در فرهنگ ما نگاهی منفی نسبت به افراد دارای معلولیت وجود دارد که باید اصلاح شود/ یکی از بزرگترین مشکلها، فقدان مناسبسازی شهری برای افراد دارای معلولیت است
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، بهمناسبت هفتۀ جهانی افراد دارای معلولیت، با «فرزاد سلیمی طاری»؛ مدیرعامل مؤسسه «پرنیان سلامت شهر» که خود نیز دارای معلولیت است، گفتوگو کردهایم. متن کامل گفتوگو به شرح ذیل است:
-کمی درباره خودتان و فعالیتهایی که برای افراد دارای معلولیت انجام میدهید توضیح دهید.
من دوران کودکیام را در سلامت گذراندم تا اینکه در دهسالگی هنگام بازگشت از مدرسه دچار تصادف شدم و از آن زمان بیش از سی سال است که با انواع چالشهای ناشی از معلولیت زندگی میکنم. علت تأسیس مؤسسه، آسیبها و نیازهای اجتماعی و فرهنگی افراد دارای معلولیت بود. ما ابتدا فعالیتهای کوچک و داوطلبانه داشتیم و بعدها با جدیترشدن کار، مؤسسه را ثبت کردیم. امروز فعالیت اصلی ما ارائه خدمت به افراد دارای معلولیت و سالمندان، فرهنگسازی، مناسبسازی محیط شهری و همچنین کارآفرینی و اشتغال اجتماعی است.
متأسفانه در فیلمها معلولیت غالباً با ناتوانی، ترحم و مشاغل کمارزش مانند تکدیگری نمایش داده شده و این تصویر اشتباه سالها در ذهن جامعه مانده است. بخشی از مأموریت ما این است که این نگاه نادرست را اصلاح کنیم.
در حوزه فرهنگی تمرکز ویژهای داریم، زیرا معتقدیم تا زمانی که نگرش جامعه نسبت به افراد دارای معلولیت اصلاح نشود، سایر مشکلات نیز حل نخواهد شد. متأسفانه در فیلمها و رسانهها، معلولیت غالباً با ناتوانی، ترحم یا حتی طنز یا مشاغل کمارزشی مانند تکدیگری نمایش داده شده و این تصویر اشتباه سالها در ذهن جامعه مانده است. وقتی فردی دچار معلولیت میشود، انگار از عرش به فرش میآید؛ کسی که شاید جایگاه اجتماعی یا علمی بالایی داشته، ناگهان دچار نگاههای ترحمآمیز و منفی میشود. بخشی از مأموریت ما این است که این نگاه نادرست را اصلاح کنیم، که البته کار بسیار سختی است.
در کنار فرهنگسازی، یکی از مهمترین مشکلات ما نبود مناسبسازی شهری است. حتی زمانی که به پذیرش فردی میرسیم و میخواهیم زندگی را ادامه دهیم، جامعه و محیط اطراف همراهی نمیکند؛ از دانشگاه گرفته تا مدرسه، ادارات، مراکز خدمات درمانی و حتی سادهترین مسیرهای رفتوآمد. اینها همه باعث میشود فرد نتواند مستقل باشد.
-لطفاً کمی هم درباره مؤسسه «پرنیان سلامت» و حوزه فعالیتهای آن توضیح دهید. چه خدماتی ارائه میدهید و مخاطبان شما چه افرادی هستند؟
در مؤسسه پرنیان سلامت شهر، نگاه ما فرهنگی و اجتماعی است. جامعه هدف ما افراد دارای معلولیت هستند، اما دورههایی برگزار میکنیم که افراد دارای معلولیت و افراد غیرمعلول کنار هم حضور دارند تا ارتباط و درک متقابل بهتدریج شکل بگیرد. معتقدیم معلولیت چیزی نیست که همیشه از ما دور باشد؛ هر لحظه ممکن است برای هر انسانی اتفاق بیفتد. ما به افراد دارای معلولیت آموزش میدهیم تا بتوانند به پذیرش، خودباوری و توانمندسازی برسند؛ بهویژه برای ورود به حوزه کار و اشتغال. هدف ما این است که افراد در برابر نگاههای منفی عقبنشینی نکنند و مسیر خود را گم نکنند.
یکی از مهمترین مشکلات ما(افراد دارای معلولیت) نبود مناسبسازی شهری است. حتی زمانی که به پذیرش فردی میرسیم و میخواهیم زندگی را ادامه دهیم، جامعه و محیط اطراف همراهی نمیکند؛ از دانشگاه گرفته تا مدرسه، ادارات، مراکز خدمات درمانی و حتی سادهترین مسیرهای رفتوآمد. اینها همه باعث میشود فرد نتواند مستقل باشد.
