیت و گزارشدهی میشود.
در مرحله سوم باید بر مفهوم تأثیرگذاری بهعنوان مقصود نهایی و دلیل وجودی توجه داشت. همه تلاشهای فرهنگی و مالی، در نهایت در خدمت یک هدف هستند: ایجاد تغییر مثبت، ملموس و پایدار در جامعه هدف. تأثیرگذاری به معنای اندازهگیری و اثبات این است که فعالیتهای خیریه واقعاً چه تفاوتی در زندگی افراد ایجاد کرده است. آیا کودکان نهتنها آموزش موسیقی دیدهاند، بلکه اعتمادبهنفس و مهارتهای شناختی آنها نیز بهبود یافته؟ آیا فضاهای تندرستی فقط مکانی برای اجتماع هستند، یا واقعاً به کاهش انزوا و بهبود سلامت روان کمک میکنند؟ خیریههای امروزی تحت فشار فزایندهای برای ارائه شواهد قوی از تأثیرگذاری خود هستند، نه صرفاً گزارش تعداد خدمتگیرندگان.
تعامل این سه ضلع فرهنگ، پایداری و تاثیرگذاری:
این سه عنصر در یک رابطه پویا و گاه تنشزا قرار دارند. فشار برای نمایش تأثیر فوری (مثلاً کمک به تعداد بیشتری نیازمند در کوتاهترین زمان) ممکن است وسوسه کند که منابع به سمت پروژههای نمایشی کشانده شود و از سرمایهگذاری روی زیرساختها و کارکنان (مولفههای پایداری و فرهنگ) غفلت شود. از طرف دیگر، تمرکز افراطی روی سلامت مالی ممکن است منجر به محافظهکاری بیش از حد و از دستدادن فرصتهای نوآورانه برای تأثیرگذاری عمیقتر شود. یک فرهنگ سازمانی سمی یا بیانگیزه نیز میتواند بهترین استراتژیهای مالی و برنامههای تأثیرگذار را به شکست بکشاند.
این نظرسنجی بهصورت آنلاین و از طریق وبسایت خیریه «سرویسهای آموزشی» در دسترس است. طراحی آن به گونهای است که کمتر از ده دقیقه زمان میبرد تا حداکثر مشارکت را ممکن سازد. نظرسنجی تا اواسط سال ۲۰۲۶ باز خواهد بود و مشارکت برای همه رهبران، مدیران و امنای خیریهها در سراسر انگلیس آزاد است. شرکتکنندگان این فرصت را دارند که با دریافت نسخهای از نتایج نهایی، به امکان مقایسه و الگوبرداری دسترسی داشته باشند و با داوطلب شدن برای گفتوگوهای تکمیلی، در میزگردهای تخصصی که برای بحث عمیقتر در مورد یافتهها تشکیل میشود، حضور بهعمل آورند.
شارون بل ابراز امیدواری کرده که رهبران پیش از تشکیل این میزگردها، هم فرصت تکمیل نظرسنجی را پیدا کنند و هم به صورت فردی و سازمانی، تأمل بیشتری بر روی این مسئله داشته باشند. این فرآیند، پژوهش را از یک فعالیت آکادمیک صرف، به یک جنبش فکری و عملی در سطح بخش خیریه ارتقا میدهد. نظرسنجی حاضر، نشانهای از بلوغ بخش خیریه در انگلیس است. این بخش دریافته که برای غلبه بر چالشهای پیچیده قرن بیستویکم، از همهگیریها و بحران هزینه زندگی تا تغییرات اقلیمی، نیاز به رویکردی یکپارچه، استراتژیک و مبتنی بر شواهد دارد. دیگر نمیتوان فرهنگ، پول و مأموریت را در سیلوهای مجزا مدیریت کرد.
خروجی این پژوهش میتواند به ایجاد چارچوبها، ابزارها و زبان مشترکی بین خیریهها منجر شود. ممکن است الگوهای رهبری جدیدی شناسایی شود که نشان دهد چگونه برخی سازمانها با موفقیت این مثلث را مدیریت میکنند. ممکن است فشارهای مشترک و ناشناختهای آشکار شود که نیاز به حمایت سیاستی وسیعتر دارد. در هر صورت، این گامی است به سوی تقویت تابآوری، اثربخشی و در نهایت، اعتماد عمومی به بخش حیاتی خیریهها. در مجموع، این پژوهش به خیریهها کمک میکند تا در برابر مشکلات مقاومتر، مؤثرتر و قابل اعتمادتر شوند. اگر تعداد زیادی از مدیران در آن شرکت کنند، میتوان از نتایج آن برای ایجاد تغییرات واقعی در تمام این بخش استفاده کرد.
زهرا میرابیان
منابع:
charitytoday
icaew