در رسانه هم فعال هستیم. تلاش میکنیم نویسندهها، فیلمسازان و تولیدکنندگان محتوا، شخصیتهای دارای معلولیت را درست و متنوع نمایش دهند؛ همانطور که در واقعیت افراد دارای معلولیت میتوانند استاد دانشگاه، مهندس، پزشک یا دانشمند باشند. در حوزه مناسبسازی شهری نیز مشاوره و بازدیدهای میدانی انجام میدهیم تا فضاها متناسب با نیازهای افراد دارای معلولیت طراحی یا اصلاح شود. همچنین در زمینه کارآفرینی تلاش میکنیم متناسب با شرایط افراد، فرصتهای شغلی واقعی و پایدار ایجاد شود.
-مهمترین چالشهایی که افراد دارای معلولیت در جامعه با آن مواجهاند چیست؟
وقتی شخصی دچار معلولیت میشود، جایگاه اجتماعیاش تغییر پیدا میکند و تقلیل مییابد، در صورتی که فقط فیزیکش دچار تغییر شده است. همچنین یکی از بزرگترین مشکلها برای افراد دارای معلولیت، فقدان مناسبسازی در اکثر فضاهای شهری است. نیازهای ما همان نیازهای افراد غیرمعلول است، اما برای برطرفکردن سادهترین نیازها باید چند برابر انرژی بگذاریم. برای رفتن به بانک، انجام کارهای روزمره، مراجعه به مراکز اداری یا درمانی و حتی ورود به یک رستوران یا سینما، به دلیل نبود رمپ، آسانسور یا مسیر استاندارد، مجبوریم از دیگران کمک بگیریم. این وابستگی اجباری بسیار آزاردهنده است.
در بخش تفریح، گردشگری و حتی ارتباطات اجتماعی نیز مشکلات جدی داریم. بسیاری از فضاهای شهری قابل استفاده برای افراد دارای معلولیت نیست. ما پروژهای به نام «کجا برم؟» راه انداختهایم تا مکانهای مناسبسازیشده را معرفی کنیم و افراد بتوانند قبل از رفتن، از مناسببودن فضا مطمئن شوند. هدف این است که افراد دارای معلولیت مانند دیگران زندگی اجتماعی داشته باشند؛ بتوانند برای آینده تصمیم بگیرند، روابط سالم تشکیل دهند و بر اساس توانمندیهای واقعیشان دیده شوند، نه ظاهر جسمیشان.
-با توجه به این مسائل، چه اقدامات فوریای را برای بهبود وضعیت افراد دارای معلولیت پیشنهاد میکنید؟
اگر بخواهیم واقعبین باشیم، ۱۰ درصد جامعه دچار معلولیت هستند. جدای از آن، جامعه در مسیر پیری و سالمندی است و سالمندی هم معمولاً با معلولیت همراه است؛ یعنی میشود گفت ده سال دیگر، نصف جمعیت نوعی معلولیت خواهند داشت.
اگر بتوانیم بحث اشتغال، گردشگری و مسائل اینچنینی را که نیازهای عرف جامعه است برطرف کنیم، خیلی از مشکلات حل میشود. ما در این حوزهها مسائل مالی زیادی داریم. قاعدتاً باید من و امثال من بتوانیم مثل افراد عادی در جامعه حضور داشته باشیم و نیازهایمان را بهراحتی برطرف کنیم، بدون اینکه مجبور باشیم دو نفر یا سه نفر را با خودمان ببریم تا کمک کنند از دو تا پله بالا برویم یا سه تا پله پایین بیاییم. خب این خیلی سخت است. بسیاری از افراد دارای معلولیت دعوت میشوند به برنامهها، اما فضای ورود یا جایگاهشان مناسب نیست و همین بیاحترامی ناخواسته باعث حذف اجتماعی آنها میشود.
اگر بخواهیم واقعبین باشیم، ۱۰ درصد جامعه دچار معلولیت هستند. جدای از آن، جامعه در مسیر پیری و سالمندی است و سالمندی هم معمولاً با معلولیت همراه است؛ یعنی میشود گفت ده سال دیگر، نصف جمعیت نوعی معلولیت خواهند داشت. الان هم خیلیها به افراد میگویند: «برای افراد دارای معولیت کار نکن، برای خودت کار کن!». اگر توانمندی فرد فقط یک اپسیلون کم شود، او هم دچار معلولیت میشود. مثال سادهاش همین کسی است که عینک میزند؛ این هم یک نوع معلولیت است، ولی، چون بارز نیست، به چشم کسی نمیآید. اما همین یک درصد کاهش در توانمندی، جزو معلولیت محسوب میشود. امیدوارم جامعه ما به سمتی برود که افراد دارای معلولیت نه با ترحم، بلکه بر اساس توانمندیهایشان دیده شوند و فرصت حضور برابر در جامعه داشته باشند.